ایران، بهشت مالیاتی سلبریتی‌ها/ گردش مالی ۱۰ هزار میلیاردی معاف از مالیات

رویداد۲۴ چند روز پیش از تقدیم لایحه بودجه به مجلس، محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه و بودجه اعلام کرد تمام فعالیت‌های انتشاراتی، مطبوعاتی، فرهنگی و هنری دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معافیت صددرصدی از مالیات دارند. نوبخت معتقد است این تصمیم، موضع دولت برای کمک به بهبود معیشت و وضعیت فرهنگ و هنر در کشور و همچنین کمک به صنایع هنری محلی است.

این در حالی است که این تصمیم تاکنون انتقاد‌های فراوانی به دنبال داشته و وزارت اقتصادی و دارایی به عنوان رکن اصلی مالیات‌ستانی نیز در این خصوص همچنان موضع جدی نگرفته است. اواخر هفته گذشته، فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد نیز در این رابطه گفت: «وزارت اقتصاد در حال بررسی این معافیت است، بنابراین بعدا در این خصوص نظر می‌دهم.» سال گذشته و پس از دستور رهبری مبنی بر اصلاح ساختاری بودجه، سازمان برنامه و بودجه با ارایه ۴ محور و ۹ برنامه سعی در ارایه اصلاحاتی برای ساختار بودجه بر آمد. یکی از محورها، درآمدزایی پایدار و افزایش پایه‌های مالیاتی و کاهش فرار‌های مالیاتی بود. فعالیت‌های فرهنگی و هنری در حالی با معافیت‌های صددرصدی همراه است که در دیگر کشور‌ها هنرمندان نیز مانند افراد شاغل در سایر بخش‌های اقتصادی مالیات خود را با نرخ‌های مشخصی می‌پردازند، چراکه نظام‌های مالیاتی در کشور‌های با سطح توسعه بالا به‌گونه‌ای طراحی شده که هیچ‌کس مشمول معافیت مالیاتی نخواهد بود و افراد بر حسب درآمدی که دارند، مالیات پرداخت می‌کنند. این در حالی است که متولیان معافیت مالیاتی معتقدند کسانی که درآمد میلیاردی دارند، زیاد نبوده و بخش کوچکی از جامعه هنری را تشکیل می‌دهند و نباید به خاطر آنان از سایر افراد با درآمد پایین مالیات گرفت.

درآمد‌های مالیاتی جایگزین درآمد‌های نفتی

پس از اعلام بازگشت تحریم‌های نفتی و اتمام معافیت خرید نفت توسط هشت مشتری بزرگ نفت ایران، درآمد‌های نفتی در بودجه سال ۹۸ به شدت ریزش پیدا کرد به گونه‌ای که بودجه با فروش روزی ۱.۵ میلیون بشکه بسته شد. هر چند مرداد سال جاری، سیدحمید پور‌محمدی، معاون سازمان برنامه و بودجه اعلام کرد سقف صادرات نفت در بودجه ۳۰۰ هزار بشکه است؛ روند کاهش وابستگی بودجه به نفت ادامه پیدا کرد تا جایی که در بودجه سال ۹۹ سقف درآمد‌های نفتی ۴۸.۵ هزار میلیارد تومان عنوان شد که نشان از کاهش ۶۸ درصدی درآمد‌های نفت در بودجه است. نوبخت پیش از تقدیم لایحه بودجه به مجلس بار‌ها در محافل مختلف اعلام کرد از سه منبع می‌توان برای جایگزینی درآمد‌های نفتی اقدام کرد. این سه منبع عبارت از کاهش حجم یارانه‌های پنهان، افزایش مالیات‌ها و مولد‌سازی اقتصاد است. دولت در بودجه ۹۹ با افزایش ۲۳ هزار میلیاردی درآمد‌های مالیاتی درصدد است ۱۹۵ هزار میلیارد تومان درآمد سال آینده خود را از طریق مالیات محقق کند. این امر نیاز به کاهش معافیت‌ها و فرار‌های مالیاتی همچنین افزایش پایه‌های مالیاتی دارد.

معافیت مالیاتی جایگزین تخفیف مالیاتی

قانون مربوط به معافیت مالیاتی فعالیت‌های فرهنگی و هنری هجده سال پیش به تصویب رسید. هر چند تا مدت‌ها این قانون مبنای اجرایی پیدا نکرد. اما سال ۹۳ این قانون قابلیت اجرایی یافت و مجموعه‌ای از فعالان انتشاراتی، مطبوعاتی، قرآنی، فرهنگی، هنری و رسانه‌ای که دارای مجوز رسمی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند، مشمول مالیات با نرخ صفر درصد هستند. چندی بعد بند معافیت با نرخ صفر حذف و به تخفیف ۵۰ درصدی تغییر یافت. هر چند این امر با مخالفت هنرمندان روبه‌رو شد و آن‌ها معتقد بودند در شرایط سخت اقتصادی توان پرداخت مالیات ندارند. در نهایت در بودجه ۹۹ معافیت مالیاتی هنرمندان به صددرصد رسید که البته بدون حاشیه نبود. پس از انتقادات فراوان نسبت به معافیت هنرمندانی که بعضا درآمد‌های میلیاردی دارند، علی‌اصغر کاراندیش، معاون حقوقی و پارلمانی مجلس گفت: «ما در نظر داریم که به یک بررسی بپردازیم و بگوییم کسانی که در سال از سقف مشخصی بیشتر درآمد دارند، از این معافیت بهره‌مند نمی‌شوند.»

