آیا حضور مقامات دولتی و نظامی ایران در ضیافت سفارت روسیه تحقیرآمیز بود؟

رویداد۲۴ سارا ریاضی: حضور وزیر نفت ایران و برخی شخصیت‌های شاخص نظامی و دولتی از جمله معاون فرمانده کل سپاه پاسداران در مراسم روز ملی روسیه و نحوه ایستادن آن‌ها کنار لوان جاگاریان سفیر روسیه در تهران حاشیه‌های بسیاری را به هماره داشته است؛ حاشیه‌هایی که در مواردی تبدیل به خشم هم شده است! اما دلیل این ناراحتی چیست؟

ضیافت سفارتخانه‌های خارجی در ایران

حضور مقامات کشور میزبان در ضیافت سفارتخانه‌های کشور‌های خارجی مقیم پایتخت‌ها یک امر دیپلماتیک مرسوم است. به طور معمول کشور‌ها یک روز را تحت عنوان روز ملی خود نامگذاری می‌کنند و در این روز ضیافتی با حضور سفرای خارجی و مقامات کشور میزبان برگزار می‌کنند. دعوت از مقامات کشور میزبان و سطح حضور مهمانان در این ضیافت ها، تابعی از سطح روابط بین دو کشور است و پروتکل بین‌المللی مشخصی ندارد.

بر اساس یک قانون نانوشته، برخی قوانین جمهوری اسلامی از جمله رعایت حجاب و ممنوعیت استفاده از مشروبات الکلی در ساختمان سفارتخانه کشور‌های خارجی که در واقع به منزله خاک کشور میهمان است، رعایت نمی‌شود. به همین واسطه کشور‌هایی که برای روابطشان با جمهوری اسلامی ایران اهمیت قائلند، سعی می‌کنند ضیافت‌هایی که قرار است در آن مقامات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی حضور داشته باشند را در جایی به جز محل سفارت برگزار کنند. برگزاری مراسم سفارت‌های خارجی در هتل‌های بزرگ تهران، به معنای احترامی است که کشور میهمان برای قوانین جمهوری اسلامی قائل است. در مورد مراسم روز ملی روسیه، اما هیچگاه این قاعده رعایت نشده است. سفارت روسیه در تهران هر سال این مراسم را در محل سفارت روسیه در تهران واقع در تقاطع سی تیر و نوفل‌لوشاتو برگزار می‌کند. از این رو حضور گسترده مقامات دولتی و نظامی ایران در این مراسم همیشه مورد توجه بوده است.

چه کسانی در مراسم روز ملی روسیه شرکت کردند؟

سفارت روسیه بعد از دو سال توقف به دلیل شیوع کرونا، بار دیگر ضیافت روز ملی روسیه را برگزار کرد. در آخرین مراسم قبل از کرونا یعنی خرداد ماه سال ۹۸ بسیاری از مقامات عالی رتبه دولت قبل نظیر علی‌اکبر صالحی رئیس سابق سازمان انرژی اتمی، بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان، سورنا ستاری معاون رئیس جمهور، سیدعباس عراقچی معاون وزیر خارجه و حشمت الله فلاحت پیشه رئیس وقت کمیسیون امنیت ملی مجلس حضور داشتند.

تصاویر روز ملی روسیه در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۳ هم در خروجی رسانه‌ها قرار گرفت. علی اکبر صالحی جزو مقامات پای ثابت این مراسم در سال‌های مختلف بوده است. سرمایه‌گذاری روسیه در نیروگاه اتمی بوشهر شاید یکی از عمده دلایل رابطه نزدیک صالحی با روس‌ها در سال‌های ریاست بر سازمان انرژی اتمی است.

سال ۱۳۹۳ علاالدین بروجردی رئیس وقت کمیسیون امنیت ملی مجلس، غلامعلی حدادعادل، مرتضی مرادیان و حسن قشقاوی معاون وقت امور کنسولی وزارت خارجه و اسدالله عسگر اولادی هم جزو مهمانان سفارت روس بودند.

