گرمی روابط ایران- مصر سیاست خارجی آمریکا در منطقه را تهدید می‌کند

رویداد۲۴- دولت ترامپ رویکرد خصمانه‌ای را در قبال ایران اتخاذ کرده است. این دولت جدید به دنبال ایجاد یک جبهه متحد از کشورهای عرب سنی علیه بلندپروازی‌ها و اقدامات ایران در منطقه است تا مانع از اختیار عمل ایران در سوریه، عراق، یمن و دیگر کشورهای حوزه خلیج‌فارس شود. در این میان حرکت تدریجی مصر به سمت ایران احتمالاً مانع از شکل‌گیری اتحادی به سرکردگی آمریکا می‌شود.

به گزارش رویداد۲۴ به نقل از نشریه هیل، عوامل اصلی تغییر سیاست خارجه مصری‌ها، ترس این کشور از اسلام‌گرایی سنی، تمایل مصر به کسب دوباره جایگاه خود به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای و بحران مالی عمیق آن است. این سه عامل مصر را با مداخلات ایران و نفوذ این کشور در منطقه هماهنگ می‌کند.

روابط ایران و مصر طی شش دهه گذشته سه مرحله را پشت سر گذاشته است:

نخست از دهه 1950 تا 1960 میلادی که جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور مصر و محمدرضا پهلوی، شاه ایران به دلیل دیدگاه‌های متفاوت منطقه‌ای، به‌شدت مخالف هم بودند. ناصر مصر را رهبر اردوگاه انقلاب ضدآمریکایی در جهان عرب می‌دانست؛ این در حالی است که پهلوی خو را در اردوگاه طرفداران آمریکا می‌دانست و حتی برای تحقیر ناصر، به اسرائیل نفت می‌فروخت.

مرحله دوم، روابط ایران-مصر پس‌ازآنکه انور سادات، رئیس‌جمهور سابق مصر روابط خود با شوروی را قطع کرده و به سمت اردوگاه آمریکا در منطقه چرخش داشت، به‌شدت ارتقا یافت. در تأیید این روابط نزدیک می‌توان به این نکته اشاره کرد که مصر پس‌ازآنقلاب 1979 ایران میزبانی محمدرضا پهلوی را پذیرفت.

مرحله سوم، این روابط در پی انقلاب اسلامی ایران به‌شدت به وخامت گذاشت. روابط دوستانه مصر با اسرائیل، مواضع ضدآمریکایی در منطقه، حمایت آن از عراق در طول جنگ با ایران، نام‌گذاری یک خیابان به نام قاتل سادات در تهران، روابط نزدیک با کشورهای حوزه خلیج‌فارس منجر به تشدید تنش‌ها در روابط ایران و مصر شد. تلاش‌های مختلف برای بهبود روابط بارها و بارها بی‌نتیجه ماند. مصر و ایران هنوز سفارتخانه‌ای در کشور مقابل ندارند.

پس از برکناری مبارک در سال 2011 بار دیگر تلاش‌های برای نزدیکی میان دو کشور صورت گرفت. هفت روز پس از رفتن مبارک، شورای عالی نیروهای مسلح مصر به ناوچه‌های نیروی دریایی ایران اجازه داد برای نخستین بار طی 30 سال گذشته از کانال سوئز عبور کنند.

اخوان المسلمین نیز تلاش کرد اختلافات با ایران را کاهش دهد. بااین‌حال این تلاش‌ها عمر کوتاهی داشتند. مصر روابط دیپلماتیک کامل را با ایران از سر نگرفت. بااین‌حال عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور این کشور اسلام‌گرایی سنی را تهدید اصلی منطقه قلمداد می‌کرد.

دولت مصر اسلام‌گرایی سنی را دلیل اصلی بی‌ثباتی در منطقه می‌داند و همین ترس باعث شده سیاست‌مداران قاهره خود را با دیگر بازیگران منطقه‌ای که به گمان مقامات مصری با نیروهای سنی منطقه در جنگ هستند، ازجمله روسیه و ایران هم گام کند. قاهره حس می‌کند در محاصره نیروهای سنی در سوریه، لیبی، یمن، سودان، نوار غزه و ترکیه قرار گرفته است. این ترس‌ها به دلیل تجربه مصر از اخوان المسلمین طی سال‌های 2011 تا 2013 تشدید شد.

همین امر منجر به حمایت آشکار مصر از بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه شد. این کشور ایران و روسیه را خط مقدمه مقابله با اسلام‌گرایی افراطی می‌داند. این قبیل ترس‌ها در کنار دیدگاه مصریان مبنی بر اینکه جایگاه واقعی کشورشان در جهان عرب کجا است، منجر به تنش آن‌ها با سعودی‌ها و همگرایی منافع با ایران شده است. سیاست‌مداران مصری کشور خود را در مسیر استقلال می‌دانند که باید بر تمام کشورهای عرب منطقه برتری داشته باشد.

یکی از طرح‌های سیسی تأسیس یک نیروی مشترک عربی بود اما به دلیل مخالفت چندین کشور ازجمله عربستان رد شد. پس‌ازآن بود که عربستان ائتلاف عربی خود را تشکیل داد و از مصر نیز دعوت کرد. مصر با بی‌میلی پذیرفت اما به دلایل مالی از اعزام نیروی زمینی به جنگ یمن امتناع کرد.

ضمن اینکه حمایت مصر از مداخله روسیه در سوریه منجر به تیرگی هر چه بیشتر روابط میان مصر و عربستان شد. علاوه بر این، انتقاد دائمی مصر از نقض حقوق بشر توسط گروه‌های سنی نیز وجود دارد.

ناکامی آمریکا در حل‌وفصل اختلافات میان مصر و عربستان، نگرانی مصر از اسلام‌گرایی افراطی و مشکلات مالی قاهره می‌تواند تلاش‌های آمریکا برای محدود کردن ایران را به مخاطره بیندازد. گرایش بیشتر مصر به منافع ایران در منطقه احتمالاً منجر به تقویت جمهوری اسلامی و متحدانش در مقابل آمریکا که به دنبال محدود کردن ایران است، می‌شود.