واکنش‌ها به چرخش ولیعهد عربستان/ چه شد که سر سعودی‌ها به سنگ خورد؟
رویداد۲۴ بیست و هفتم اوریل شاهزاده بن سلمان در مقابل دوربین قرار گرفت و در حالی که نمی‌توانست تیک‌های صورتش را کنترل کند با لحنی آشتی جویانه گفت که خواهان روابط خوب با ایران است. این کلمات از دهان کسی که در سال‌های اخیر دست از دشمنی با ایران بر نمی‌داشت، توجه زیادی را به خود جلب کرد. ولیعهد عربستان هرچند در ادامه صحبت هایش مدعی شد که تهران رفتار‌های منفی دارد که ریاض با کشور‌های منطقه در حال گفتگو در مورد آنهاست، اما در حقیقت پالسی جدی به تهران داد که اماده است تا بالاخره اشتی را بپذیرد.
پیش از آنکه بایدن به کاخ سفید بیاید، عربستان سعودی به هر نوع پیشنهاد گفتگو با ایران، قاطعانه نه می‌گفت. تهران بار‌ها با اعلام اینکه از گفتگو با کشور‌های منطقه استقبال می‌کند و با مطرح کردن یک طرح صلح خواهان آن بود که مشکلات خاورمیانه به دست کشور‌های منطقه حل شود. اما این پیشنهادات مورد استقبال طرف سعودی قرار نمی‌گرفت. با این حال بعد از انکه برخی رسانه‌های غربی مدعی گفتگو‌های امنیتی بین تهران و ریاض در بغداد شدند، پسر ملک سلمان در گفتگویی با اعلام اینکه خواهان ایجاد روابط خوب با کشورمان است به نحوی بر روی خبر‌های اخیر صحه گذاشت. حالا گفته می‌شود که دو کشور خود را برای گسترش گفتگو‌ها اماده می‌کنند.
ریاض که دیگر حامی سرسختی در واشنگتن ندارد ناچار است تا مشکلات خود را در خود منطقه حل و فصل کند. بن سلمان با شکستی که در یمن خورده است به دنبال خروج از جنگ و بازسازی خود است. از سوی دیگر ایالات متحده هم دیگر چک سفید امضایی به ریاض برای حمایت از این کشور نمی‌دهد و بایدن به خاطر خطا‌های حقوق بشری بن سلمان، حمایت از او را کاهش داده است.
واکنش‌ها به چرخش بن سلمان چه بود؟
آنچه بن سلمان در تلویزیون گفت باعث واکنش‌هایی در میان کشور‌های عربی و اسلامی شد. کمی بعد از انتشار آن تصاویر هم یک مجری تلویزیون و کارشناس آن به فارسی بینندگانشان را دعوت به تماشای برنامه کردند. یکی از نخستین واکنش‌ها مربوط به قطری‌ها بود. «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر خارجه قطر در توییتی از اظهارات ولیعهد سعودی درباره برقراری روابط خوب با ایران استقبال و حمایت کرد. وزیر خارجه قطر در توییتی نوشت: عمل به منشور سازمان ملل متحد و احترام به حاکمیت کشور‌ها و عدم دخالت در امور آن‌ها از مبانی اصلی کشور‌های متمدن و سوپاپ اطمینان برای حفظ امنیت و صلح در منطقه و جهان است. ما از درخواست ولیعهد سعودی برای سیاست خارجی مبتنی بر حسن همجواری و گفتگو از جمله با ایران حمایت می‌کنیم.
همزمان عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان، هم اعلام کرده از تصمیم ریاض برای صلح با ایران حمایت می‌کند.
نخست‌وزیر پاکستان چهارشنبه در توییترش اشاره کرد تصمیم صلح بین دو کشور جامعه بین‌المللی مسلمانان را تقویت خواهد کرد. خان در همین زمینه ایران را «همسایه» و عربستان سعودی را «نزدیک‌ترین دوست» پاکستان خواند.
«محمد بن زاید»، ولیعهد ابوظبی هم با انتشار توییتی، از مواضع مطرح شده در مصاحبه اخیر «محمد بن سلمان»، ولیعهد عربستان حمایت و قدردانی کرد. بن زاید با انتشار توئیتی نوشت که مصاحبه ولیعهد عربستان بازتاب‌دهنده «مواضع متعادل و افکار عمیق و دیدگاه‌های حکیمانه و بلندپروازانه‌ای متناسب با توانایی‌های عربستان و جایگاه آن در منطقه و جهان است». او افزود که سران عربستان مسیر آینده‌ای درخشان برای این کشور و ملتش را به خوبی می‌دانند.
