تأثیر جنگ عراق و سوریه بر بحران گرد و خاک در خاورمیانه
روز جهاني «مبارزه با آثار جنگ و درگيري‌هاي مسلحانه بر محيطزيست» هر سال در ششم نوامبر برگزار مي‌شود. اين روز، پنجم نوامبر 2001 از سوی مجمع عمومي سازمان ملل در دوره دبيرکلي کوفي عنان، پايه‌گذاري شد. بسياري از تقويم‌هاي موجود از ششم نوامبر با مخفف «روز جهاني محيطزيست در جنگ» ياد مي‌کنند. در اين همايش که از سوي سازمان حفاظت محيطزيست ايران، در پارک سالن همايش‌هاي پرديسان برگزار شد، معصومه ابتکار، رئيس سازمان حفاظت محيطزيست، علي‌اکبر صالحي، رئيس سازمان انرژي اتمي و گري لوييس، نماينده مستقر سازمان ملل در ايران، حضور داشتند.
ميان جنگ و محيط زيست، ارتباط وجود دارد
علي‌اکبر صالحي، رئيس سازمان انرژي اتمي در حاشيه نشست گراميداشت روز جهاني مقابله با آثار جنگ بر محيط زيست به «وقايع‌اتفاقيه» گفت: رويکرد بين‌المللي دستگاه وزارت امور خارجه ايران در چارچوب حاکميت و منافع ملي و از موضع اقتدار است و اين رويکرد در زمينه محيطزيست نيز وجود دارد و البته در همه عرصه‌ها پابرجا باقي خواهد ماند. رئيس سازمان انرژي اتمي تأکيد کرد: ما در سطوح منطقه‌اي و بين‌المللي به ديالوگ و همکاري، متعهد هستيم و در سطوح مختلف و چارچوب سناريوي برد- برد، نقش خود را در زمينه صلح و پيشرفت به‌عنوان بخش لاينفک توسعه پايدار، انجام مي‌دهيم.
علي‌اکبر صالحي در مراسم گراميداشت روز جهاني مقابله با آثار جنگ در محيطزيست گفت: ميان جنگ و محيطزيست، ارتباط وجود دارد و از زمان کنفرانس استکهلم بر اين مسئله تأکيد شده و فرازها و فرودهاي زيادي، طي کرديم تا به درک جمعي در‌اين‌زمينه برسيم. او با بيان اينکه پيشرفت خوبي در‌اين‌زمينه وجود داشته است، اظهار کرد: البته اکنون چالش‌ها در اين موضوع، شکل پيچيده‌تري گرفته و بنابراين لازم است که کارشناسان محيطزيست در‌اين‌زمينه اقدام کنند. معاون رئيس‌جمهوري ادامه داد: من به‌عنوان شخصي که در دانشگاه، وزارت امورخارجه و سازمان انرژي اتمي کار کرده‌ام، به‌خوبي مي‌دانم محيطزيست به‌عنوان يک مسئله جهاني، بر رابطه میان کشورها تأثير مي‌گذارد.
صالحي با بيان اينکه هر روز شاهد مناقشات و اخبار دلخراشي از رنج انسان‌ها و تخريب سکونتگاه‌ها هستيم، تصريح کرد: بسيار مهم است براي کنترل اين خشونت‌هاي افسارگسيخته در سطح منطقه و بين‌المللي، جواب مشخصي بيابيم و همچنين در زمينه آثار تخريبي جنگ بر محيطزيست، چه در زمين، چه در آب و چه در هوا، اقدامي کنيم.
او بيان اينکه مناقشات از آغاز تمدن بشري، محيطزيست را تخريب کرده است، خاطرنشان کرد: در زمان ما به‌علت گسترش ابزارهاي جنگي، این امر بيشتر شده و به‌ويژه منطقه‌مان را متأثر کرده است که نيازمند همکاري‌هاي بين‌المللي و حمايت جهاني در‌اين‌زمينه هستيم. رئيس سازمان انرژي اتمي با بيان اينکه جامعه بين‌الملل به‌ويژه سازمان ملل و شوراي امنيت در جايگاهي قرار نگرفته‌اند که مناقشات مسلحانه را حل‌وفصل کرده و از پيامدهاي آن جلوگيري کنند، ابراز کرد: ما همه مي‌دانيم جامعه بين‌الملل از سال 1992، تلاش‌هاي جديدي براي ايجاد ابزار و مقرراتي به‌منظور جلوگيري از پيامد مناقشات، پيش‌بيني کرده و کشورهاي مختلف در سطح ملي و فراملي به آن پرداخته‌اند و ما نيز توانسته‌ايم براساس توافقنامه‌هاي موجود، پابه‌پا، در برابر اين چالش‌ها مقاومت کنيم.
