مصائب روحی قرنطینه خانگی/ چگونه از اختلالات روانی در دوران کرونا و پساکرونا پیشگیری کنیم؟
رویداد۲۴ شادی مکی: شیوع ویروس کرونا باعث مردم مدت زیادی در قرنطینه خانگی بمانند و گرچه در نگاه اول چندان هم بد به نظر نمی‌رسد اما ممکن است آثار جبران‌ناپذیر روانی بر جای بگذارد. کارشناسان معتقدند قرنطینه خانگی به مدت زیاد میتواند به بروز تفکرات واهی در افراد مختلف شود. مجموعه این موارد میتواند در طولانی مدت اختلالات روانی را در افراد هراسان و مضطرب ایجاد کند که ممکن است تا مدت‌ها بعد از پایان روزهای گسترش ویروس کرونا نیز در افراد پایدار بماند.
بیشتر بخوانید: راهکارهایی برای گذراندن دوران قرنطینه خانگی/ از چه روش‌هایی در تنهایی استفاده کنیم؟
روزنامه شهروند در روزهای گذشته گزارش داده که میزان تماس با ۱۲۳ (آسیب‌های اجتماعی و آزار کودکان) در مدت قرنطینه زیاد شده است. تعداد اختلافات زناشویی در این مدت بسیار افزایش یافته است و تمام اینها اخبار ناخوشایندی است که برای جامعه پیامدهای خوبی ندارد. با این حال روانشناسان معتقدند راه‌هایی برای کاهش اختلافات وجود دارد. مجتبی دلیر دبیر انجمن روانشناسی اجتماعی ایران درباره این راه‌ها با رویداد۲۴ گفت‌وگو کرده است. او می‌گوید شواهد نشان میدهد که قرنطینۀ خانگی دست‌کم برای چندین هفته طول می‌کشد و تاب‌آوری افرادی که سبک زندگی خود را تغییر ندهند یا با روش‌های مقابله روانشناختی با استرس آشنا نباشند، به مرور کاهش خواهد یافت و به‌تدریج بروز و شیوع و حتی همه‌گیری اختلالات روانی را شاهد خواهیم بود و حتی وقتی این رویداد استرس‌زا به پایان برسد پیامدهای نامطلوب آن ممکن است تا مدت‌ها باقی بماند، زیرا قرنطینۀ خانگی میتواند منجر به بیحوصلگی، احساس ناکامی، خشم و پرخاشگری شود.
ضرورت تغییر سبک زندگی در روزهای شیوع ویروس کرونا
دبیر انجمن روانشناسی اجتماعی ایران می‌گوید برای کاهش اختلالات لازم نیست زندگی را تعطیل کنیم فقط باید سبک آن را تعدیل کنیم. برخی افراد در مقابل استرس‌های بزرگ دچار شوک شده و احساس فلج شدن می‌کنند و دست از همه چیز می‌کشند اما لازم است به این نکته مهم توجه شود که بین دو متغیر استرس و تلاش سه حالت میتواند رخ دهد: اول تلاش بدون استرس که وضعیتی خوشایند است و سازگاری فعال و موفق از ویژگی‌های آن است. البته این حالت در شرایط عادی و روال معمول زندگی رخ میدهد و ارتباطی با شرایط بحران کنونی ندارد.
دلیر در توضیح حالت دوم می‌گوید: استرس بدون تلاش حالت دیگری است که موجب احساس ناتوانی، از دست رفتن کنترل و تسلیم شدن می‌شود و چنین نشانه‌هایی معمولا در افراد با اختلال روانی دیده می‌شود. این بدترین حالت ممکن است اما اگر دقت کنیم عامل به‌وجود آورنده آن خودمان هستیم که تلاش نمی‌کنیم! سوم، تلاش به همراه استرس است که شرایطی ایجاد می‌کند که معمولا در خلال مشکلات روزمره پیش می‌آید. در این حالت اگرچه استرس بازهم بر ما تاثیر می‌گذارد اما می‌توانیم بر پیامدهای ناخوشایند آن غلبه کنیم.
