چوب حراج بر میراث فرهنگی

رویداد۲۴-صندوق بازنشستگی کشوری در بیانیه‌ای اعلام کرده است همان‌طور که مراحل مرمت عمارت «ناصرالدین میرزا» زیر نظر سازمان میراث فرهنگی بوده، مراحل واگذاری این بنا هم زیر نظر مستقیم این سازمان خواهد بود تا این میراث تاریخی در قلب پایتخت، دستخوش سوءاستفاده قرار نگیرد.

سریال تخریب خانه‌های قدیمی تهران که چند سالی است شروع‌شده هنوز هم باقدرت روند خود را طی می‌کند. یکی از جدیدترین نمونه‌های این اقدام عمارت تاریخی ثابت پاسال بود که بعد از پیگیری فعالان میراث فرهنگی و واکنش‌های این سازمان در فهرست آثار ملی ثبت شد؛ اما این بار صحبت از مزایده یکی از قدیمی‌ترین و ارزشمندترین عمارت‌های تهران واقع در محدوده ارگ سلطنتی تهران و حریم کاخ جهانی گلستان است. روزنامه ایران آگهی فراخوان مزایده بنای تاریخی «پسر مظفرالدین شاه» از سوی صندوق بازنشستگی کشوری را منتشر کرد.

در این فراخوان مبلغ پایه 10 میلیارد و دویست میلیون تومان برای فروش این بنای تاریخی در نظر گرفته‌شده بود. انتشار این فراخوان واکنش‌های متفاوتی از سوی دوستداران میراث فرهنگی و مسئولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری داشت و به دنبال آن سازمان میراث فرهنگی از این مزایده ابراز بی‌اطلاعی کرده و آن را خلاف قانون دانست و اعلام کرد که میراث فرهنگی استان تهران در مکاتبه با صندوق بازنشستگی علت این اقدام را پیگیری و بررسی خواهد کرد.

در همین راستا، محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در این زمینه اعلام کرده است که طبق قوانین میراث فرهنگی بهره‌برداری و فروش مالکان بناهای ثبتی بدون اطلاع میراث فرهنگی غیرقانونی به‌حساب می‌آید و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان می‌تواند از صندوق بازنشستگی کشوری شکایت کند.

به دنبال این موضوع، صندوق بازنشستگی کشوری در بیانیه‌ای اعلام کرده است همان‌طور که مراحل مرمت عمارت «ناصرالدین میرزا» زیر نظر سازمان میراث فرهنگی بوده، مراحل واگذاری این بنا هم زیر نظر مستقیم این سازمان خواهد بود تا این میراث تاریخی در قلب پایتخت، دستخوش سوءاستفاده قرار نگیرد.

خانه ناصرالدین میرزا در سال ۱۲۸۵ هجری قمری با مساحت ۴ هزار و ۵۰۰ متر ساخته می‌شود که امروز تنها ۹۱۸ متر از فضای بیرونی و حدود ۸۷۰ متر زیربنا از این عمارت مجلل باقی‌مانده است. بر اساس توافق صندوق بازنشستگی کشوری و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تهران، صندوق بازنشستگی متعهد به مرمت بنا شد. در این زمینه «هلدینگ عمران و ساختمان» وابسته به صندوق بازنشستگی، ظرف مدت ۳ سال مرمت این بنا را زیر نظر کارشناسان سازمان میراث فرهنگی به پایان رساند و آن را آماده احیای و بهره‌برداری کرد.

در این میان یکی دیگر از دغدغه‌های فعالان میراث فرهنگی این است که با مزایده و واگذاری این بناها که نتیجه آن تغییر کاربری در بنای تاریخی است، هویت آن بنا زیر سؤال می‌رود و اگر قرار باشد سازمان‌ها بعد از بازسازی هر بنای تاریخی آن را با مزایده به فروش برسانند، هویت تاریخی تهران به‌تدریج از بین خواهد رفت.

اردشیر اروجی کارشناس گردشگری و میراث فرهنگی در همین مورد در گفت‌وگو با رویداد۲۴ با اشاره به تقسیم‌بندی بناهای تاریخی گفت: بناهای تاریخی در تهران به 3 دسته تقسیم می‌شوند. یک سری از بناها مثل کاخ گلستان ثبت جهانی شده‌اند و چون ارزش‌های جهانی داشتند در این مرحله قرارگرفته‌اند. این نشان می‌دهد که این بناها در ابتدا دارای ارزش‌های ملی بوده و بعدازآن دارای ارزش‌های جهانی هم شده‌اند. دسته دوم از این بناها، آن‌هایی هستند که در سطح ملی به ثبت رسیده‌اند و در دسته سوم هم آن بناهایی جا می‌گیرند که با عنوان بناهای ارزشمند معرفی‌شده‌اند.

او بابیان اینکه تغییر کاربری این بناها ازنظر قانونی مجاز است افزود: بناهای ارزشمندی که در تهران وجود دارند عمدتاً مربوط به دوره قاجار و پهلوی هستند. این بناها قابلیت تغییر کاربری را دارند؛ یعنی مثلاً می‌توانند به موزه یا فرهنگسراها تبدیل شوند، این تغییر کاربری در تمام نقاط دنیا هم انجام می‌گیرد، اما باید توجه کرد تغییر کاربری در این بناها باعث ضربه خوردن به هویت آن بنا نشود.

اروجی همچنین نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در حفظ میراث فرهنگی را مؤثر دانست و ادامه داد: اگر سازمان میراث فرهنگی این سازمان‌های مردم‌نهاد را تقویت کند و حتی ازنظر مالی هم آن‌ها موردحمایت قرار دهد، می‌توانند در نقش ناظر میراث فرهنگی همه جای ایران ظاهر شوند و اقدامات مؤثری در این زمینه انجام دهد. شاید علت بها ندادن به این سازمان‌های مردم‌نهاد در کشور ما این باشد که ادارات دولتی از انتقاد وحشت دارند و نمی‌خواهند فضایی باز و قدرتمند برای ابراز این انتقادات ارائه دهند، درصورتی‌که تعامل این سازمان‌ها با بخش دولتی بار سنگینی از روی دوش دولت برمی‌دارد.