دولت پزشکیان ناچار به تکرار سیاست سرکوب ارزی خواهد شد؟

رویداد۲۴| نازنین خودی در اقتصاد۲۴ نوشت: روند الاکلنگی نرخ دلار برای سومین روز پس از انتخابات همچنان ادامه پیدا کرد. واکنشی که منطبق بر پیش بینی کارشناسان و فعالان بازار ارز بود. بر این اساس دلار محدوده ۵۸ و ۶۱ هزار تومان را انتخاب کرده و از روز شنبه تا لحظه تنظیم این گزارش بین همین دو کانال در نوسان است.

این تحرکات حالا با روی کار آمدن مسعود پزشکیان بیش از همیشه در مرکز توجهات قرار دارد. مواضع ضد تحریمی این نوید را می‌دهد که احتمالا تلاش‌هایی در راستای کنترل اساسی نرخ ارز صورت بگیرد، اما در سمت دیگر تاکید مکرر وی بر ارز تک نرخی این شبهه را به وجود می‌آورد که آیا گرانی دیگری در راه است؟ نقطه مقابل تک نرخی شدن نیز سرکوب ارزی قرار دارد که به باور اقتصاددانان تولید را متضرر کرده و خود به جهش ارزی دیگری منتهی می‌شود، سیاستی که در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفت و بازارهایی، چون بورس را به عقب راند. این دو راهی حالا پیش روی دولت چهاردهم نیز قرار دارد و مشخص نیست چه برنامه‌ای در کنترل نرخ ارز حداقل تا زمان رفع تحریم‌ها و انجام مذاکرات قرار است انجام شود. موردی که البته «مرتضی افقه» اقتصاددان درباره آن خوشبین است و باور دارد هنوز راه‌هایی برای توافق نرخ ارزی که از زیان شرکت‌ها جلوگیری و در عین حال لطمه به معیشت مردم نزند، وجود دارد.

سرکوب ارز سیاستی منفی نیست

مرتضی افقه درباره این دو راهی مهم به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: این که سرکوب نرخ ارز به عنوان یک سیاست منفی توسط عده‌ای از اقتصاد خوانده‌های لیبرال بیان می‌شود لزوما درست نیست. معمولا دولت‌ها در کشور‌هایی که در بحران اقتصادی قرار دارند دخالت می‌کنند و یکسری کنترل‌ها برای حمایت از متغیر‌های اقتصادی انجام می‌دهند؛ لذا این فضاسازی‌هایی که اقتصاددانان طرفدار اقتصاد آزاد می‌کنند مضر است. تا به حال دو بار یا سه بار تحت تاثیر نظرات دولت‌ها به اسم جراحی اقتصادی قیمت‌های حمایتی را افزایش دادند و دیدید که چه بحران‌های اقتصادی ایجاد شد.

به گفته وی تا زمانی که مسئله تحریم حل نشود دولت ناچار است که از طبقات کم‌درآمد حمایت کند. یکی از این‌ها پرداخت ارز حمایتی برای تولید یا برای واردات کالا‌های خاص است که الان دارد انجام می‌شود. اگرچه این گروه از اقتصاددانان به سوء استفاده‌هایی که در این مسیر انجام می‌شود اشاره می‌کنند، اما به نظرم این عده‌ای که سوءاستفاده می‌کنند تعدادشان خیلی زیاد نیست. اسم‌هایشان هم در بانک مرکزی است و دولت باید با آن‌ها برخورد کند نه اینکه صورت مسئله را پاک کنند.

او می‌افزاید: سیاست آتی دولت آقای پزشکیان نیز فعلا معلوم نیست. اما اگر آن اولویت‌هایی که ذکر کردند یعنی پیگیری رفع تحریم‌ها به نتیجه برسد که البته با شرایط فعلی ایران و شرایط آمریکا و در آستانه انتخابات بودنشان، بعید می‌دانم به سرعت یا به زودی این مسئله حل بشود، می‌توان به سمت تک نرخی شدن رفت؛ بنابراین من فکر می‌کنم هرکسی بیاید ناچار است برای کالا‌های اساسی و دارو که مورد تاکید خود آقای پزشکیان هم بود، همان سیاست ارز‌های حمایتی را ادامه بدهد.

