وزارت بهداشت خبر داد: دو داروی سنتی درمان ویروس کرونا در مراحل کارآزمایی بالینی
مدیرکل دفتر طب ایرانی وزارت بهداشت گفت: در حال حاضر دو دارو در حوزه طب سنتی در حوزه درمان کرونا، در حال طی کردن مراحل کارآزمایی بالینی قرار دارد و تاکنون نتایج خوبی داشته است، اما تا به قطعیت رسیدن موضوع صبر می‌کنیم و سپس اثربخشی این دارو از طریق مراجع قانونی مانند وزارت بهداشت به مردم اطلاع داده خواهد شد.
رویداد۲۴ دکتر محمود رضا شمس اردکانی- مدیر کل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت و دکتر حسین رضایی زاده – رئیس دانشکده طب سنتی دانشگاه تهران در ارتباط ویدئو کنفرانسی باخبرنگاران به برخی از سوالات در زمینه تاثیر گذاری طب ایرانی در درمان بیماران مبتلا به کرونا پاسخ دادند.
دکتر اردکانی با اشاره به این که در طی مدت گذشته با ارتباط‌های به شکل ویدئو کنفرانس با پزشکان و متخصصان طب سنتی در کشور چین نیز ارتباط برقرار کرده‌اند، گفت: در خصوص روش‌های غیر کلاسیک برای کنترل و پیشگیری از کرونا تبادل نظر‌هایی صورت گرفت. همکاران چینی ما در این ارتباط تاکید می‌کردند که بیش از ۹۰ درصد بیماران درمان شده، هر دو طب را کنار یکدیگر استفاده کرده و پس از این موضوع ما نیز از وزیر بهداشت درخواست کردیم که طب سنتی و ایرانی نیز بتواند برای مهار این بیماری به کمک طب کلاسیک بیاید.
بیشتر بخوانید: فعالیت‌های پادمانی ما در ایران ادامه دارد
اردکانی در ادامه سخنان خود با اشاره به این که برخی از موارد علمی و کارآزمایی بالینی در برخی از بیمارستان‌ها در حال اجرا است، تصریح کرد: از این رو امیدواریم به زودی بتوانیم نتایج خوبی را به اطلاع مردم برسانیم. در حال حاضر دو دارو در حوزه طب سنتی در حال طی کردن مراحل کارآزمایی بالینی قرار دارد و تاکنون نتایج خوبی داشته است، اما همچنان منتظر هستیم و تا به قطعیت رسیدن موضوع صبر می‌کنیم سپس اثربخشی این دارو از طریق مراجع قانونی مانند وزارت بهداشت به مردم اطلاع داده خواهد شد.
۸۰ درصد مبتلایان کرونا علامت ندارند
وی در خصوص ادعا‌هایی که برخی از افراد در فضای مجازی برای درمان قطعی بیماری کرونا مطرح می‌کنند، گفت: بسیاری از این ادعا‌ها به این موضوع برمی‌گردد که افراد شناخت کافی از بیماری و سیر آن ندارند. ۸۰ درصد مبتلایان به کرونا بی علامت هستند و تنها درصد کمی علامت دار می‌شوند. از سوی دیگر عده‌ای نیز به صورت خود به خود درمان می‌شوند که حجم زیادی از جامعه هستند و بدون مطالعه مشخص بر روی این افراد نمی‌توان گفت که علت بهبود آن‌ها روش درمانی بوده است که استفاده کردند.
در ادامه این مبحث دکتر رضایی زاده خاطر نشان کرد: وقتی می‌توانیم درباره یک روش درمان ادعا کنیم که این روش در کارآزمایی بالینی و میزان اثر بخشی مقایسه شود. امیدواریم کسانی که در این زمینه کار می‌کنند در صورتی که دلسوز مردم هستند به جای هزینه‌های زیاد برای تبلیغات در فضای مجازی، مطالعات خود را ثبت کنند و اثر بخشی آن را به همه انسان‌ها توسعه دهند. هیچ کدام از مواردی که در فضای مجازی مطرح می‌شود توسط دفتر طب ایرانی وزارت بهداشت تایید نمی‌شود و آن چه که مورد تایید ما است به شکل راهنمایی بالینی خود مراقبتی که در کنار طب رایج موثر خواهد بود در سایت وزارت بهداشت منتشر شده است.
