بن بست وین/ سرنوشت مذاکرات برجام در دولت رئیسی چه خواهد شد؟
رویداد۲۴ شاید ابراهیم رئیسی ظاهرا متفاوت از جریان متبوعش درباره برجام موضعگیری کرده باشد اما دستکم برداشت رسانههای غربی از اولین اظهارنظرهای رئیس جمهور منتخب ایران بعد از پیروزی در انتخابات خوشبینانه نبوده است.
بسیاری از رسانههای غربی بخشهایی از پاسخهای رئیسی به رسانهها را حمل بر شکست مذاکرات وین کردهاند. ابراهیم رئیسی در صحبتهای خود تاکید کرد که حاضر نیست درباره موضوعات منطقهای و موشکی با هیچ کشور مذاکره کند و در پاسخ به سوالی درباره احتمال دیدار با بایدن در صورت رفع همه تحریمها صراحتا و با سرعت پاسخ داد «خیر».
سرنوشت احیای برجام منتظر دولت رئیسی
در حالی که عباس عراقچی سرتیم مذاکره کنندگان ایرانی معتقد است این دور، دور نهایی مذاکرات خواهد بود و پیشنویس توافق نیز نوشته شده، خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام آگاه و عالیرتبه آمریکایی گفته واشنگتن شاید در رویکردش نسبت به ایران در صورتی که «در آینده نزدیک» بین کشورها بر سر ادامه اجرای تعهدات برجامیشان اختلافات غیر قابل حلی باشد، تجدید نظر کند.
این مقام آمریکایی در یک کنفرانس خبری در جمع عده معدودی از خبرنگاران گفته «ما هنوز اختلافات زیادی بر سر موضوعات اساسی داریم؛ چه قدمهای هستهای که ایران باید برای بازگشت به تعهداتش بردارد و چه برداشتن تحریمها توسط آمریکا یا توالی این اقدامات که هر دو طرف باید انجام دهند.»
این مقام آمریکایی گفته این فرآیند قرار نیست تا ابد باز باشد. ما اختلافاتی داریم و اگر نتوانیم بین آنها در آینده نزدیک پلی ایجاد کنیم؛ فکر کنم باید تجدید نظر کنیم و فکر کنیم که چطور باید به پیش برویم.
این مقام آمریکایی که نامش برده نشده گفته هیات آمریکایی قرار است در آینده نه چندان دور برای هفتمین دور مذاکرات به وین سفر کند، اما او نمیدانست که دقیقا این سفر چه زمانی رخ خواهد داد.
به گفته این مقام عالی رتبه و آگاه یکی از فاکتورهای این نشست مذاکرات داخلی ایرانیها بعد از انتخاب ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس جمهور خواهد بود. این مقام عالی رتبه از بیان جزییات مسائل محوری مذاکرات سر باز زده است، اما یکی از مقامات آمریکایی درگیر مذاکرات به رویترز گفته غنیسازی اورانیوم در ایران به وسیله سانتریفیوژهای پیشرفته یکی از موضوعات حل نشده است. از سوی ایران نیز مساله راستیآزمایی تعهد آمریکا به توافقاتش قبل از توقف برنامه هستهای به معضلی تبدیل شده است.
مقام آگاه آمریکایی از مذاکرات به رویترز گفته راستی آزمایی از نظر ایران به این معناست که ایران بتواند نفتش را صادر کند و پولش را از طریق بانکهای بین المللی دریافت کند. تهران میخواهد این اتفاق قبل از اقداماتش برای بازگشت به تعهداتش در برجام رخ بدهد.
بیشتر بخوانید: برنامه سیاست خارجی دولت رئیسی ؛ از حرف تا عمل
حملات خرابکارانه به سایتهای هستهای در خلال مذاکرات برجامی
یک دیپلمات غربی در گفتگو با رویترز گفته یکی از مسائلی که گفنگوها را دچار بنبست کرده توالی اقدامات است. ایرانیها خواستار دسترسی هرچه سریعتر به دلارهای آمریکایی و بخش بانکی بین المللی است. این دیپلمات غربی گفته سانتریفیوژهای پیشرفته که توانایی غنیسازی اورانیوم با کیفیت بهتر را دارند نیز یکی از موضوعات دردسرساز است و این پیشنهاد هم مطرح شده که شاید ایران بتواند تعدادی از این سانتریفیوژهای پیشرفته را نگه دارد.