بیشتر بخوانید: چرا بازسازی تصویر کنفرانس تهران در جریان جنگ جهانی دوم برای ایرانیان تلخ بود؟

حضور مقامات عالی رتبه نظامی در مراسم روز ملی روسیه

یکی از نکات حائز اهمیت مراسم روز ملی روسیه، سطح مراسم از حیث حضور نیرو‌های نظامی ایران است. امیر سرتیپ حاتمی جانشین وقت وزیر دفاع در مراسم روز ملی روسیه سال ۱۳۹۵ شرکت کرده بود. کمتر از یک سال بعد او به مقام وزارت دفاع منصوب شد.

حضور چند مقام عالی رتبه سپاه و صف کشیدن مقامات برای دست دادن با لوران جاگاریان در مراسم امسال هم قابل تامل بود. محمدحسن تولایی معاون راهبردی و مشاور فرمانده کل سپاه یکی از مهمانان عالی رتبه نظامی ایران در مراسم روز ملی روسیه بود

چرا مراسم سفارت روسیه حاشیه ساز شد؟

تصویر جواد اوجی وزیر نفت ایران در کنار لوان جاگاریان سفیر روسیه در ایران در حالی که با یک پوشه ایستاده و از روی متن سخنرانی‌اش را قرائت می‌کند با انتقادات زیادی همراه بود. منتقدان، نحوه ایستادن جاگاریان با دستانی که از پشت به هم قفل شده را تحقیر آمیز خوانده‌اند. این اولین بار نیست که رفتار‌های سفیر روسیه در ایران از نظر افکار عمومی تحقیر آمیز تلقی شده است.

البته تصاویر دیگری هم از این مراسم منتشر شد که نشان می‌داد جاگاریان به نشانه احترام در مقابل اوجی دستش را روی سینه‌اش گذاشته است. با این حال تصویر اولی بسیار بیشتر بازتاب داشت، چراکه پیش از آن نیز اتفاقات مختلفی رخ داده بود که خشم بخشی از مخاطبان را به همراه داشت.

در عرف دیپلماتیک این نوع دیدارها اتفاق خاصی نیست و در روسیه هم برای سفیر ایران در آن کشور چنین شرایطی بوده و میهمان به میزبان با حرمت رفتار می‌کند. عکس‌هایی که از دار مهدی سنایی با مقامات روسیه منتشر شده، نشان می‌دهد اتفاق عجیبی در ایران رخ نداده است.

دیدار مهدی سنایی سفیر وقت ایران در روسیه با مقامات روس

به گزارش رویداد۲۴ یکی از دلایل ناراحتی در ایران، به دستورهای رسانه‌ای اخیر سفیر روسیه در ایران بازمی‌گشت؛ زمانی که لوان جاگاریان در روزهای ابتدایی حمله روسیه به اوکراین در یک نشست خبری به رسانه‌های داخلی ایران امر کرده بود به فلان رادیوی فارسی گوش نکنند. او خطاب به رسانه‌های ایران گفته بود به جای استفاده از عبارت «حمله روسیه به اوکراین» از لفظ «عملیات ویژ نظامی روسیه» استفاده کنید.

بهمن ماه سال گذشته عکس ادای احترام سفیر روسیه در تهران به بنای یادبود گریبایدوف انتقاد‌های گسترده‌ای به دنبال داشت. اگرچه او در روسیه شخصیت قابل احترامی است اما به واسطه نقشش در قطعنامه‌های ترکمانچای و گلستان، در ایران چهره محبوبی نیست.