در ادامه دکتر اردکانی در خصوص روند پیگیری قضایی افراد متخلف، گفت: حساسیت‌های زیادی در این زمینه وجود دارد و وزارت بهداشت تمام قد پای این موضوع ایستاده است. اما فراموش نکنید جدای از مباحث حقوقی این شما رسانه‌ها هستید که می‌توانید در فرهنگ سازی برای طب ایرانی و سنتی به ما کمک کنید. طب سنتی ما سرفصلی ارزشمند است که باید سعی شود آن را به دور از هجمه‌ها قرار دهیم.
وی همچنین در پاسخ به سوالی در خصوص فردی به نام دکتر «ح. ر» یکی از مدعیان طب سنتی، گفت: این شخص یک پزشک عمومی است که بنا بر اطلاعاتی که ما داشتیم به مدت یک سال از سوی سازمان نظام پزشکی با منع طبابت رو به رو بود و فکر می‌کنیم طی مدت اخیر این ممنوعیت به اتمام رسیده و ایشان به طبابت برگشتند. اما در خصوص پیگیری قضایی برخی از تخلفات یا باید بخش حقوقی وزارت بهداشت به این موضوع ورود کند و یا باید فرد خاطی شاکی خصوصی داشته باشد.
وی در پاسخ به سوالی با تاکید بر این که طبی تحت عنوان طب اسلامی با منظور رایج و فعلی در جامعه وجود ندارد، اظهار کرد: اگر منظور ما از طب اسلامی دوران شکوفایی طب در زمان‌های گذشته و دوره‌های اسلامی باشد این نام درست است. اما فعالیتی که برخی این روز‌ها با این نام انجام می‌دهند حتی از سوی مراجع نیز پذیرفته شده نیست. تنها موردی که در زمینه طب اسلامی به آن تاکید می‌شود استفاده از آموزه‌های اسلامی برای تحقیق و پژوهش برای ارتقای سبک زندگی افراد است.
تجربه چین در استفاده از طب سنتی در کنار طب رایج برای درمان کرونا
وی در پاسخ به سوالی درباره استفاده از طب سنتی در کنار طب رایج برای درمان مبتلایان به ویروس کرونا گفت: چینی‌ها بیشترین سابقه را در این مدت کسب کردند و با توجه به این که این بیماری برای اولین بار همه گیری داشته است و تاکنون هیچ داروی کلاسیکی برای آن توصیه نمی‌شود، در زمینه طب سنتی نیز داروی خاصی تایید نشده است. آن چه ما براساس گزارش همکاران چینی خود متوجه شده‌ایم این است که درمان طب سنتی از ابتدا برای ۴۰ تا ۵۰ درصد موارد در کنار طب رایج استفاده می‌شد که اثرات قابل قبولی داشت. آن‌ها مشاهده کرده بودند در مراکزی که درمان سنتی در کنار درمان کلاسیک استفاده شده است کمترین موارد مرگ و میر بر اثر این بیماری اتفاق افتاده است.
وی در پاسخ به سوالی در خصوص حواشی مطرح شده درباره تاثیر مصرف سیگار یا مواد مخدر در عدم ابتلای به کرونا تصریح کرد: این موضوع نیز مانند مصرف الکل به اشتباه مطرح شده است همان گونه که مصرف خوراکی الکل تاثیری برای کشتن ویروس ندارد و شواهد علمی نیز نداریم.
فروش اینترنتی دارو، ممنوع
رضایی زاده در پاسخ به سوالی در خصوص فروش دارو‌های گیاهی به شکل آنلاین در فضای مجازی تصریح کرد: حتی فروش دارو‌های دارای مجوز از طریق آنلاین در صورتی که از طریق داروخانه‌های مجوز دار نباشد غیر قانونی است. پس اگر شخصی مدعی شود که داروی گیاهی برای فروش آنلاین تهیه کرده است بدون آن که مبدا فروش داروخانه باشد و یا خود دارو تایید شده باشد، این موضوع غیر مجاز است.
وی در ادامه با اشاره به این که از گذشته اختلافاتی میان وزارت بهداشت و وزارت صمت در خصوص عطاری‌ها وجود داشت، گفت: عطاری‌ها تنها می‌تواند محلی برای عرضه گیاهان دارویی باشند و مجوزی برای طبابت یا تهیه دارو ندارند، البته وزارت صمت و صنف عطاری‌ها به این موضوع بیشتر به شکل کسب نگاه می‌کنند، اما در نظر بگیرید در مورد عطاری‌های متخلف وزارت بهداشت مستقیما نمی‌تواند برای پلمب و بستن مغازه به موضوع ورود کند، اما این را هم در نظر بگیرید که عطاری شغل بسیار محترمی است.
