تجارت دریایی تهران-کاراکاس، فصل تازه رهایی از تحریم
رویداد۲۴ رسانه‌های ونزوئلا و جهان بامداد امروز-یکشنبه- از ورود نخستین شناور حامل سوخت ارسالی ایران به ونزوئلا خبر دادند. صفحه توییتری «آئرونوتیسیاس ونزوئلا» که بر ترددهای هوایی و دریایی در ونزوئلا نظارت می‌کند، در گزارش خبرگزاری «رویترز» هم با استناد به اطلاعات شرکت «رِفِنِتیو ایکان» این ورود را تایید کرد. شبکه خبری «راشاتودی» هم ضمن تایید این ورود از تعقیب محموله بنزین ایران توسط کشتی آمریکایی «آدام جوزف» تا منطقه ویژه اقتصادی ونزوئلا خبر داده است. «خورخه آره آسا» وزیر خارجه ونزوئلا امروز در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «امروز ما ثمرات جهان چندقطبی، دیپلماسی بولیواریای مبتنی بر صلح و همکاری جنوب-جنوب را می‌بینیم. ایران و ونزوئلا همواره در مواقع سختی از یکدیگر حمایت کرده‌اند. امروز اولین کشتی حامل بنزین برای مردم ما از راه می رسد.»
پتونیا، فارست، فاکسون و کلاول، هم اسامی ۴ نفتکش دیگری هستند که از بنادر ایران راهی سواحل ونزوئلا، شده‌اند تا بیش از یک و نیم میلیون بشکه بنزین و مشتقات نفتی را به ارزش ۴۲ میلیون یورو به دولت کاراکاس تحویل دهند. ارسال محموله بنزین با توجه به تحریم‌های شدید آمریکا علیه تهران و کاراکاس از ۲۵ اردیبهشت ماه به کانون تازه کشمکش جمهوری اسلامی با آمریکا تبدیل شده و ایران درباره هرگونه اقدام غیرقانونی علیه نفتکشهای خود هشدار داده است.
یادآوری تبعات ماجراجویی ها
طی روزهای گذشته و همزمان با نزدیک شدن نفتکشهای ایرانی به آب‌های ونزوئلا تعداد و شدت واکنش‌ها از سوی ایران و ونزوئلا و هم دیگر کشورها افرایش یافت. حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری ایران روز شنبه -سوم خرداد- در تماس با امیر کویت به برخی تحرکات آمریکایی‌ها در منطقه دریای کارائیب اشاره و خاطرنشان کرد: «اگر نفتکشهای ما در دریای کارائیب یا در هر کجا از جهان از سوی آمریکایی‌ها دچار مشکل شوند متقابلا برای آنها مشکل بوجود خواهد آمد و امیدواریم آمریکایی‌ها دست به خطا نزنند.»
«امیر حاتمی» وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح مزاحمت‌ها برای نفتکش‌ها را راهزنی دریایی دانسته و گفته است: «هم آمریکایی‌ها و هم دیگران می‌دانند که ما در واکنش به این موضوع هیچ تردیدی به خود راه نخواهیم داد، اگر مزاحمت‌ها ادامه پیدا کند و تشدید شود حتما پاسخ قاطع و محکمی را خواهند گرفت.»
«محمدجواد ظریف» وزیر امورخارجه ایران هم ضمن تاکید بر این نکته که آمریکا اجازه ندارد تجارت قانونی را مختل کند، تصریح کرده است: «اگر کشوری بخواهد براساس سیاست‌های غلط خودش تصمیم بگیرد و اقدامی برای اخلال در تجارت قانونی کند حتما با عکس العمل بین المللی روبرو خواهد شد.»
«علی ربیعی» سخنگوی دولت هم در واکنش به اقدام احتمالی آمریکا علیه تانکرهای ایرانی حامل بنزین به ونزوئلا، گفت: خیلی زود است درباره واکنش ایران اظهارنظر کنم اما در صورت ارتکاب چنین اشتباهی همه گزینه‌ها را برای خودمان محفوظ می‌دانیم.»
رویترز به نقل از «ولادیمیر پادرینو» وزیر دفاع ونزوئلا گزارش داده است: «ارتش ونزوئلا به محض ورود نفتکش های ایرانی حامل سوخت به منطقه انحصاری اقتصادی، آنان را اسکورت می‌کند. «نیکولاس مادورو» رییس جمهوری ونزوئلا هم در بحبوحه افزایش تنش‌آفرینی‌های آمریکا علیه کاراکاس و تهران، از حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران قدردانی کرد. «ساموئل مونکادا» نماینده دائم این کشور در سازمان ملل هم در نامه‌ای خطاب به دبیرکل سازمان ملل و رییس شورای امنیت، نسبت به تهدید حمله نظامی آمریکا به نفتکشهای ایرانی هشدار داد.
«دیمیتری پولیانسکی» معاون نمایندگی دائم روسیه در سازمان ملل متحد هم به واشنگتن هشدار داده که خطرات ناشی از حوادث را هنگام استقرار ناوهای خود در منطقه‌ای که نفتکشهای ایران در نزدیکی ونزوئلا فعالیت‌های قانونی دارند، کاملا درک کند.
