سقوط دلار نزدیک است؟
رویداد۲۴ اگر نگران آینده اقتصاد و سرمایه خود هستید این تحلیل را بخوانید. سلسله گزارش‌های «دیده‌بان پول» می‌تواند به شما کمک کند در کمترین زمان ممکن بیشترین اطلاعات را از آخرین وضعیت بازارها و اوضاع اقتصادی به‌دست بیاورید و با اتکا به این اطلاعات، با ریسک کمتری تصمیم‌گیری کنید.
قیمت نفت در اقتصاد ایران چقدر اهمیت دارد؟ اقتصاد ایران یک اقتصاد متکی به نفت است و به همین دلیل در بازارهایی مثل دلار یکی از مهم‌ترین عوامل موثر درآمدهای ارزی می‌تواند باشد. اما آیا این به معنای آن است که با افزایش نرخ نفت به ۱۰۰ دلار باید منتظر سقوط نرخ دلار بود؟ حسن روحانی، رئیس‌جمهوری سابق هم قبلا پیش‌بینی کرده بود با اتفاقی مثل بازگشت هفت میلیارد دلار پول‌های بلوکه شده ایران در کره جنوبی نرخ دلار به ۱۵ هزار تومان برسد اما این اتفاق نیفتاد. آیا این بار همین قضیه درباره نفت ۱۰۰ دلاری ممکن است رخ دهد و سیاستگذاران دوباره دچار خطای محاسباتی شوند؟
نفت ۱۰۰ دلاری رویاست یا واقعیت؟
اگر چه آژانس بین‌المللی انرژی در ژانویه امسال پیش‌بینی خود از نرخ نفت برنت را به ۷۵ دلار در سال ۲۰۲۲ کاهش داده اما با توجه به افزایش قیمت‌های اخیر بسیاری از بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ نفتی نفت ۱۰۰ دلاری را بسیار محتمل می‌دانند.
مایک ورث مدیرعامل شرکت شورون، دومین شرکت نفت بزرگ دنیا اعلام کرده تقاضا برای نفت درحال‌حاضر با سرعت بیشتری از تولید در حال رشد است اما بر خلاف سال‌های اخیر، سیاست‌های بین‌المللی نظیر تنش سیاسی میان اوکراین و روسیه به بازارها شوک وارد کرده است.
او معتقد است بدون هیچ تردیدی نفت در ماه‌های پیش‌رو به ۱۰۰ دلار هم می‌رسد.
طبق این گزارش تجارت‌نیوز، بانک سرمایه‌گذاری مورگان استنلی هم پیش‌بینی کرده با توجه به ظرفیت ذخیره کم و سرمایه‌گذاری پیین احتمالا نرخ نفت تا تابستان به ۱۰۰ دلار خواهد رسید. بانک امریکا هم در تازه‌ترین پیش‌بینی خود گفته که نفت برنت تا ماه جولای بشکه‌ای ۱۲۰ دلار می‌شود.
روند تغییرات نرخ نفت از سال ۲۰۱۳
این درحالی است که احتمال دارد کشورهای مهم نفتی مثل کشورهای عضو اوپک پلاس هم تصمیماتی برای بازار نفت بگیرند. گلدمن ساکس پیش‌بینی می‌کند با توجه به ۹۰ دلاری شدن نرخ نفت، تولیدکنندگان این گروه تصمیم بگیرند بیشتر از حد انتظار میزان تولید خود را افزایش دهند. این بانک معتقد است احتمالا میزان افزایش از ۴۰۰ هزار بشکه در روز بیشتر باشد.
آخرین باری که نرخ نفت سه رقمی شده جولای سال ۲۰۱۴ ( تیر ماه سال ۱۳۹۳) بود و بالاترین قیمتی که نفت در طول تاریخ به خود دیده جولای ۲۰۰۸ ( تیر ماه سال ۱۳۸۷) بوده است که در آن زمان هر بشکه نفت ۱۴۷ دلار نرخ داشت.
بیشتر بخوانید: یک پیش‌بینی مهم از قیمت دلار در سال ۱۴۰۱ +فیلم
اقتصاد ایران در دوره نفت ۱۰۰ دلاری
سه سال ۱۳۸۷، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ دوره‌ای بودند که اقتصاد ایران نفت ۱۰۰ دلاری را تجربه کرد. هرچند در این سه دوره ایران تحریم بود اما درآمدهای نفتی از افزایش نرخ نفت متاثر شده بود. اما در آن سال‌ها اوضاع اقتصادی کشور چطور بود؟
رشد اقتصادی، تورم و بیکاری سه شاخص مهم برای بررسی وضعیت اقتصادی این دوره‌ها است.
سال ۸۷ رشد اقتصادی کشور در حد کمتر از یک درصد بود، سال ۹۰ رشد اقتصادی کشور با افت ۵۰ درصدی نسبت به سال قبل از خود به سه درصد رسید و در سال ۹۱ نرخ رشد اقتصادی به منفی شش درصد سقوط کرد. هر سه آمار نشان می‌دهند اقتصاد ایران چندان از نفت ۱۰۰ دلاری حداقل در بخش رشد اقتصادی متاثر نشده است.