تقویت سیستم ایمنی بدن، از بهترین راه‌های پیشگیری از بیماری است
اردکانی ادامه داد: این که سیستم ایمنی را تقویت کنیم یکی از بهترین راه‌های پیشگیری از بیماری است، اما برای تجویز دارو در این زمینه تنها پزشک مجاز به توصیه دارو است. اما دقت کنید رعایت سبک زندگی سالم در تغذیه و خوابیدن بسیار موثر خواهد بود؛ به طور مثال خوردن غذا‌های با هضم آسان، انجام ورزش و استراحت بسیار مفید است.
لزوم توسعه طب ایرانی
رضایی زاده در پاسخ به سوالی درباره توسعه طب ایرانی گفت: مهمترین اقدام ما در حال حاضر توسعه این طب است در اوایل انقلاب افرادی که پرونده داروسازی داشته باشند کم بودند تا این که به تدریج داروسازان تربیت شدند. همچنین در حوزه دندانپزشکی افرادی به عنوان کمک دندانپزشک کار می‌کردند و متخصص نبودند و به مرور زمان دندانپزشکان تربیت شده و جایگزین این افراد شدند. این کار با توسعه طب ایرانی و دانشگاه‌ها زیر نظر وزارت بهداشت به عنوان یک اقدام اصیل در حال انجام است تا افراد متخصص در این حوزه تربیت شده و جایگزین شوند.
وی افزود: استفاده از طب فراگیر به معنای آن که طب سنتی را در کنار طب رایج به کار ببریم اقدام بسیار مناسبی خواهد بود که اثر بخشی پیوند این دو طب را کنار یکدیگر نشان می‌دهد.
۴۰۰ فارغ‌التحصیل طب سنتی از دانشکده‌ها
وی در خصوص تعداد فارغ التحصیلان طب سنتی گفت: در حال حاضر ۴۰۰ فارغ التحصیل از دانشکده‌های طب سنتی داریم و به همین اندازه یا کمتر در حال تحصیل در دانشگاه‌ها هستند. در راستای توصیه‌های منطقی به مردم پروتکل‌هایی از طریق انجمن‌های علمی طب سنتی پروتکل‌هایی برای اطلاع رسانی تهیه شده و در اختیار مردم قرار گرفته است.
وی در خصوص حضور متخصصان طب ایرانی در بیمارستان‌ها افزود: در وزارت بهداشت دو فراخوان برای ایده‌های پژوهشی و حضور همکاران داده شد که تاکنون تعداد زیادی از همکاران ما را از ابتدای بیماری در کنار سایر پزشکان مشغول کرده است. متخصصان طب ایرانی در چند بیمارستان مخصوص حضور دارند و مداخلات غیر دارویی را در بخش‌های مختلف انجام می‌دهند.
وی در خصوص اشتراکی که میان طب سنتی ایران و چین است و نزدیکی این دو طب با یکدیگر اظهار کرد: در مفاهیم و زمینه‌هایی مانند گرمی‌ها و سردی‌ها ما سخنان مشترکی با یکدیگر داریم و در ویدئو کنفرانس‌ها هم تجربه اساتید ما که بر بالین بیمار حاضر شده بودند با متخصصان طب چینی مشترک بود.
وی در پاسخ به سوالی در خصوص تاثیر حجامت در درمان کرونا گفت: تاکنون هیچ گونه شواهد بالینی در زمینه تاثیر حجامت در درمان کرونا وجود نداشته است البته این موضوع از گذشته تایید شده که حجامت یا بادکش می‌تواند در درمان آلرژی‌ها اندکی موثر باشد. در خصوص مصرف زنجبیل و سیر نیز این که بگویم این اقلام می‌تواند کرونا را درمان کنند غلط است و ما توصیه به مصرف زیاد این دو نمی‌کنیم. تنها مصرف عادی سیر و زنجیل در وعده‌های روزانه می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کنند.
