پایین آمدن سن اعتیاد ریشه در نداشتن مهارت‌های اجتماعی دارد

سرپرست مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد بهزیستی، از پایین آمدن سن اعتیاد زنان به میانگین سنی 24 سال خبر داده است. براتی سده همچنین از راه‌اندازی سرپناه‌های شبانه ویژه زنان معتاد بی‌خانمان خبر داده و گفته است که در حال حاضر 40 مرکز ترک اعتیاد زنان وجود دارد که هر یک حدود 40 تا 50 نفر را پوشش می‌دهند.

این برای چندمین بار است که درباره رشد اعتیاد زنان در ایران هشدار داده می‌شود. علاوه بر این کیفیت مراکزی که در این زمینه وجود دارد هم بارها زیر سؤال رفته است. بااین‌حال به‌جای رشد کیفی در این زمینه تنها شاهد افتتاح این مراکز و رشد کمی ظرفیت‌های آن‌ها هستیم بدون اینکه هیچ تغییری در کیفیت خدمات ارائه‌شده اتفاق افتد.

لیلا ارشد، موسس خانه خورشید، مرکز کاهش آسیب زنان در گفت‌وگو با رویداد۲۴ درباره ریشه پایین آمدن سن اعتیاد در زنان و افزایش این آمار گفت: مشکلاتی که در کشورمان در حوزه آسیب‌های اجتماعی داریم که یکی از آن‌ها پایین آمدن سن اعتیاد و درگیر شدن با آسیب‌های اجتماعی دیگر یا بالا رفتن آمار زنان معتاد و اعتیاد زنان، ریشه در نداشتن مهارت‌های اجتماعی مناسب دارد. درواقع مشکل اینجاست که فرزندان ما برای مراقبت از خودشان در برابر این آسیب‌ها آموزش ندیده‌اند، همچنین والدین آن‌ها نمی‌دانند از چه طریقی فرزندانشان را از این آسیب‌ها دور کنند،

او با اشاره به سطوح مختلف پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی ادامه داد: به‌عبارت‌دیگر ما برای مقابله با هر چیزی نیاز به ابزار داریم و فرزندان ما نمی‌دانند برای مراقبت از خودشان چه ابزاری لازم دارند و به این معنی است که ما رابطه درست والدین و فرزند برای پیشگیری را آموزش نمی‌دهیم، همان‌طور که گستردگی طلاق هم به‌این‌علت است که همسرداری را آموزش نداده‌ایم؛ بنابراین در سطح اول لازم است به کودکان خود مهارت‌های حل مسئله، شناخت خود، مسئولیت‌پذیری و تصمیم‌گیری مناسب را آموزش دهیم.

ارشد همچنین آموزش برای تصمیم‌گیری درست را مهم‌ترین عامل در این زمینه معرفی کرد و افزود: زمانی که این آموزش‌ها داده نشده باشد فرزندانمان نمی‌دانند در مواقعی که به آن‌ها پیشنهادی می‌شود چطور انتخاب درست کند. واقعیت این است که همه انسان‌ها به دنبال حال خوش هستند که این حال خوش می‌تواند در درون خودشان از رفتار و تصمیم‌های مناسب پدید آید و همچنین می‌تواند ریشه بیرونی داشته باشد. به‌این‌ترتیب است که پیشگیری را در سطح اول نداریم.

مدیر خانه خورشید در ادامه به سطح دوم پیشگیری که در مدارس اتفاق می‌افتد اشاره کرد و گفت: این سطح از پیشگیری با حضور یک مددکار یا روان‌شناس خارج از کادر پرورشی مدرسه محقق می‌شود. مددکار در مدارس حضور می‌یابد و با مداخله مناسب مشکلات و تفاوت‌های پیچیده بچه‌ها را درک می‌کند و به‌این‌ترتیب می‌تواند کمک زیادی در جلوگیری از آسیب دیدن بچه‌هایی که بیشتر در معرض هستند کند.

