ایده‌هایی که جهان را تغییر دادند: هوش مصنوعی چگونه به‌وجود آمد و چه آینده‌ای برای ما رقم خواهد زد؟
رویداد ۲۴: هوش مصنوعی (AI) که گاهی به آن «هوش ماشینی» نیز گفته می‌شود، نوعی هوش است که توسط ماشین‌ها به منصه ظهور می‌رسد. هوش مصنوعی عبارت است از توانایی یک برنامه کامپیوتری یا یک ماشین برای فکر کردن و یادگیری، به گونه‌ای که بتواند بدون نیاز به دستورات کدگذاری شده، به‌طور مستقل عمل کند. این اصطلاح اولین بار در سال ۱۹۵۵ و توسط جان مک‌کارتی، دانشمند علوم کامپیوتر آمریکایی، مطرح شد.
بنابر نوشته‌ی دانشنامه‌ی بریتانیکا، «هوش انسانی ترکیبی از بسیاری از توانایی‌های متنوع» است. اما هوش مصنوعی «عمدتا بر این مؤلفه‌ها متمرکز شده است: یادگیری، استدلال، حل مسئله، ادراک و استفاده از زبان». در حال حاضر از هوش مصنوعی برای اموری، چون فهم گفتار انسان، رقابت در بازی‌هایی مانند شطرنج، کنترل خودرو‌های خودران و تفسیر داده‌های پیچیده استفاده می‌شود. برخی افراد از ظهور هوش مصنوعی هراس دارند. نیویورکر چنین خاطرنشان می‌کند که «تعداد زیادی از دانشمندان و مهندسان از اینکه نوعی هوش مصنوعی باهوش‌تر از خودمان بسازیم هراس دارند. این نوع از هوش مصنوعی را AGI می‌نامند؛ و اگر به وجود آید، ممکن است روز رستاخیز هم فرا برسد.»
ری کرزویل، مخترع و آینده‌پژوه آمریکایی، در کتاب «عصر ماشین‌های روحانی» می‌نویسد «با توسعه‌ی هوش مصنوعی و افزایش ظرفیت یادگیری ماشین‌ها، آن‌ها به شکلی از اراده‌ی آزاد که خاص خودشان است خواهند رسید». این در حالی است که استیون هاوکینگ اعلام کرده که AGI «یا بهترین چیزی خواهد بود که تا کنون برای بشریت اتفاق افتاده است و یا بدترین چیز.»
هوش مصنوعی چگونه به‌وجود آمد؟
آلن تورینگ، ریاضی‌دان و دانشمند علوم رایانه، در سال ۱۹۵۰ مقاله‌ای منتشر کرد و در آن استدلال آورد که پدید آمدن نوعی ماشین دارای فکر ممکن و محتمل است.
اولین پژوهش گسترده درباره‌ی هوش مصنوعی، پس از یک کنفرانس در کالج دارتموث آمریکا، در سال ۱۹۵۶، آغاز شد. در سال ۱۹۵۵ نیز جان مک‌کارتی پروژه تحقیقات تابستانی دارتموث در مورد هوش مصنوعی را سامان‌دهی کرد. این کنفرانس به شکل یک همایش فشرده‌ی شش تا هشت هفته‌ای برگزار شد و دانشمندان و ریاضیدانانی از سراسر جهان، که به هوش مصنوعی علاقه داشتند، در آن شرکت کردند. براساس نوشته‌ی کتاب «تاریخ پر فراز و نشیب جستجو برای اختراع هوش مصنوعی»، یکی از شرکت‌کنندگان آن کنفرانس این جمله‌ی ماندگار را نوشت: «مسئله‌ی ایجاد هوش مصنوعی، با گذشت یک نسل دیگر، حل خواهد شد.» پس از برگزاری این کنفرانس، وزارت دفاع ایالات متحده به هوش مصنوعی علاقه‌مند شد، اما پس از دریافت گزارشاتی مبنی بر عدم پیشرفت هوش مصنوعی، علاقه دولت به این حوزه کاهش یافت و از تامین مالی آن دست کشید. درواقع دوره‌ای را، بین سال‌های ۱۹۷۴ تا ۱۹۸۰، به عنوان «زمستان هوش مصنوعی» می‌شناسند.