ورود عادی نخستین محموله بنزینی ایران به ونزوئلا دست‌کم تا لحظه تنظیم این گزارش نشان می‌دهد که هشدارهای ایران و ونزوئلا تبعات زیاده خواهی آمریکا را یادآور شده و کاخ سفید تاکنون تمایلی برای پذیرش این تبعات از خود نشان نداده است.
سکوت مرموز کاخ سفید
مقامات آمریکا تاکنون درباره اعزام نفتکشهای ایرانی اظهارنظر خاص و مشخصی نداشتند هرچند جان بولتون مشاور پیشین امنیت ملی کاخ سفید ادعاهای خود را درباره ایران تکرار کرده اما «جاناتان هافمن» سخنگوی وزارت دفاع آمریکا از برنامه‌های احتمالی آمریکا برای توقیف نفتکشهای ایرانی حامل سوخت در مسیر عزیمت به ونزوئلا اظهار بیاطلاعی کرده است.
«ژنرال فالر» از فرماندهان نیروی دریایی آمریکا هم در پاسخ به این پرسش که آیا نیروهای مسلح آمریکا از ورود کشتی‌های ایرانی حامل سوخت به بندر ونزوئلا جلوگیری می‌کنند؟ گفته است: «فعلا مجازات‌ها مادورو در زمینه نفت و جنبه‌های دیگر بر فشار اقتصادی متمرکز بوده‌اند و نه فشار نظامی و این راهی است که باید به آن ادامه دهیم.»
واکنش آمریکا به ورود نخستین کشتی حامل سوخت به ونزوئلا مرموز بوده و به نظر می‌رسد پشت چنین سیاستی، یا ماجراجویی توفانی در دریای کارائیب نهفته است یا پرونده جدیدی از سردرگمی‌های کاخ سفید در مقابله با ایران. واقعیت اما آن است که هیچ یک از این گمانه‌زنی‌ها چندان متضمن منافع «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا نیست و تا همین جای کار هم شکستی ملموس در کارزار فشار حداکثری بر ایران ثبت شده است هرچند به‌شکل نامحسوس از سوی آمریکا درباره آن سکوت شود.
اگر کاخ سفید در ادامه ماجراجویی توفانی را انتخاب کند و در ادامه ورود هریک از کشتی‌های ایران به ونزوئلا به هر نحوی و با هر بهانه ای در سواحل این کشور به اقدام نظامی محدود علیه ایران مبادرت کند، عواقب آن محدود نخواهد بود. جمهوری اسلامی پیش از این نشان داده است که از کنار تجاوزهای محدود و نامحدود آمریکا با تساهل و تسامح عبور نکرده و پرچم جمهوری اسلامی و سیگنال روشن نفتکش های اعزامی نشان می‌دهد که ایران در گشوده نگه داشتن مرزهای تجارت خود ترسی از تهدیدات آمریکا ندارد.
بسیاری از کشورهای جهان هم شاید در ظاهر مطیع سیاست های آمریکا باشند اما در باطن اعتقاد دارند که در مناقشه کنونی میان ایران و آمریکا، آنکه بر سر عهد خود نماند کاخ سفید بود و تجارت با همه کشورها حق مشروع ایران است. طرف دیگر تجارت با ایران یعنی ونزوئلا هم در مسیر تامین کاستی‌های سوختی خود نگران هراس‌آفرینی‌های آمریکا نیست. هشتگ‌های تشکر از ایران در فضای مجازی، استقرار سامانه دفاع موشکی و اعزام کاروان نظامی برای اسکورت نفتکش ایرانی از پوچی هژمونی آمریکا دست‌کم در یکی از کشورهای آمریکای جنوبی حکایت دارد. در کنار این اقدامات، مقامات هر دو کشور هم صراحتا درباره واکنش آتی کاخ سفید به تجارت میان دو کشور مستقل هشدار داده‌اند. بر همین اساس تبعات هرگونه اقدام غیرمعمول و خارج از عرف دیپلماتیک آمریکا سنگین‌تر از همیشه پیش بینی می‌شود.
اگر فرض را بر گمانه زنی دوم گذاشته و تصور کنیم آمریکا جز چند بیانیه و اظهارنظر واکنش دیگری به اعزام نفتکشهای ایرانی نشان نخواهد داد، در این صورت می‌توان از شکست کارزار فشار حداکثری ترامپ به ایران برای فلج کردن اقتصاد ایران از یک سو و عرض اندام ونزوئلا به عنوان بخشی از حیاط خلوت ایالات متحده آمریکا دانست. اگر ۴ نفتکش دیگر به سلامت بار سوخت خود را تحویل ونزوئلا دهد، چرا چنین تجربه‌هایی را درباره دیگر کشورهای مستقل تکرار نکند؟ و اگر ایران بتواند بر اساس گزارش‌های موجود اما تایید نشده برابر فروش سوخت خود به جای دلار، طلا را جایگزین کند سیستم بانکی تحت سلطه آمریکا در محدودیت‌های روز افزون علیه ایران ناکام خواهد ماند. هردو تصور از شرایط موجود ترامپ را در وضعیت سختی گرفتار خواهد کرد و انتخاب هر یک از دو راه درگیری با ایران یا نادیده گرفتن تجارت نفتی هم توان نظامی و هم دیپلماتیک آمریکا را با چالش‌هایی مواجه می‌کند.