بیشتر بخوانید: ویروس کرونا و قرنطینه خانگی در کنار هم/ نکاتی که هر ایرانی باید بداند!
نکتۀ کلیدی این است که باید ببینیم چه چیزی در حیطۀ اختیار ماست و چه چیزی نیست، و آنچه هست را در صورت لزوم تغییر دهیم. عامل ایجاد استرس میتواند خارج از ما باشد مثل استرس این روزها که شامل شیوع بیماری مسری و مهلک کرونا است اما تلاش و پشتکار و غلبه بر ناامیدی به خود ما بستگی دارد. بنابراین در اینجا انتخاب ماست که تعیینکنندۀ نتیجه است.
مفهوم مهمی که در ارتباط با استرس وجود دارد، مفهوم «ارزیابی ذهنی» از وقایع است که در این مورد، دو نوع ارزیابی اولیه و ثانویه مطرح می‌شود. در ارزیابی اولیه به این سوال جواب می‌دهیم که آیا در معرض خطر هستیم؟ و در ارزیابی ثانویه به این پرسش پاسخ می‌دهیم که اگر در معرض خطر هستیم آیا توان دفع آن را داریم؟ اگرچه پاسخ به این ۲ سوال میتواند به صورت بله یا خیر باشد اما ممکن است روی یک پیوستار از بسیار کم تا خیلی زیاد هم باشد. به هر حال، اگر پاسخ به سوال اول خیر باشد هیچ مشکلی وجود ندارد. اگر پاسخ به هر دو سوال بله باشد هم باز مشکلی پیدا نخواهیم کرد چون خطر وجود دارد اما می‌توانیم از پس آن بربیاییم.
این روزها توجه به این نکته بسیار مهم است که صِرف اینکه بدانیم می‌توانیم کاری در برابر خطر انجام دهیم از میزان استرس ما کاسته خواهد شد. اما بدترین حالت در پاسخ به دو سوال قبلی آن است که جواب سوال اول بله و جواب سوال دوم خیر باشد. به عبارتی، اگر بپذیریم که در معرض خطر ابتلا به ویروس کرونا هستیم اما در مقام دفاع از خود کاری از دستمان بر نمی‌آید در این حالت دچار احساس ناکامی، درماندگی و اضطراب خواهیم شد و این حالت زمینه‌ساز ابتلا به اختلالات روانی از جمله وسواس، هراس و افسردگی خواهد بود.
خوشبختانه تقریبا در مورد همه رویدادهایی که منجر به پاسخ بله به سوال اول می‌شود، یعنی در حالتی که با خود می‌گوییم در معرض خطر هستیم، اگر به خوبی آموزش دیده باشیم می‌توانیم به سوال دوم هم پاسخ بله بدهیم. مهارت مقابله همان چیزی است که در این موارد به آن نیاز داریم تا پاسخ به سوال دوم هم برای ما بله باشد.
دلیر این موضوع را بررسی کرده که «مقابله به چه معناست» و می‌گوید: مقابله اساساً اتخاذ راهبردی برای رویارویی با استرس است. مقابله به تلاش‌های رفتاری و شناختی برای پیشگیری، نظم‌بخشیدن و فرونشاندن استرس اطلاق می‌شود.
بیشتر بخوانید: تجربه قرنطینه در جهان/ قرنطینه چگونه است و چه خلاءهای قانونی دارد؟
دلیر درباره راه‌های برخورد با یک مسئله معتقد است حل مساله موثرترین پاسخ رویارویی است، زیرا با مناسب‌ترین هیجان‌ها همراه است و احساس کنترل را به فرد میدهد.
او می‌گوید: رویاوریی مواجهه‌ای و فاصله گرفتن کم تاثیرترین واکنش رویارویی هستند زیرا با منفی‌ترین هیجان‌ها همراهند. ارزیابی مجدد مثبت برای مشکلاتی موثر واقع می‌شود که بزرگسالان با آن روبرو می‌شوند.