وی در خصوص روند تحقیقاتی که بر روی بیماری کرونا از سوی طب سنتی تاکنون شکل گرفته است، گفت: مجموعا ۵۷ ایده پژوهشی به دست ما رسیده است که بخشی از آن در قالب پروپوزال ارائه شد و از میان ۱۸ مورد کارآزمایی بالینی‌شان مصوب شد و در کمیته اخلاق کشوری نمره قابل قبولی گرفتند. پس از این مرحله به مرحله ثبت دارو نزدیک‌تر خواهیم شد و در صورتی که تمام کارآزمایی بالینی موفق باشد به شکل قانونی دارو را معرفی خواهیم کرد.
دکتر اردکانی با اشاره به این که در طی مدت گذشته با ارتباط‌های به شکل ویدئو کنفرانس با پزشکان و متخصصان طب سنتی در کشور چین نیز ارتباط برقرار کرده‌اند، گفت: در خصوص روش‌های غیر کلاسیک برای کنترل و پیشگیری از کرونا تبادل نظر‌هایی صورت گرفت. همکاران چینی ما در این ارتباط تاکید می‌کردند که بیش از ۹۰ درصد بیماران درمان شده، هر دو طب را کنار یکدیگر استفاده کرده و پس از این موضوع ما نیز از وزیر بهداشت درخواست کردیم که طب سنتی و ایرانی نیز بتواند برای مهار این بیماری به کمک طب کلاسیک بیاید.
بیشتر بخوانید: فعالیت‌های پادمانی ما در ایران ادامه دارد
اردکانی در ادامه سخنان خود با اشاره به این که برخی از موارد علمی و کارآزمایی بالینی در برخی از بیمارستان‌ها در حال اجرا است، تصریح کرد: از این رو امیدواریم به زودی بتوانیم نتایج خوبی را به اطلاع مردم برسانیم. در حال حاضر دو دارو در حوزه طب سنتی در حال طی کردن مراحل کارآزمایی بالینی قرار دارد و تاکنون نتایج خوبی داشته است، اما همچنان منتظر هستیم و تا به قطعیت رسیدن موضوع صبر می‌کنیم سپس اثربخشی این دارو از طریق مراجع قانونی مانند وزارت بهداشت به مردم اطلاع داده خواهد شد.
۸۰ درصد مبتلایان کرونا علامت ندارند
وی در خصوص ادعا‌هایی که برخی از افراد در فضای مجازی برای درمان قطعی بیماری کرونا مطرح می‌کنند، گفت: بسیاری از این ادعا‌ها به این موضوع برمی‌گردد که افراد شناخت کافی از بیماری و سیر آن ندارند. ۸۰ درصد مبتلایان به کرونا بی علامت هستند و تنها درصد کمی علامت دار می‌شوند. از سوی دیگر عده‌ای نیز به صورت خود به خود درمان می‌شوند که حجم زیادی از جامعه هستند و بدون مطالعه مشخص بر روی این افراد نمی‌توان گفت که علت بهبود آن‌ها روش درمانی بوده است که استفاده کردند.
در ادامه این مبحث دکتر رضایی زاده خاطر نشان کرد: وقتی می‌توانیم درباره یک روش درمان ادعا کنیم که این روش در کارآزمایی بالینی و میزان اثر بخشی مقایسه شود. امیدواریم کسانی که در این زمینه کار می‌کنند در صورتی که دلسوز مردم هستند به جای هزینه‌های زیاد برای تبلیغات در فضای مجازی، مطالعات خود را ثبت کنند و اثر بخشی آن را به همه انسان‌ها توسعه دهند. هیچ کدام از مواردی که در فضای مجازی مطرح می‌شود توسط دفتر طب ایرانی وزارت بهداشت تایید نمی‌شود و آن چه که مورد تایید ما است به شکل راهنمایی بالینی خود مراقبتی که در کنار طب رایج موثر خواهد بود در سایت وزارت بهداشت منتشر شده است.
در ادامه دکتر اردکانی در خصوص روند پیگیری قضایی افراد متخلف، گفت: حساسیت‌های زیادی در این زمینه وجود دارد و وزارت بهداشت تمام قد پای این موضوع ایستاده است. اما فراموش نکنید جدای از مباحث حقوقی این شما رسانه‌ها هستید که می‌توانید در فرهنگ سازی برای طب ایرانی و سنتی به ما کمک کنید. طب سنتی ما سرفصلی ارزشمند است که باید سعی شود آن را به دور از هجمه‌ها قرار دهیم.