راه بورس باز هم بسته می‌شود؟

او درباره زیانی که از مسیر سرکوب ارز متوجه شرکت‌های بورسی می‌شود تصریح می‌کند: اگر این سیاست که ارز را آزاد را بفروشند برای همه کالا‌ها باشد این مطلوب خواهد بود. اما دو تا سه صنعت بزرگ مثل پتروشیمی و فولاد‌ها که الان امکان صادرات دارند و نقش مهمی هم در بورس دارند باعث نمی‌شود که دولت دست از حمایت ۶۰ میلیون یا ۳۰ میلیون جمعیتی که زیر خط فقر هستند بردارد. ولی به نظرم به هر حال راه‌هایی هست که توافقی باشد بین این شرکت‌ها و نرخی که خیلی لطمه به معیشت مردم نزند یعنی به نظرم این مسئله قابل حل است.

تک نرخی کردن ارز در شرایط تحریم یعنی افزایش قیمت دلار

بنابراین به باور این اقتصاددان تصمیم گیری درباره دلار نیما خیلی بستگی به این دارد که اوضاع تجارت کشور چطور باشد. اگر تحریم‌ها برداشته شوند یا همین روند ادامه پیدا بکند که دست دولت در درآمد‌های ارزی باز باشد، من به نظرم این امکان وجود دارد که اصلا نیازی نیست نرخ نیمایی افزایش پیدا بکند. اگر دولت تحریم‌ها را بردارد این بازار آزاد است که باید به نرخ نیمایی نزدیک شود. در واقع تک نرخی شدن رو به پایین باشد. در این صورت لطمه‌ای هم به جامعه وارد نخواهد شد. وقتی می‌گویند می‌خواهند ارز را درشرایط تحریم و بحران‌های اقتصادی تک نرخی کنند معنی‌اش این است که می‌خواهند ارز را افزایش بدهند یعنی قیمت ارز افزایش پیدا کند. ولی اگر دولت خوب تلاش کند می‌تواند این حرکت را معکوس کند.

پیش بینی قیمت دلار

آن طور که مرتضی افقه می‌گوید همه پیش بینی‌ها در خصوص نرخ دلار حالا معطوف به انتخابات آمریکاست. او تصریح می‌کند: ترامپ هنوز در مورد ایران حرف جدی نزده است، ولی فعلا با ذهنیتی که در کارگزاران اقتصادی ایران اعم از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان است، نگاهی منفی هنوز غالب است. این نگاه منفی یعنی تشدید تحریم‌ها و افزایش مشکلات روابط؛ بنابراین الان فقط نظر سنجی‌ها هستند که تاثیرگذارند که فعلا نظر سنجی‌ها به نفع آقای ترامپ است. البته از سویی دمو‌کرات‌ها دارند تلاش می‌کنند جایگزینی برای بایدن بگذارند، چون احتمال می‎دهند که شکست بخورد، ولی به هر حال روند در این رابطه منفی است.

به گفته او احتمال روی کارآمدن ترامپ خیلی قوی شده و همین هم باعث شده که در ایران هنوز فنری زیر قیمت ارز فعال باشد، ولی آمدن آقای پزشکیان و تفکری که برای رفع تحریم‌ها بیان کرده‌اند، فعلا اثر روانی تثبیت کننده‌ای داشته است. در این مدت دلار مقداری کاهشی شد، ولی قابل انتظار بود که تا زمان استقرار دولت پزشکیان تثبیت شود. پس تا زمان انتخابات آمریکا اگر تحول خاصی در تغییر مسئله تحریم‌ها رخ ندهد دلار به صورت خیلی ملایم ممکن است رو به افزایش و یا تثبیت شده باشد.