---

گردش مالی ۱۰ هزار میلیاردی معاف از مالیات

محور‌های اصلاح ساختاری در بودجه ۹۸ گنجانده شد که در راستای کاهش وابستگی بودجه به نفت و افزایش درآمدزایی پایدار است. از مهم‌ترین برنامه‌های سازمان برنامه و بودجه برای تحقق درآمدزایی پایدار، افزایش پایه و پوشش مالیاتی و کاهش معافیت‌هاست. طبق اظهارات دژپسند در ایران سالانه بین ۳۰ تا ۴۰ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی وجود دارد. این عدد نشان‌دهنده این است که ۳۵ درصد اقتصاد کشور از مالیات‌دهی طفره می‌روند. وکلا، پزشکان، افراد دارای فعالیت فرهنگی و... جزو گروه‌هایی هستند که یا مالیات نمی‌دهند یا به نوعی معاف هستند.

 

هر چند لایحه اجبار به نصب کارتخوان پزشکان در بودجه ۹۹ می‌تواند تا حدی فرار‌های مالیاتی آن‌ها را کاهش دهد، اما در شرایطی که دولت نیاز به افزایش ۴۵ هزار میلیاردی مالیات‌ها نسبت به سال گذشته دارد، معافیت صددرصدی مالیات برای هنرمندان قدری عجیب به نظر می‌رسد، به‌خصوص اینکه برخی از این فعالیت‌های معاف از مالیات مانند انتشار کتاب‌های کمک‌درسی و کنکور چرخش مالی بسیار بالایی دارند. چندی پیش یوسف نوری، مدرس دانشگاه در برنامه رادیو گفتگو ضمن اشاره به این موضوع که انتشار کتاب‌های کمک درسی نه‌تن‌ها از حوزه کار‌های فرهنگی خارج شده، بلکه حاشیه سود بالایی نیز برای صاحبان آن ایجاد کرده، گفت: «گردش اقتصادی از فروش این کتاب‌ها بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان است.»، اما به دلیل طرح یک فوریتی سازمان برنامه از دادن مالیات معاف می‌شوند.

قرارداد‌های میلیاردی معاف از مالیات

انتقاد به معافیت مالیاتی افرادی که فعالیت هنری و فرهنگی دارند بیشتر متوجه کار‌های هنری و سلبریتی‌هایی است که با گردش مالی میلیاردی در سال از دادن مالیات معاف هستند. معافیت این گروه از هنرمندان در حالی است که در کشور‌های پیشرفته و در حال توسعه‌ای مانند امریکا و هند هنرمندان با هر درآمدی باید اظهارنامه مالیاتی را تحویل سازمان‌های مرتبط بدهند. به‌طور مثال در امریکا اخذ مالیات از افراد با فعالیت‌های هنری، متفاوت است و حد بالا و پایین دارد. هر چند تخفیف‌هایی مانند «خوش حسابی» نیز برای این افراد در نظر گرفته می‌شود، اما «پرداخت داوطلبانه مالیات» نیز از دیگر مواردی است که می‌تواند مالیات پرداختی را تا حدی کاهش دهد. در کشور‌های با صنعت سینمایی پیشرو، مالیات‌های حاصل از فعالیت‌های هنری به دو بخش «درآمد شخصی» و «شرکت‌های سینمایی» تقسیم می‌شود، به گونه‌ای که فرانسه و سوئد، بالاترین حد مالیاتی را برای درآمد‌های شخصی هنرمندان با نرخ ۵۹.۶ و ۶۱.۴ درصد دارند. کمترین نرخ مالیات بر درآمد شخصی بازیگران نیز در کشور هندوستان با ۳۰ درصد است. به بیان دیگر در سایر کشور‌ها نه تنها بازیگران از مالیات معاف نیستند، بلکه بین ۳۰ تا ۶۱ درصد از درآمد خود را به صورت مالیات به سازمان‌های متبوعه و خزانه‌داری کشورشان پرداخت می‌کنند. از سوی دیگر بیشترین نرخ مالیاتی شرکت‌های سینمایی نیز در سوئد و آلمان با نرخ ۶۰ و ۵۶.۸ درصد است. کمترین میزان مالیات‌دهی نیز در کشور‌های امریکا و ترکیه است که با نرخ یک و ۲۰ درصد است. بیشتر تمرکز مالیات‌گیری بر «افراد» است، چراکه ممکن است محصول کمپانی فیلمسازی با ضرر همراه باشد. از این‌رو با نرخ‌های کمتری از آن‌ها مالیات گرفته می‌شود.

اعداد جدول پیوست این گزارش را در کنار این موضوع قرار دهید که در امریکا برای گرفتن مالیات بالاترین و پایین‌ترین درصد داده می‌شود، یعنی مالیات حد بالا و پایین دارد با توجه به درآمدی که افراد دارند. ایالات متحده یکی از تنها دو کشور جهان است که اگر شهروندانش مقیم این کشور هم نباشند، باید مالیات بدهند. اگر شما شهروند خوبی باشید و همیشه مالیات تان را بدهید، تخفیف‌هایی هم شامل تان می‌شود، حالا اگر هنرمند باشید این تخفیف‌ها بیشتر می‌شود. اما اگر در پایان سال مشخص شود که شما درآمدتان کم بوده و مالیات پرداخت کرده اید، همان مقدار مالیات به حساب تان برمی‌گردد. در فرانسه زیاد بودن مالیات‌ها گاهی باعث شده هنرمندان به کشور‌های دیگر بروند و تن به مالیات ندهند. شاید به همین دلیل است که فعالیت در ایران نیز برای هنرمندان یک «بهشت مالیاتی» باشد.