سفر شاه به آمریکا و دیدار با جان اف کندی
رویداد۲۴: در سال ۱۹۶۰ میلادی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا شاهد ورود نامزد دموکرات جوانی به صحنه بود که شعار آزادی و دموکراسی در جهان می‌داد: جان اف کندی. رقیب او سیاستمدار کهنه‌کار آمریکایی ریچارد نیکسون بود. محمدرضاشاه دلزده از دموکرات‌ها و بیمناک از کمونیست‌ها، به کارزار تبلیغاتی نیکسون کمک مالی کرد، شاید تنها مورد کمک مالی یک قدرت خارجی به یکی از دو نامزد انتخاباتی آمریکا که به صورت شفاف در تاریخ ثبت شده باشد.
درمقابل جان اف کندی نیز در جریان مناظرات انتخاباتی خود حکومت شاه را به نقض حقوق بشر متهم کرد. شاه بسیار امیدوار بود که نیکسون برنده‌ی انتخابات باشد، اما پیروز انتخابات کندی بود و این امر شاه را آشفته کرده بود. میلانی در کتاب نگاهی به شاه می‌نویسد: «شاه می‌دانست که کندی در فعالیت‌های انتخاباتی اش از استبداد حاکم بر ایران انتقاد کرده و گمان میکرد که آمریکا از مخالفان شاه حمایت خواهد کرد.»
کندی سیاست خارجی خود را بر توسعه اقتصادی سریع در کشور‌های جهان سوم قرار داد و در همین راستا، به شاه فشار آورد تا به اصلاحات دست بزند. شاه پس از مدتی مقاومت، نخست وزیری علی امینی را پذیرفت و برنامه‌ای اصلاحی اعلام کرد. در فروردین سال ۱۳۴۱ نیز راهی دیدار با کندی شد. در فرودگاه، کندی و همسرش به استقبال شاه و فرح آمده بودند. کندی در مراسم استقبال رسمی از شاه گفت: «اعلیحضرتا، من از جانب هموطنانم ورود شما را به ایالات متحده گرامی میدارم. منافع متقابل ما مشابه هستند: حفظ آزادی هایمان، حفظ صلح، و تامین یک زندگی بهتر برای مردمانمان.»
برنامه‌ی سفر شاه شامل دیدار با رییس جمهور و چند مقام عالیرتبه‌ی آمریکایی و نیز سه سخنرانی مهم می‌شد: سخنرانی مهم در مهمانی رسمی کاخ سفید، سخنرانی در جلسه مشترک مجلس و سنای آمریکا، و جلسه مطبوعاتی مهم با انجمن روزنامه نگاران آمریکا. شاه در هر سه سخنرانی، هدف‌های مشترکی را دنبال میکرد؛ از یک طرف می‌خواست بر تاریخ پرغنا و با ارزش ایران تاکید کند و هدف دومش متقاعد کردن آمریکا به ضرورت کمک نظامی بیشتر به ایران بود.
شاه در این از مراکز تحقیقات فضایی ناسا در کیپ کاناورال فلوریدا، پایگاه دریایی آمریکا در کارولینای شمالی، و چندین سایت نظامی در واشنگتن بازدید کرد. علاوه بر آن، در کنگره آمریکا خطاب به نمایندگان کنگره آمریکا در مورد منافع مشترک دو کشور و همچنین تاریخ ۲۵۰۰ ساله ایران سخن گفت.
بیشتر بخوانید:تصویری از هنری کسینجر و اردشیر زاهدی در واشینگتن
اما سخنرانی وی در کنگره آمریکا نکته دیگری نیز داشت که بسار مهم است. این نکته را از زبان عباس میلانی بشنویم: «یکی از شگفتی‌های شخصیت شاه این بود که از طرفی از همان آغاز سلطنت با تمام قوا به حفظ و گسترش قدرت پادشاهی همت کرد. اما از طرف دیگر، به راحتی می‌توانست قدرت و پادشاهی را رها کند. سخنان شاه در باشگاه ملی مطبوعات آمریکا، مصداق همین شخصیت شگفت‌انگیز و متناقض اوست: «تاکنون سلطنت برای خود من شخصا غیر از دردسر چیزی نداشته است و در تمام این بیست سالی که از سلطنت من گذشته حتی یک روز از آزادی و آسایش یک فرد عادی برخوردار نبوده‌ام؛ بنابراین اگر بیش از حد بر من فشار وارد کنند و بخواهند که صرفا نقش نمادین داشته باشم، از سلطنت کناره گیری خواهم کرد.»
جلسه‌ی شاه با مطبوعات آمریکایی نیز جالب بود. نیویورک تایمز در گزارشی درباره آن چنین نوشت: «محمدرضاشاه پهلوی از آمریکا دعوت کرده است که با کمک به ایران، این کشور را به صورت کشوری نمونه در بیاورد. شاه گفته است که ایران تنها کشوری در خاورمیانه است که با اتکا به منابع و جمعیت خویش می‌تواند ظرف ۲۰ سال از لحاظ سطح زندگی به پایه کشور‌های اروپایی برسد. برای اجرای این نظر دوستان ایران به‌خصوص آمریکا، فرانسه، انگلیس، ایتالیا و آلمان غربی باید بر کمک هوشیارانه خویش به ایران بیفزایند.»
شاه البته در سخنان خود با مطبوعات و همچنین در سخنرانی اش در کنگره آمریکا طعنه‌هایی هم به آمریکایی‌های که وی را به دلیل استبداد سیاسی اش نقد می‌کردند زد: «چند ماه پیش نود درصد از ثروتم را وقف ملت کردم. آمریکایی ها، چون در کشوری جوان زندگی می‌کنند نمی‌توانند به درستی بفهمند که سلطنت در کشوری مانند ایران چه مفهومی دارد و چطور در طول قرون متمادی با حیات ایرانیان آغشته شده است. من سلطنت را در شرایطی به عهده گرفتم که کشور من و تمام دنیا در آتش جنگ جهانی دوم می‌سوخت. با این حال از همان آغاز به فکر تامین درآمد کافی و امکانات عالی برای ایرانیان بودم.»
کندی در این سفر به شاه قول داد که از او حمایت خواهد کرد و دربرابر از وی درخواست کرد که با حمایت از علی امینی به نخست‌وزیری، دست به اصلاحات گسترده در کشور بزند. شاه در بازگشت از این سفر کلید اصلاحات مهم انقلاب سفید را زد.