در تهران هم سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، روز پنجشنبه ۲۹ آوریل در پاسخ به سوالی در خصوص اظهارات ولیعهد عربستان سعودی، اعلام کرد تهران از بهبود مناسبات با ریاض استقبال می‌کند. خطیب زاده در ادامه با اشاره به اینکه ایران و عربستان دو کشور مهم منطقه و جهان اسلام هستند، افزود: «با دیدگاه‌های سازنده و روش گفتگو محور، تهران و ریاض می‌توانند با پشت سر گذاشتن اختلافات وارد فصل تازه‌ای از تعامل و همکاری برای نیل به صلح و ثبات و توسعه منطقه‌ای شوند.»
بیشتر بخوانید: جزییات جدید مذاکرات ایران و عربستان در بغداد/ ریاض برای دور دوم مذاکرات با تهران، عجله دارد
بازتاب گفته‌های ولیعهد سعودی در رسانه‌ها
خبرگزاری رویترز در تحلیل سخنان وی نوشت: «محمد بن سلمان»، ولی عهد سعودی موضع علنی آشتی‌جویانه‌تری را نسبت به ایران اتخاذ کرده و سعی دارد خصومت دیرینه را با توجه به ملاحظات اقتصادی متعادل و اختلافات با واشگتن درباره چگونگی مقابله با رفتار‌های منطقه‌ای تهران را کمتر کند.
به نوشته رویترز، تنش‌ها بین ریاض و تهران بر سر جنگ یمن افزایش داشته و انصارالله یمن حملات علیه عربستان سعودی را در زمانی که سعودی در تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی است، تشدید کرده است. طبق این گزارش، تنش‌ها بین دو قدرت منطقه‌ای بعد از حملات سال ۲۰۱۹ به تاسیسات نفتی سعودی که ریاض ایران را مقصر آن می‌داند، شدت بیشتری پیدا کرد. این در حالی است که تهران چنین ادعایی را رد کرده است.
فارین پالیسی هم دلیل گردش ۱۸۰ درجه‌ای ولیعهد عربستان را تلاش واشنگتن برای انتقال تمرکز خود از منطقه خاورمیانه عنوان کرد. این رسانه نوشت: نشانه‌های فزاینده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهند، ایالات متحده بطور جدی در اندیشه انتقال تمرکز خود از خاورمیانه است. در اینجا آنچه آمریکا انجام نمی‌دهد مهم است: اینکه مثل گذشته پیوسته به شرکای امنیتی اش اطمینان دهد که هر رفتار بی پروایی هم داشته باشند، از پشتیبانی بی قیدو شرط واشنگتن برخوردار خواهند بود.
فارین پالسی در ادامه آورده است: کناره گیری واشنگتن از درگیرشدن در کشمکش‌ها و درگیری‌های شرکای خاورمیانه ای، قدرت‌های منطقه را وادار کرده تا به سراغ ظرفیت دیپلماتیک خود بروند. برخلاف پیش بینی‌های بدبینانه ساختار سیاست خارجی آمریکا، با آغاز روند خروج نظامی آمریکا از منطقه، نه تنها آشوب و آشفتگی سر بر نداشت بلکه دیپلماسی منطقه‌ای هم فعال شده است.
بنابر نوشته فارین پالسی، خاورمیانه از آن جهت برای دولت بایدن یک اولویت است که بتواند راه‌هایی را برای کاهش حضورش در آنجا پیدا کند... این است که ناگهان، دیپلماسی به گزینه ارجح شرکای امنیتی آمریکا در خاورمیانه تبدیل شد.
حسین ابراهیم در الاخبار هم به وجه دیگری از داستان پرداخت: «گزینه‌های محمد بن‌سلمان ولیعهد سعودی، روزبه‌روز کمتر و سخت‌تر می‌شود. چراکه وی نه حمایتی از طرف دولت جدید آمریکا دریافت کرده تا بتواند به راحتی برتخت پادشاهی بنشیند و نه توانسته راهی برای خروج از جنگ یمن بیابد که تبدیل به یک بحران داخلی بزرگ برای عربستان شده است. بن‌سلمان حتی نتوانسته از عادی‌سازی روابط با اسرائیل استفاده کرده و مذاکرات هسته‌ای ایران را که به سرعت درحال پیشرفت است متوقف کند؛ از این‌رو، بازگشایی خطوط تماس با تهران، یک گزینه منطقی و مطلوب برای سعودی‌ها در شرایط فعلی محسوب می‌شود.»
واکنش‌ها به اظهارات ولیعهد عربستان نشان می‌دهد که برای همگان واضح است که دیگر ادامه اختلافات با تهران برای ریاض ممکن نیست. با قطع حمایت بی، چون و چرای واشنگتن از عربستان، این کشور دیگر نمی‌تواند به سیاست‌های یک جانبه گرایانه خود ادامه دهد. از سوی دیگر بسیاری معتقدند که واشنگتن هم دیگر نمی‌خواهد وقت و هزینه اضافی برای نگهبانی از امنیت سعودی‌ها خرج کند.