وی همچنین در پاسخ به سوالی در خصوص فردی به نام دکتر «ح. ر» یکی از مدعیان طب سنتی، گفت: این شخص یک پزشک عمومی است که بنا بر اطلاعاتی که ما داشتیم به مدت یک سال از سوی سازمان نظام پزشکی با منع طبابت رو به رو بود و فکر می‌کنیم طی مدت اخیر این ممنوعیت به اتمام رسیده و ایشان به طبابت برگشتند. اما در خصوص پیگیری قضایی برخی از تخلفات یا باید بخش حقوقی وزارت بهداشت به این موضوع ورود کند و یا باید فرد خاطی شاکی خصوصی داشته باشد.
وی در پاسخ به سوالی با تاکید بر این که طبی تحت عنوان طب اسلامی با منظور رایج و فعلی در جامعه وجود ندارد، اظهار کرد: اگر منظور ما از طب اسلامی دوران شکوفایی طب در زمان‌های گذشته و دوره‌های اسلامی باشد این نام درست است. اما فعالیتی که برخی این روز‌ها با این نام انجام می‌دهند حتی از سوی مراجع نیز پذیرفته شده نیست. تنها موردی که در زمینه طب اسلامی به آن تاکید می‌شود استفاده از آموزه‌های اسلامی برای تحقیق و پژوهش برای ارتقای سبک زندگی افراد است.
تجربه چین در استفاده از طب سنتی در کنار طب رایج برای درمان کرونا
وی در پاسخ به سوالی درباره استفاده از طب سنتی در کنار طب رایج برای درمان مبتلایان به ویروس کرونا گفت: چینی‌ها بیشترین سابقه را در این مدت کسب کردند و با توجه به این که این بیماری برای اولین بار همه گیری داشته است و تاکنون هیچ داروی کلاسیکی برای آن توصیه نمی‌شود، در زمینه طب سنتی نیز داروی خاصی تایید نشده است. آن چه ما براساس گزارش همکاران چینی خود متوجه شده‌ایم این است که درمان طب سنتی از ابتدا برای ۴۰ تا ۵۰ درصد موارد در کنار طب رایج استفاده می‌شد که اثرات قابل قبولی داشت. آن‌ها مشاهده کرده بودند در مراکزی که درمان سنتی در کنار درمان کلاسیک استفاده شده است کمترین موارد مرگ و میر بر اثر این بیماری اتفاق افتاده است.
وی در پاسخ به سوالی در خصوص حواشی مطرح شده درباره تاثیر مصرف سیگار یا مواد مخدر در عدم ابتلای به کرونا تصریح کرد: این موضوع نیز مانند مصرف الکل به اشتباه مطرح شده است همان گونه که مصرف خوراکی الکل تاثیری برای کشتن ویروس ندارد و شواهد علمی نیز نداریم.
فروش اینترنتی دارو، ممنوع
رضایی زاده در پاسخ به سوالی در خصوص فروش دارو‌های گیاهی به شکل آنلاین در فضای مجازی تصریح کرد: حتی فروش دارو‌های دارای مجوز از طریق آنلاین در صورتی که از طریق داروخانه‌های مجوز دار نباشد غیر قانونی است. پس اگر شخصی مدعی شود که داروی گیاهی برای فروش آنلاین تهیه کرده است بدون آن که مبدا فروش داروخانه باشد و یا خود دارو تایید شده باشد، این موضوع غیر مجاز است.
وی در ادامه با اشاره به این که از گذشته اختلافاتی میان وزارت بهداشت و وزارت صمت در خصوص عطاری‌ها وجود داشت، گفت: عطاری‌ها تنها می‌تواند محلی برای عرضه گیاهان دارویی باشند و مجوزی برای طبابت یا تهیه دارو ندارند، البته وزارت صمت و صنف عطاری‌ها به این موضوع بیشتر به شکل کسب نگاه می‌کنند، اما در نظر بگیرید در مورد عطاری‌های متخلف وزارت بهداشت مستقیما نمی‌تواند برای پلمب و بستن مغازه به موضوع ورود کند، اما این را هم در نظر بگیرید که عطاری شغل بسیار محترمی است.