صالحي افزود: اکنون آژانس‌هاي بين‌المللي بايد به ابعاد مسئله تأثير جنگ بر محيطزيست بپردازند و ادبياتی غني را در اين موضع ادامه دهند که در‌اين‌زمينه، دو نکته محافظت حقوقي از محيطزيست در زمان جنگ و نقش منابع طبيعي در صلح، وجود دارد.
او توضيح داد: اتخاذ مکانيسم صلح‌ساز پس از مناقشات، مي‌تواند به ايجاد ساختارها و نهادها کمک کرده و از رنج انسان‌ها جلوگيري کند.
معاون رئيس‌جمهوري با اشاره به حضور خود در مذاکرات بيان کرد: من به‌عنوان کسي که در مذاکرات ايران و 1+5 حضور داشتم، مي‌گويم مي‌توان مناقشات را حل کرد و به‌سوي مذاکره رفت. قطعنامه توافق هسته‌اي نشان داد از طريق ديپلماسي مي‌توان مسير را هموار کرد.
منابع طبيعي، کاتاليست صلح
گري لوييس، نماينده سازمان ملل در حوزه محيطزيست، نيز در اين برنامه، پيام بان‌کي‌مون، دبيرکل کنوني سازمان ملل متحد را در جريان گراميداشت روز جهاني محيطزيست در جنگ خواند. او با تأکيد بر اينکه منابع طبيعي مي‌تواند کاتاليست ايجاد صلح باشد، گفت: بعد از هر جنگي، منابع طبيعي مختلفي که براي زندگي انسان‌ها لازم است، تحت‌تأثير قرار مي‌گيرد. نحوه مديريت دولت‌ها در زمان جنگ و بعد از آن، بسيار مهم است، براي همين بايد برنامه‌ريزي‌ها، اصولي باشد و مشارکت زنان ارتقا يابد و مراقب عوامل آسيب‌پذير باشيم. در پيام بان کي‌مون، آمده است: جنگ، باعث تخريب محيطزيست و طبيعت مي‌شود و ازاين‌رو، بايد راهکاري انتخاب کرد که بتوان مناقشات را کاهش داد. سلاح‌هاي شيميايي، ميکروبي و هسته‌اي که در جنگ‌هاي صد سال اخير، مورد استفاده قرار گرفته‌اند، يکي از عوامل اصلي تهديد جوامع بشري هستند. از جمله جنگ‌هايى که در سه دهه اخير، اثرات نامطلوبى بر محيطزيست بر جا گذاشته‌اند، جنگ‌هاى ايران و عراق، جنگ خليج‌فارس و جنگ افغانستان بوده است. اين سلاح‌ها بر اثر تغييرات در اکوسيستم، محيطزيست را از چرخه توسعه پايدار خارج مي‌کنند.
خطر رفع‌شده بلوم گوگردي
رئيس سازمان حفاظت محيطزيست هم در جريان اين همايش با تأکيد بر اينکه جنگ‌ها، پيامدهاي متعددي براي محيطزيست دارند، گفت: نمونه آن را مي‌توان در عراق ديد که چگونه مناقشات و ناامني در يک کشور، علاوه‌بر اينکه محيطزيست آن کشور را تهديد مي‌کند، محيطزيست منطقه از جمله ايران را نيز تحت‌تأثير قرار داده است.
معصومه ابتکار خبر داد که چندي‌پيش، داعش در حمله به مراکز نفتي و انبار بزرگ گوگرد در اطراف موصل، موجب بروز يک بلوم گوگردی و باوجود نگراني ايران از ورود آن به مرز کشور، خوشبختانه اين اتفاق نيفتاده است. به گفته او، ورود اين بلوم گوگرد، مي‌توانسته موجب باران اسيدي در کشور شود. او تأکيد کرد تشديد مخاصمات در چند سال اخير در عراق، باعث افزايش طوفان‌هاي گردوغبار در ايران شده و از طرفي، تهديدات زيست‌محيطي جنگ عراق براي ايران همچنان ادامه دارد. علاوه‌بر تأکيد رئيس سازمان حفاظت محيطزيست، يوسف رشيدي، عضو هيأت‌علمي دانشگاه شهيدبهشتي هم در جريان کارگروه تخصصي اين همايش اعلام کرد از 24 تا 26 کانون توليد گردوخاک در کشور عراق، 20 کانون، محل درگيري نيروهاي داعش است. رئيس سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اينکه توافق پاريس، تعهدی بين‌المللي است و يک کشور نمي‌تواند خلاف آن عمل کند، از برگزاري نشست تخصصي گردوغبار در نشست مراکش خبر داد و گفت در اين نشست، گفت‌وگوهايي در زمينه حل معضل گردوغبار انجام شده است.
