نفقه و ارث به افراد دوجنسیتی، تعلق می‌گیرد؟

رویداد۲۴-وضعیت ارث، نفقه زوجه سابق، مخارج فرزندان، ولایت و سرپرستی کودکان، مسئولیت مدنی و مجازات‌ها و ... برخی از مباحث مطروحه درباره افراد مبتلا به "ملال جنسیتی" متقاضی عمل تغییر جنسیت است که در همایش «بررسی ابعاد سلامتی افراد ترانسکشوآل در ایران» بررسی شد.وضعیت ارث، نفقه زوجه سابق، مخارج فرزندان، ولایت و سرپرستی کودکان، مسئولیت مدنی و مجازات‌ها و ... برخی از مباحث مطروحه درباره افراد مبتلا به "ملال جنسیتی" متقاضی عمل تغییر جنسیت است که در همایش «بررسی ابعاد سلامتی افراد ترانسکشوآل در ایران» بررسی شد.

 محمدمهدی کریمی نیا -دکتری حقوق- در این همایش که امروز با حضور متخصصان پزشکی قانونی، روانپزشکی، پزشکی اجتماعی، تغییر جنسیت و حقوق، در دانشکده پرستاری دانشگاه ایران برگزار شد، با اشاره به پیشینه تغییر جنسیت از منظر علمی و فقهی، گفت: بر اساس برخی اسناد اولین تغییر جنسیت در ایران در سال ۱۳۰۹ شمسی انجام شد. اولین مورد آن در انگلیس نیز در سال ۱۹۴۲ و در آمریکا در سال ۱۹۵۲ انجام شد. امروز این بحث در تمام کشورهای پیشرفته و ایران انجام می‌شود.

وی افزود: تغییر جنسیت موضوعی نوپیدا است. اولین جرقه این بحث نیز در کتاب تحریر الوسیله امام خمینی (ره) در سال ۱۳۴۳ مطرح شد. امام (ره) در جلد دوم این کتاب ۱۰ مسئله درباره تغییر جنسیت مطرح می‌کند. از همین تاریخ بحث‌های فقهی در این زمینه آغاز می‌شود. پیش از آن نیز هیچ فقیه شیعه یا سنی در این زمینه اظهار نظر نکرد. در سال ۱۳۶۴ برای اولین بار فتوای ویژه‌ای به منظور تغییر جنسیت برای خانم مریم ملک آرا توسط امام صادر شد. از همین سال مقالات فقهی که بیشتر به زبان عربی بوده‌اند نوشته و این بحث بارور شد. در حال حاضر حدود ۳۵۰ پرسش و پاسخ فقهی درباره تغییر جنسیت در اختیار داریم. طبق فتوای امام تغییر جنسیت با تجویز طبیب مورد اعتماد اشکال شرعی ندارد.

کریمی‌نیا تصریح کرد: امام (ره) در کتاب تحریرالوسیله آورده‌اند که تغییر جنس دادن مرد به زن و بالعکس و همچنین جراحی شخصی که جنسیت خنثی دارد ظاهرا حرام نیست؛ این یعنی جراحی تغییر جنسیت جایز است. برخی شبکه‌ها و مراکز حقوق بشری در دنیا در اعلامیه‌هایی وانمود کردند که جمهوری اسلامی ایران افراد دچار ملال جنسیتی را مجبور به تغییر جنسیت می‌کنند. این در حالیست که به لحاظ فقهی اجباری در این زمینه وجود ندارد و افراد ترانس می‌توانند از حق خود در این زمینه استفاده کنند.

این دکتری حقوق با اشاره به مطرح شدن مباحث متعدد بعد از تغییر جنسیت تصریح کرد: تغییر جنسیت در ازدواج، نفقه زوجه سابق، مخارج فرزندان، ولایت و سرپرستی کودکان، ارث، مسئولیت مدنی و مجازات‌ها و ... تاثیر گذار است. همچنین این موضوع مطرح می‌شود که آیا یک نفر می‌تواند هم پدر باشد و هم مادر؟

تغییر جنسیت ازدواج را باطل می‌کند

وی افزود: با تغییر جنسیت ازدواج سابق باطل می‌شود چون رکن ازدواج وجود زن و مرد است و در صورت تغییر جنسیت اساسا نیازی به طلاق و فسخ عقد نیست و ازدواج خود به خود منحل می‌شود، اما مرد سابق همچنان موظف است که مهریه زن را بپردازد. با این حال چون ازدواج منحل شده دیگر دلیلی برای نفقه وجود ندارد. از نظر فقهای شیعه تغییر جنسیت پدر تاثیری در وجود نفقه فرزندان ندارد و او همچنان موظف به پرداخت آن است.

این دکتری حقوق درباره وضعیت سرپرستی کودکان پس از جراحی تغییر جنسیت نیز توضیح داد و گفت: برخی فقها می‌گویند ولایت پدر با تغییر جنسیت از بین نمی‌رود و صدق عرفی آن وجود دارد. به همین دلیل حق ولایت همچنان برای او محفوظ است. در خصوص ارث نیز امام خمینی (ره) و برخی مراجع معتقد بودند که مرد فعلی دو برابر خواهر خود سهم الارث می‌برد. چون ملاک جنسیت فعلی است.