بیشتر بخوانید:ایده‌هایی که جهان را تغییر دادند؛ نظریهٔ نسبیت چگونه به وجود آمد و چه تاثیری بر درک ما از جهان گذاشت؟
اما در دهه ۱۹۸۰، زمانی که دولت بریتانیا برای رقابت با تلاش‌های ژاپن از هوش مصنوعی حمایت مالی کرد، علاقه به هوش مصنوعی دوباره اوج گرفت. از ۱۹۸۲ تا ۱۹۹۰، دولت ژاپن ۴۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرد تا به یک تحول انقلابی در زمینه‌ی پردازش کامپیوتری و بهبود هوش مصنوعی دست پیدا کند. درنتیجه‌ی چنین حال و هوایی، تحقیقات در این حوزه افزایش یافتند و تا دهه ۱۹۹۰ بسیاری از اهداف مهم هوش مصنوعی تحقق یافتند. در سال ۱۹۹۷، کامپیوتر دیپ بلو از IBM بدل به اولین کامپیوتری شد که یک قهرمان شطرنج را شکست داد، آن قهرمان شطرنج نیز کسی نبود جز گری کاسپاروف. این پیشرفت‌ها ادامه یافت و در سال ۲۰۱۱، یک سیستم مصنوعی موفق شد قهرمانان برتر برنامه تلویزیونی Jeopardy را مغلوب کند.
در سال ۲۰۱۲، یک کامپیوتر مکالمه‌ای (چت‌بات) به نام یوجین گوستمن، داوران را در آزمون تورینگ فریب داد آن‌ها باور کردند که او یک انسان است. آزمون تورینگ در دهه ۱۹۵۰ طراحی شده بود. تورینگ معتقد بود که اگر یک انسان نتواند تفاوت بین یک کامپیوتر و یک انسان دیگر را تشخیص دهد و از کامپیوتر فریب بخورد، آن کامپیوتر باید به اندازه‌ی انسان‌ها هوشمند شده باشد.
در ماه‌های اخیر سرویس «چت جی پی تی»، که یک چت‌بات جدید است، بحث‌های زیادی را برانگیخته و مخالفت و موافقت‌های فراوانی درباره‌ی مزایا و معایب هوش مصنوعی به وجود آمده است. بنابر گزارش بی‌بی‌سی، این چت‌بات می‌تواند «مقاله، فیلمنامه و شعر بنویسد و همچنین کدنویسی رایانه‌ای را به روشی انسان‌گونه حل کند و حتی می‌تواند گفتگو کند و اشتباهات خود را بپذیرد». مجله فوربز اشاره کرده است که هوش مصنوعی در حال حاضر در خدماتی مانند تلفن‌های همراه (مثلا برنامه سیری اپل)، الکسای آمازون، خودرو‌های خودران تسلا و سرویس فیلم نتفلیکس استفاده می‌شود. همچنین آزمایشگاه علوم کامپیوتر و هوش مصنوعی موسسه فناوری ماساچوست یک مدل هوش مصنوعی توسعه داده است که می‌تواند مقدار دقیق شیمی‌درمانی مورد نیاز برای کوچک کردن تومور مغزی را محاسبه کند.
هوش مصنوعی چگونه جهان را تغییر داد؟
در حال حاضر هوش مصنوعی مشغول تغییر دادن جهان است و به نظر می‌رسد آینده را نیز هوش مصنوعی معین خواهد کرد. طبق تحقیقات دانشگاه هاروارد، می‌توان انتظار داشت که در طول بیست سال آینده، خودرو‌های بدون راننده‌ای مجهز به هوش مصنوعی در جاده‌ها ظاهر شوند.
اما اگر نگاه خود را فراتر از خودرو‌های بدون راننده و این قبیل مسائل ببریم، در خواهیم یافت که جاه‌طلبی نهایی مربوط به هوش جامع عمومی، همان AGI، است: چنین ماشینیقادر است که در تمام امور از توانایی‌های شناختی انسان پیشی گیرد. با توسعه یافتن مورد اخیر، تصور آینده‌ای مملو از ربات‌های انسان‌نما غیرممکن نیست. اگرچه، همانطور که افرادی مانند استیون هاوکینگ هشدار داده اند، برخی نسبت به آینده‌ای تحت سلطه‌ی هوش مصنوعی بیم دارند. ایلان ماسک، سرمایه‌گذار فناوری، هشدار داده که هوش مصنوعی می‌تواند به «یک دیکتاتور جاودانه و ابدی تبدیل شود که ما را هرگز یارای فرار از چنگ او نیست». افرادی، چون ایلان ماسک، استیون هاوکینگ و تعدادی از کارشناسان حوزه‌ی هوش مصنوعی، بیانیه‌ای را امضا کرده اند و در آن از ضرورت انجام تحقیقات بیشتر در مورد خطرات بالقوه‌ی هوش مصنوعی گفته اند و همچنین نسبت به تاثیرات هولناکی که استفاده‌ی گسترده آن بر جامعه خواهد داشت هشدار داده اند.