پیش از آن در مرداد ماه سال ۱۴۰۰ هم عکسی از سفیر روسیه و سفیر بریتانیا بر پله‌های سفارت روسیه در تهران منتشر شد که با بازسازی عکس مشهور کنفرانس تهران، روی صندلی استالین و چرچیل نشستند و صندلی روزولت را خالی گذاشتند. کنفرانس تهران در سال ۱۳۲۲، با حضور رهبران وقت روسیه، بریتانیا و آمریکا در تهران برگزار شد و پس از آن، رضا شاه از مقام خود کناره‌گیری کرد و تبعید شد.

مجموعه این رفتار‌های تحقیرآمیز سفیر روسیه در ایران که به زودی یازدهمین سال حضورش در ایران را جشن می‌گیرد، را باید در کنار رابطه سیاسی ایران و روسیه به عنوان علل خشم بخشی از مردم از حضور گسترده مقامات در مراسم روز ملی روسیه در نظر گرفت. محمد جواد ظریف در فایل صوتی افشا شده‌اش در مصاحبه با سعید لیلاز به نقش روسیه در تخریب برجام و تعمیق حضور نظامی ایران در کشور‌های منطقه اشاره می‌کند.

یک بام و دو هوا نسبت به سفارتخانه‌های خارجی

خبرگزاری فارس رسانه نزدیک به نهادهای نظامی ایران به انتقاد مردم به حضور وزیر نفت در جشن ملی روسیه پاسخ داده و منتقدان را «جریان غرب‌گرا» خوانده است. این رسانه با اشاره به انتقاد برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی به نحوه ایستادن جواد اوجی، تصویری از جاگاریان را منتشر کرده که به وزیر نفت ابراز ارادت کرده است. فارس در توضیح این تصویر نوشته «لابد با تعمیم استدلال جریان غربگرا، این نتیجه حاصل می‌شود که روسیه هم مستعمره ایران است.»

فارس در حالی در گزارش خود حضور وزیر نفت در این مراسم را یک «امر معمول دیپلماتیک» خوانده که در واقع این امر در مورد سایر سفارتخانه‌ها چندان معمول نیست.

هر چند سطح حضور مقامات در ضیافت سفارتخانه‌های خارجی در تهران به نوع روابط دیپلماتیک با کشور‌ها بستگی مستقیمی دارد، اما باید تناسبی هم برای آن درنظر گرفت. در حالی که عالی‌رتبه‌ترین مقامات ایران در جشن روسیه شرکت کرده و برای دست دادن با سفیر صف می‌کشند، حضور هر مقامی اعم از دولتی یا بخش خصوصی در ضیافت کشور‌های اروپایی به عنوان یک اقدام علیه امنیت ملی تلقی می‌شود.

روزنامه جوان نزدیک به نهادهای نظامی سال ۱۳۹۸ در واکنش به ضیافت افطار سفارت انگلیس در تهران نوشته بود «میهمانان دولتی افطاری سفارت انگلیس، دانسته یا نادانسته، حلوای سفارت انگلیس را خورده‌اند و فاتحه وطن‌دوستی و عرق ملی را خوانده‌اند.»

علیرضا سلیمی نماینده مجلس هم درباره مهمانان این مراسم گفته بود «حضور این دولتی‌ها در سفره روباه پیر نشان داد که با جماعتی انگلیسی و غرب‌پرست که متأسفانه در لایه‌های حاکمیت نفوذ کرده‌اند روبرو هستیم.»

خبرگزاری مهر متعلق به سازمان تبلیغات اسلامی یکی دیگر از ضیافت سفارت بریتانیا به مناسبت تولد ملکه در سال ۱۳۹۸ را «ضیافت شوم» خوانده بود. همزمان با این ضیافت دانشجویان بسیجی مقابل سفارت انگلیسی دست به اعتراض زدند.

لازم به ذکر است که برگزاری مراسم تولد ملکه یا پادشاه به عنوان یک روز ملی در کشور‌های پادشاهی یک امر دیپلماتیک معمول است. سفارت ژاپن در تهران هر سال به مناسبت سالروز تولد امپراطور این کشور ضیافتی با حضور مقامات دولتی ایران برگزار می‌کند.