بهترین زمان جراحی تغییر جنسیت ۱۵ تا ۲۳ سالگی است

پرفسور بهرام میرجلالی- فوق تخصص جراحی تغییر جنسیت- نیز در این همایش اظهار کرد: در حال حاضر از هر ۱۰۰ هزار نفر تقریبا شش نفر شامل یکی از انواع ملال جنسیتی هستند. تعداد کم آنها نباید دلیلی شود که به آنها توجه نکنیم. ما امروز از نظر درمانی در این زمینه خیلی عقب نیستیم و فقط باید از نظر اجتماعی و فرهنگی کار کنیم.

وی با بیان اینکه پیش از رسیدن به عمل جراحی ملال جنسیتی این افراد باید از نظر اجتماعی آمادگی پیدا کنند، گفت: بهترین زمان جراحی تغییر جنسیت ۱۵ تا ۲۳ سالگی است. بهترین نتیجه هم برای کسانی اتفاق می‌افتد که همراه با والدین‌شان مراجعه می‌کنند. ترنس‌ها افرادی شکننده هستند. در کنار آنها پدران و مادران‌شان نیز احتیاج زیادی به روانکاوی دارند. زمانی که نتایج این جراحی مشخص شود افراد تا دو سال درگیر مسائل ریز و درشت آن هستند. این جراحی بدون عوارض نیست، اما تا کنون از میان مراجعان من یک نفر نیز پشیمان نشده است. جراحان نیز باید مراقب باشند که با تایید روانکاو فرد را جراحی کنند.

وی ادامه داد: یک گروه از افرادی که دچار ملال جنسیتی هستند از جنس خودشان متنفر نیستند، اما رفتار و حرکات جنسی آنها خلاف جنسیت‌شان است. گروه دیگر از جنس خود نفرت دارند و می‌ترسند. آنها تمایل بیشتری به آزار خود دارند. جراحی می‌تواند به آنها برای فرار از این زندان کمک کند.

ملال جنسیتی اختلال نیست

 علی آذین - متخصص پزشکی اجتماعی با بیان اینکه در بحث ملال جنسیتی مهم این است که فرد به جنسیتی که حس می‌کند، تطابق داشته باشد، اظهار کرد: در ملال جنسیتی فرد با خصوصیات اولیه و ثانویه جنسی خود احساس تضاد دارد. افرادی که دچار عدم تطابق جنسیتی هستند ذاتا دچار اختلال نیستند و وضعیت جنسیتی آنها امری قابل شفا نیست. به همین دلیل عنوان ملال جنسیتی در این خصوص مطرح شده است. کودکان در سن سه یا چهار سالگی با هویت جنسیتی خود کنار می‌آیند اما ممکن است رفتارهای آنها مطابق کلیشه‌های جنسیتی دخترانه و پسرانه نباشد. بسیاری از پدر مادرها نیز نگران رفتارهای کودکان خود هستند و تصور می‌کنند اگر کاری خلاف جنس خود انجام دهند ممکن است دچار ملال جنسیتی باشند.

این متخصص پزشکی اجتماعی درباره نشانه‌های عدم انطباق جنسیت در کودکان توضیح داد و گفت: تمایل شدید کودک برای اینکه جنس مقابل شناخته شود مبدل پوشی، ترجیح دادن سرگرمی‌های جنس مخالف، طرد شدید اسباب بازی‌های جنس موافق، بیزاری جدی نسبت به آناتومی خود و تمایل قوی به ویژگی‌های جنسی اولیه جنس مقابل از جمله این نشانه‌ها هستند. البته تمام این نشانه‌ها باید باعث شده باشند که کودک دچار اختلال کارکرد و کلافگی شده باشد. اگر بیش از شش ماه این نشانه‌ها ادامه داشته باشد، تشخیص ملال جنسیتی داده می‌شود. تعدادی از آنها با جنسیت خود کنار می‌آیند در غیر اینصورت ممکن است این موضوع تا نوجوانی ادامه پیدا کند.

وی افزود: در سنین نوجوانی تمایل قوی برای داشتن ویژگی‌های جنس مخالف، شناخته شدن به عنوان جنس مخالف، نشان دادن احساسات و واکنش‌های تیپیک جنس مقابل بخشی از نشانه‌های نوجوانانی است که دچار ملال جنسیتی هستند. این وضعیت باید باعث اختلال در کارکرد اجتماعی و زمینه‌های مهم زندگی شده باشد. سر و صدای این داستان در نوجوانی واضح‌تر است.

آذین تاکید کرد:‌ امروزه ملال جنسیتی اختلال تلقی نمی‌شود، بلکه به نام یک ناهمسانی شناخته می‌شود. ما دنبال این هستیم که هویت جنسیتی فرد با زندگی روزمره او تطابق داشته باشد. این موضوع که گفته می‌شود برخی مشکلات روانشناختی مانند اتیسم در این گروه بیشتر دیده می‌شود، نادرست است. چون الزاما افراد دچار ملال جنسیتی همزمان اختلالات روانپزشکی دیگری ندارند و در این زمینه مانند سایر مردم هستند. ما باید دنبال این باشیم که فرد راحتی بیشتری داشته باشد. این افراد می‌توانند هویت جنسی متنوع و متفاوتی داشته باشد.