معمای ببرهای وکیل‌آباد
رویداد۲۴-مرگ ٨ ببر در باغ‌وحش وکیل‌آباد مشهد خیلی زود تکذیب شد اما مرگ یکی از ببرهای این مجموعه هنوز معماست. دیروز در عرض چندساعت همه جا پر بود از خبرهایی درباره باغ‌وحش مشهد. این‌جا اتفاقا از پیش هم مجموعه‌ای جنجالی بود، مثلا یک‌بار یکی از توله‌ببرهای بنگال در خیابان امامت مشهد پیدا شد و اسم باغ‌وحش مشهد را دوباره روی زبان‌ها انداخت یا این‌که سال پیش خبر آمد این باغ‌وحش- که بارها به دلیل تعداد زیاد حیواناتش بیش از ظرفیت مجموعه تذکر گرفته- تعطیل می‌شود و درنهایت تعدادی از گونه‌هایش را به پارک پردیسان تهران آوردند و دست آخر تعطیل نشد که نشد.
فقط به آنها دو‌سال مهلت دادند تا تغییر مثبتی در وضع آن ایجاد شود. باغ‌وحش وکیل‌آباد که تاریخ راه‌اندازی‌اش به ٦٠سال پیش برمی‌گردد، در چند‌سال اخیر، هیچ‌وقت از حاشیه دور نبوده و تیر انتقادات محیط‌زیستی‌ها همیشه به سویش روانه بوده.
پس از اتفاقاتی که دیروز نام این باغ‌وحش را دوباره به سطر خبرهای محیط‌زیستی آورد اما یک سوال مبهم باقی مانده است. مسئولان باغ‌وحش مرگ ٨ ببر را تکذیب کردند و گفتند؛ فقط یک ببر مرده اما حرف‌ها اصلا شبیه هم نبود.
درحالی که در خبرهای اولیه علت معدوم‌سازی ببرهای باغ‌وحش، تلاش صاحبان باغ‌وحش برای کاهش تعداد جانوران عنوان شده بود، مدیرکل محیط‌زیست خراسان‌رضوی با تکذیب این گزاره، دلیل مرگ ببر را درگیری با یک ببر دیگر دانست و در خبری دیگر، دامپزشک باغ‌وحش مشهد از بیماری لاعلاج یک ببر گفت که آنها را ناچار به یوتانایز آن حیوان کرده است.
اظهارات متناقض درباره مرگ مشکوک این ببر، چند سوال ایجاد می‌کند: آنها از یک ببر حرف می‌زنند یا دو ببر مختلف؟ درحالی که این مسئولان مدعی‌اند که ببری در این سال‌ها اگر مرده به دلیل کهولت سن بوده، آیا درباره سرنوشت این ببر، که به گفته آنها تنها ببر مرده این باغ‌وحش است، دروغ می‌گویند؟
ماجرای مرگ ٨ ببر
صبح دیروز، خبر معدوم‌سازی ٨ ببر باغ‌وحش وکیل‌آباد مشهد به نقل از تسنیم در فضای مجازی منتشر شد و علت این‌طور عنوان شد: تلاش صاحبان باغ‌وحش برای کاهش تعداد جانوران. با این همه مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خراسان‌رضوی در مقام دفاع از این مجموعه برآمد و ناپدیدشدن ٨ ببر در باغ‌وحش مشهد را کذب دانست.
تورج همتی به «باشگاه خبرنگاران جوان» گفت: «تلف‌شدن ٨ قلاده ببر باغ‌وحش مشهد تاکنون در هیچ دوره‌ای رخ نداده و اخبار کذب پیرامون این مورد موجب ناآرام جلوه‌دادن فضا می‌شود. هم‌اکنون باغ‌وحش مشهد به‌عنوان قدیمی‌ترین باغ‌وحش کشور دارای ١٤ قلاده ببر است که وضع مناسب زیست، تغذیه، بهداشت، فضا و امنیت محل زندگی آنان تحت نظارت کامل اداره کل حفاظت محیط‌زیست قرار دارد.»
علی تیموری، مدیرکل دفتر حفاظت و صید و شکار سازمان حفاظت محیط‌زیست که از خبر منتشرشده بی‌اطلاع است، به «شهروند» می‌گوید: «به استان خراسان‌رضوی نامه زده‌ایم و از آنها درباره این خبر و وضع باغ‌وحش گزارش خواسته‌ایم.»
او ادامه می‌دهد: «پیش از این، به باغ‌وحش مشهد اعلام کرده بودیم که شرایط استقرارش مناسب نیست و همچنین گونه‌ها نسبت به مکان نگهداری بیش از ظرفیت حیات‌وحش است. آنها هم موظف شدند تعدادی از گونه‌ها را به باغ‌وحش‌های دیگر منتقل کنند. درحال حاضر کمیسیون ماده ٨ استانداری با این باغ‌وحش که قدمتی بیش از ٨٠سال دارد، موافقت ضمنی کرده تا باغ‌وحش را به بیرون از شهر منتقل کند.»
و اما گزارش یک مرگ مشکوک
در خبرهایی که دیروز منتشر شد، تناقضی آشکار وجود دارد؛ تناقضی درباره مرگ یک یا چند ببر. درحالی که همتی درباره مرگ این ببر در خردادماه گفته بود: «این اتفاق ناشی از درگیری دو ببر نر و ماده در قفس بود که موجب زخمی‌شدن و مرگ یکی از آنها شد. گرچه دامپزشک باغ‌وحش ببر زخمی را بلافاصله عمل جراحی کرد اما اقدامات درمانی موثر واقع نشد و ببر پس از ١٠روز تلف شد.»