نرخ تورم طی سه سال مورد بررسی از ۲۵ تا ۳۰ درصد در نوسان بود اما نکته مهم آن است که در هر سه سال روند تورم صعودی بود.
سال ۸۷ نرخ تورم شتاب ۵۰ درصدی نسبت به سال قبل از خود داشت و به ۲۵ درصد رسید. در سال ۹۰ هم نرخ تورم شتاب ۱۰۰ درصدی داشت و از ۱۳ درصد به ۲۶ درصد پرواز کرد. در سال ۹۱ هم نرخ تورم نسبت به سال قبل از خود بیشتر شد و به ۲۹ درصد افزایش یافت.
اما نرخ بیکاری در هر سه سال روندی تقریبا مشابه داشت و بین بازه ۱۰ تا ۱۲ درصد در نوسان بود.
بنابراین طبق این بررسی تجارت‌نیوز، در دوره سه سال مورد بررسی یعنی سال‌هایی که اقتصاد ایران نفت ۱۰۰ دلاری را تجربه کرده، نرخ رشد اقتصادی بدتر شده، تورم بیشتر شده و نرخ بیکاری تغییر خاصی نکرد.
بازارها در دوره نفت ۱۰۰ دلاری
اما در دوره‌ای که نفت از ۱۰۰ دلار عبور کرده و اوضاع اقتصادی ایران حتی بدتر شده بازارها چه تغییراتی را پشت سر گذاشتند؟
قیمت دلار در سال ۸۷ همان نرخ زیر هزار تومان باقی مانده بود. در سال ۹۰ رشد ۶۰ درصدی را تجربه کرد و به ۱۸۰۰ تومان رسید و در سال ۹۱ تقریبا دو برابر شد و از مرز ۳۶۰۰ تومان هم عبور کرد.
اما شاخص بورس رفتار یکسانی نداشت. شاخص بورس در سال ۸۷ برخلاف امیدها بیش از ۱۶ درصد ریزش داشت. در سال ۹۰ برخلاف سال قبل از آن، میزان رشد شاخص از ۸۵ درصد به پنج درصد افت کرد و در سال ۹۱ این رشد شاخص از پنج درصد به ۴۵ درصد افزایش یافت.
قیمت مسکن هم طی این سه سال به ترتیب ۲۰، ۱۷ و ۳۸ درصد افزایش یافت. متوسط نرخ مسکن شهر تهران در سال ۸۷ بیش از ۱٫۸ میلیون تومان بود، در سال ۸۹ به ۲٫۱ میلیون تومان رسید و در سال ۹۱ هم از ۲٫۹ میلیون تومان عبور کرد.
مقایسه بازدهی بازارها در سال‌های اوج‌گیری نرخ نفت
بنابراین طی سه سال مورد بررسی حتی در دوره افزایش نرخ نفت هم نرخ دلار روند صعودی داشت، نرخ مسکن هم همچنان گران شد و شاخص بورس رفتار یکسانی نداشت. در واقع با افزایش نرخ نفت و عبور آن حتی از مرز ۱۰۰ دلاری نمی‌توان امیدوار بود که نرخ دلار سقوط کند، نرخ مسکن دچار ریزش شود و شاخص بورس پرواز کند.
نقش دولت در اقتصاد
از مرغ و تخم‌مرغ گرفته تا لنت ترمز و انواع میوه و خوراکی‌های دیگر، در بازار همه این اقلام بخشنامه‌های دستوری دولت سال‌هاست که وجود دارد. همزمان با مداخلات دولت در بازارها، کسری بودجه ویژگی ثابت اقتصاد ایران در همه دوره‌های مختلف بوده است. دولتی که کسری بودجه دارد معمولا دست‌اندازی به منابع بانکی و استقراض از بانک مرکزی و چاپ پول را هم به‌تدریج خواهد داشت. روندی که اجازه نمی‌هد شاخص تورم کمی آرام بگیرد. بی‌انضباطی‌های دولت از سویی و افزایش محدودیت‌های بین‌المللی همزمان با خطاهای سیاستگذاران باعث شده که اقتصاد ایران حتی در دوره نفت ۱۰۰ دلاری هم نتواند بهبود قابل توجهی در شاخص‌های اصلی خود ببیند.
اگر همچنان بخش تولید کشور درگیر مشکلات ناشی از تحریم باشد و دولت هم ماشین تولید بخشنامه‌ها و مداخلات را کم نکند، نفت ۱۰۰ دلاری بعید است تاثیر قابل توجهی بر رشد اقتصادی داشته باشد. قاعدتا بر نرخ بیکاری هم تاثیر قابل توجهی نخواهد داشت و در کنار این‌ها تورم هم ریزش نخواهد داشت. دولت مداخله‌گر همیشه درگیر کسری بودجه است و چشم آن به منابع بانک مرکزی خواهد بود.
اگر این اتفاقات رخ ندهد احتمالا روند بازارها در دوره نفت ۱۰۰ دلاری نیز چندان متفاوت با سه سال مورد اشاره نباشد و سقوط نرخ دلار و ریزش نرخ مسکن تنها در حد رویا باقی بماند.