در شرایطی که تیم هستهای دولت روحانی در حال توجیه تیم جایگزین ابراهیم رئیسی در وزارت خارجه به سرتیمی علی باقری کنی است، اقدام خرابکارانه جدیدی در نزدیکی یکی از ساختمانهای سازمات انرژی اتمی ایران رخ داده است.
روز چهارشنبه در پی رخ دادن انفجاری در کرج، ادعاهایی مبنی بر هدف قرار گرفتن ساختمات تولید واکسن کووبرکت در رسانهها منتشر شد، اما طولی نکشید که پایگاه خبری نورنیوز متعلق به شورای عالی امنیت ملی اعلام کرد این اقدام خرابکارانه علیه یکی از ساختمانهای سازمان انرژی اتمی در اطراف کرج بوده که با شکست مواجه شده و هیچگونه خسارت مالی و جانی به دنبال نداشته است.
ساعاتی بعد نیویورک تایمز به نقل از یک ایرانی آگاه به این حمله و یک مقام ارشد اطلاعاتی آمریکا نوشت که «ساختمان هدف حمله یکی از مراکز اصلی تولید سانتریفیوژهای مورد استفاده در دو تاسیسات هستهای فردو و نطنز بوده است.»
براساس این گزارش هرچند کسی مسئولیت حمله را به عهده نگرفته، اما این کارخانه ساخت سانتریفیوژ موسوم به «شرکت فناوری سانتریفیوژ ایران» در میان فهرست اهدافی بود که اسرائیل سال پیش در اختیار دولت ترامپ گذاشت.
در این گزارش آمده است: «فرد آشنا با این حمله میگوید که این پهپاد ظاهرا از داخل ایران بلند شد، از جایی نه چندان دور از این مرکز، و به ساختمان برخورد کرد. این فرد نمیداند که آیا خسارتی به بار آمده است یا نه.»
شمار حملات خرابکارانه علیه سایتهای هستهای ایران از دست خارج شده است. آخرین حمله در فروردین ماه انجام شده بود که خسارت قابل توجهی به سایت نطنز وارد کرد.
رسانههای اسرائیلی اعلام کردهاند که اسرائیل پشت حمله روز چهارشنبه بوده. نیویورک تایمز نوشته که در جریان حمله فروردین به نطنز حداقل صدها سانتریفیوژ از مدار خارج شد و کارخانه هدف گرفته شده در روز چهارشنبه مسئول جایگزین کردن آن دستگاهها بود.
گزارش سال ۲۰۱۷ موسسه علوم و امنیت بین الملل به ریاست دیوید آلبرایت مدیرکل سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی نشان میدهد که در سال ۲۰۱۱، سازمان مجاهدین خلق این محل را که سایت «طبا» (TABA) نامیده میشود، به عنوان یکی از سایتهای تولید سانتریفیوژ ایران در نزدیکی شهر کرج افشا کرده است.
اورشلیم پست با اشاره به این گزارش گفته اگر همین سایت مذکور مورد حمله قرار گرفته باشد برنامه غنی سازی اورانیوم ایران به شدت ضربه خورده است.
در گزارش موسسه دیویت آلبرایت این هشدار داده شده که ایران احتمالا فقط سایتهایی را اعلام رسمی کرده که در حال ساخت سانتریفیوژهای فعلی هستند. از این منظر ایران فعالیتهای ساخت سانتریفیوژ در تبا را اعلام کرده، اما وضعیت خروجی و عملیاتی این تاسیسات در گزارشهای ایران به آژانس وجود ندارد.
ساعاتی پس از گزارش جروزالم پست، روزنامه نیویورک تایمز آمریکا بامداد پنج شنبه به نقل از یک مقام ارشد اطلاعاتی ایران گفت که این حمله یکی از مراکز اصلی تولید سانتریفیوژها در ایران معروف به «شرکت فناوری سانتریفیوژ ایران» (TESA) را هدف قرار داده است.