به گفته ارشد در ایران تنها از سطح سوم پیشگیری استفاده می‌شود که این سطح از پیشگیری کار را برای مددکاران سخت‌تر از دو سطح دیگر می‌کند. او با طرح این موضوع اضافه کرد: در این سطح ما به کسانی که در رودخانه افتاده‌اند کمک می‌کنیم و آن‌ها را از غرق شدن بیشتر نجات می‌دهیم؛ اما به این نکته توجه نداریم که همه این افرادی که به این سطح رسیده‌اند به علت عدم توانایی در پیشگیری‌های سطح اول و دوم بوده است و علاوه بر این پیشگیری در سطح اول و دوم بسیار ساده‌تر از این سطح از پیشگیری است.

لیلا ارشد همچنین به گستردگی جامعه هدف درزمینهٔ سوءمصرف مواد مخدر اشاره کرد و گفت: نکته قابل‌توجه دیگری که در این مورد وجود دارد این است که زمانی که من 12 سال پیش کارم را به‌عنوان اولین مرکز در این زمینه در محله هرندی آغاز کردم کسانی که معتادان کارتن‌خواب بودند، ازنظر شکل و شمایل و لباس و ظاهرشان کاملاً شبیه به تعریفی بودند که هرکدام از ما از یک معتاد کارتن‌خواب در ذهن داریم؛ اما در حال حاضر شاهد این مسئله هستیم که معتادان ظاهری آراسته و موجه دارند؛ بنابراین به این نتیجه می‌رسیم که گروه‌های هدف در این زمینه وسعت یافته است.

او در ادامه با اشاره به وضعیت سرپناه‌هایی که در حال حاضر برای زنان وجود دارد تأکید کرد: سرپناه‌هایی که برای زنان معتاد وجود دارد درگیر مشکلات زیادی اعم از کمبود بودجه، نبودن فرد متخصص و... است. در حال حاضر بسیاری از این مراکز توسط کسانی که خودشان سابقه سوءمصرف دارند اداره می‌شود.

ارشد همچنین توجه به نیازهای دیگر این افراد به دنبال ایجاد سرپناه را مهم شمرد و افزود: باید درباره این سرپناه‌ها به این نکته توجه کنیم که سرپناه به‌تنهایی هیچ دردی را دوا نخواهد کرد. به دنبال ساماندهی و سرپناه دادن به این افراد باید نیازهای عاطفی، جسمی، اقتصادی و... او را بشناسیم و بر اساس آن‌ها برای این سرپناه‌ها برنامه‌ریزی کنیم.

به گفته او، برای مثال یکی دیگر از مشکلاتی که این سرپناه‌ها دارند این است که در روزهای تعطیل زنان را پذیرش نمی‌کند و در روزهای عادی هم اگر فردی ازنظر جسمی مشکلی داشته باشد که نتواند ازآنجا بیرون برود این مسئله را قبول نمی‌کنند. به‌این‌ترتیب فرد آسیب‌دیده دوباره به فضاهای ناامن شهری برمی‌گردد.

مدیر خانه خورشید در ادامه با اشاره به توجه نشدن به مشکلات زنان آسیب‌دیده در این سرپناه‌ها مثل نداشتن شناسنامه گفت: علاوه بر این ما تاکنون هیچ سرپناهی برای زنان به همراه فرزندانشان نداشته‌ایم و نداریم. درصورتی‌که در این زمینه ما خانه‌های می‌خواهیم که یک زن همراه با فرزندش بتواند یک سال آنجا بماند و هم‌زمان با سکونت در این خانه‌ها امکان کار کردن داشته باشد تا بتواند بعد از گذشت یک سال با کمک نهادهایی مثل بهزیستی و سازمان‌های مردم‌نهاد در این زمینه، در جای دیگری با درآمد خودش سکونت داشته باشد.

او در ادامه توضیح داد: تجربه به ما نشان داده است که در فضاهای جمعی و اردوگاهی هیچ اتفاق مثبتی نمی‌افتد. بلکه زنان باید در سرپناه‌های کوچک زندگی عادی را تجربه کنند تا بتوانند خودشان از مشکلاتی که درگیر آن هستند رها شوند.