تقویت سیستم ایمنی بدن، از بهترین راه‌های پیشگیری از بیماری است
اردکانی ادامه داد: این که سیستم ایمنی را تقویت کنیم یکی از بهترین راه‌های پیشگیری از بیماری است، اما برای تجویز دارو در این زمینه تنها پزشک مجاز به توصیه دارو است. اما دقت کنید رعایت سبک زندگی سالم در تغذیه و خوابیدن بسیار موثر خواهد بود؛ به طور مثال خوردن غذا‌های با هضم آسان، انجام ورزش و استراحت بسیار مفید است.
لزوم توسعه طب ایرانی
رضایی زاده در پاسخ به سوالی درباره توسعه طب ایرانی گفت: مهمترین اقدام ما در حال حاضر توسعه این طب است در اوایل انقلاب افرادی که پرونده داروسازی داشته باشند کم بودند تا این که به تدریج داروسازان تربیت شدند. همچنین در حوزه دندانپزشکی افرادی به عنوان کمک دندانپزشک کار می‌کردند و متخصص نبودند و به مرور زمان دندانپزشکان تربیت شده و جایگزین این افراد شدند. این کار با توسعه طب ایرانی و دانشگاه‌ها زیر نظر وزارت بهداشت به عنوان یک اقدام اصیل در حال انجام است تا افراد متخصص در این حوزه تربیت شده و جایگزین شوند.
وی افزود: استفاده از طب فراگیر به معنای آن که طب سنتی را در کنار طب رایج به کار ببریم اقدام بسیار مناسبی خواهد بود که اثر بخشی پیوند این دو طب را کنار یکدیگر نشان می‌دهد.
۴۰۰ فارغ‌التحصیل طب سنتی از دانشکده‌ها
وی در خصوص تعداد فارغ التحصیلان طب سنتی گفت: در حال حاضر ۴۰۰ فارغ التحصیل از دانشکده‌های طب سنتی داریم و به همین اندازه یا کمتر در حال تحصیل در دانشگاه‌ها هستند. در راستای توصیه‌های منطقی به مردم پروتکل‌هایی از طریق انجمن‌های علمی طب سنتی پروتکل‌هایی برای اطلاع رسانی تهیه شده و در اختیار مردم قرار گرفته است.
وی در خصوص حضور متخصصان طب ایرانی در بیمارستان‌ها افزود: در وزارت بهداشت دو فراخوان برای ایده‌های پژوهشی و حضور همکاران داده شد که تاکنون تعداد زیادی از همکاران ما را از ابتدای بیماری در کنار سایر پزشکان مشغول کرده است. متخصصان طب ایرانی در چند بیمارستان مخصوص حضور دارند و مداخلات غیر دارویی را در بخش‌های مختلف انجام می‌دهند.
وی در خصوص اشتراکی که میان طب سنتی ایران و چین است و نزدیکی این دو طب با یکدیگر اظهار کرد: در مفاهیم و زمینه‌هایی مانند گرمی‌ها و سردی‌ها ما سخنان مشترکی با یکدیگر داریم و در ویدئو کنفرانس‌ها هم تجربه اساتید ما که بر بالین بیمار حاضر شده بودند با متخصصان طب چینی مشترک بود.
وی در پاسخ به سوالی در خصوص تاثیر حجامت در درمان کرونا گفت: تاکنون هیچ گونه شواهد بالینی در زمینه تاثیر حجامت در درمان کرونا وجود نداشته است البته این موضوع از گذشته تایید شده که حجامت یا بادکش می‌تواند در درمان آلرژی‌ها اندکی موثر باشد. در خصوص مصرف زنجبیل و سیر نیز این که بگویم این اقلام می‌تواند کرونا را درمان کنند غلط است و ما توصیه به مصرف زیاد این دو نمی‌کنیم. تنها مصرف عادی سیر و زنجیل در وعده‌های روزانه می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کنند.
وی در خصوص روند تحقیقاتی که بر روی بیماری کرونا از سوی طب سنتی تاکنون شکل گرفته است، گفت: مجموعا ۵۷ ایده پژوهشی به دست ما رسیده است که بخشی از آن در قالب پروپوزال ارائه شد و از میان ۱۸ مورد کارآزمایی بالینی‌شان مصوب شد و در کمیته اخلاق کشوری نمره قابل قبولی گرفتند. پس از این مرحله به مرحله ثبت دارو نزدیک‌تر خواهیم شد و در صورتی که تمام کارآزمایی بالینی موفق باشد به شکل قانونی دارو را معرفی خواهیم کرد.
خبر های مرتبط