کوروش هنرمند، دامپزشک و مسئول بهداشتی باغ‌وحش در پاسخ به این‌که درحال حاضر چند ببر بالغ در باغ‌وحش مشهد نگهداری می‌شوند، به تسنیم گفته: «درحال حاضر ١٠ ببر بالغ داریم و تاکنون به جز یک ببر که به دلیل بیماری لاعلاج ناچار شدیم یوتانایز کنیم، ببر دیگری در باغ‌وحش معدوم نشده و علت مرگ ببرها، یا کهولت سن بوده یا بیماری‌های متداول.»
ایمان محمدی‌آویز، کارشناس نظارت بر امور حیات‌وحش اداره کل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی هم گفته: «هیچ‌کدام از ببرها معدوم نشده‌اند، علت مرگ آنها کهولت سن بوده. این ببرها قیمت زیادی دارند و با منطق سازگار نیست درحالی‌که صاحب می‌تواند آنها را بفروشد، آنها را معدوم کند.»
مشهد، جزو اخطاری‌ها بود
مرداد سال پیش بود که علی تیموری، مدیرکل دفتر شکار و صید سازمان محیط‌زیست کشور خبر داد: «ظرف دو روز آینده گونه‌های ضبط‌شده به پارک پردیسان تهران منتقل خواهند شد و مشهد دیگرباغ وحش ندارد.» او همان وقت توضیح داد که به علت تخلفات مکرر وکیل‌آباد مشهد، این مجموعه به دستگاه قضا معرفی شده و با توجه به شرایط نامناسب نگهداری حیوانات و بنابر اخطار‌های صادرشده و بی‌توجهی به اخطاریه‌ها، گونه‌های امانی این باغ‌وحش ضبط شده است. درحالی‌که در خبرها از تیموری نقل شده بود که او از تعطیلی این باغ‌وحش خبر داده -اگرچه این اتفاق طرفداران حقوق حیوانات و منتقدان به وضع مدیریتی مشهد را خوشحال می‌کرد- اما تیموری چنین خبری را تکذیب کرد و گفت: «تعطیلی باغ‌وحش در کار نبوده، بلکه تعدادی از گونه‌های امانی از باغ‌وحش مشهد به دلیل نبود شرایط استقرار به پارک پردیس تهران منتقل شده‌اند.»
چند ماه بعد، در آذر ٩٦ هم بخشی‌محبی، معاون دادستان مشهد گفت که دادستانی مخالف تعطیل شدن باغ‌وحش مشهد است و از ورود سرمایه‌گذاران جدید در این حوزه استقبال می‌کند. او به انتشار گزارشات پیرامون ضعف‌های مدیریتی و عملیاتی در موضوع وکیل‌آباد اشاره کرد و گفت که دادستانی به همین دلیل به موضوع وارد شده است. به گفته معاون دادستان مشهد سازمان حفاظت محیط‌زیست از سال ٩١ بارها درخصوص نحوه اداره وکیل‌آباد اخطار داده بود و متعاقب همین اخطارها بود که اداره کل مشهد هم مهلتی سه ساله به بهره‌بردار برای استانداردسازی و رفع نواقص مجموعه داد که درنهایت باز هم در مهلت مقرر مشکلات مرتفع نشد. بخشی‌محبی راه‌حل مشکل این باغ‌وحش را شکسته‌شدن انحصار واگذاری و اعطای مجوز راه‌اندازی باغ‌وحش در مشهد به دیگر متقاضیان دانسته بود.
اردیبهشت امسال در جلسه کارگروه ماده ۸ ضوابط و معیار‌های استقرار صنایع استان پیرامون این مجموعه که برخی از استانداردهای لازم برای ادامه فعالیت را ندارد، تصمیم‌گیری شد. محمد مقدوری، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری خراسان‌رضوی از مهلت یک‌ساله به مالکان باغ‌وحش وکیل‌آباد برای استانداردسازی مجموعه و کسب مجوز‌ها و شرایط لازم برای ادامه فعالیت خبر داد و گفت: «این مجموعه در صورتی که در این مهلت تعیین‌شده، اقدامی جامع و کامل برای استانداردکردن فعالیت خود انجام دهد به کار خود ادامه می‌دهد، در غیر این صورت از ادامه فعالیت آن جلوگیری می‌شود.»
اتفاق دیگر درباره این باغ‌وحش در سال گذشته این بود که جمعی از فعالان حوزه محیط‌زیست، کپی‌ای از ضوابط و استانداردهای آمده در سایت حفاظت سازمان محیط‌زیست را به سازمان دامپزشکی بردند و به ریاست سازمان تحویل دادند و درباره رعایت‌نشدن ضوابط در چهار باغ‌وحش بابلسر، خرم‌آباد، شیراز و مشهد گوشزد کردند.
در نهایت از ٧٧ باغ‌وحش و پرندگان ایران، ٧ مورد تعطیل شدند؛ این ٧ مورد «ایراد فنی» داشتند و از «دستورالعمل‌های سازمان محیط‌زیست» دور بودند. از این میان باغ‌وحش مشهد جزو اخطاری‌ها بود و درنهایت ناچار شد مازاد گونه‌هایش را به دیگر باغ‌وحش‌ها تحویل دهد و دو‌سال برای بهبود وضعیتش تلاش کند. اما این مهلت هنوز تمام نشده، خبر آمد که ٨ ببر تلف شده‌اند.
