عملیات بازار باز از روز شنبه آغاز می‌شود
رویداد۲۴ «عبدالناصر همتی» روز پنجشنبه در مراسم آغاز عملیات بازار باز و رونمایی از سامانه معاملاتی آن گفت: در آستانه شصتمین سال تاسیس بانک مرکزی، عملیات بازار باز را از شنبه آغاز خواهیم کرد و امروز این عملیات را رونمایی می کنیم. البته باید گفت که این کار به ما کمک خواهد کرد تا سیاستگذار و نظام سیاستگذاری پولی کشور را دچار تغییر و تحول عمده نماییم و نگرانی هایی که تا به حال در مورد اضافه برداشت و برداشت های بین بانکی و بازار بین بانکی وجود داشت از مان برداریم.
بیشتر بخوانید: بازدید سرزده رئیس کل بانک مرکزی از فعالیت بازار ارز
به گفته وی با اجرای عملیات بازار باز به سمتی پیش خواهیم رفت که آنچه در بانکهای مرکزی مدرن دنیا برای اعمال سیاست های پولی عمل می شود، اجرایی شود که نتایج مثبت آن به تدریج نمایان خواهد شد.
سالهای ۹۷ و ۹۸ سالهای بسیاری سختی برای اقتصاد کشور بود و بی‌سابقه ترین تحریم‌ها اعمال شد، اما خوشبختانه اکنون شاهد ثبات در شرایط اقتصادی هستیم.
وی ادامه داد: مهم‌ترین هدف دشمنان حمله به بازار ارز کشور بود و با توجه به نقدینگی و انتظارات تورمی و شوک ناشی از کاهش درآمد نفتی، احتمال رکود تورمی می‌رفت. اعمال محدودیت در واردات کالاهای واسط، مواد اولیه و کالاهای سرمایه ای نیز اثر رکودی تورم را به همراه داشت اما در مدتی کوتاه و با وجود شرایط سخت تحریم توانستیم از زیر فشار خارج شویم.
همتی تصریح کرد: تورم تحمل شده توسط دهک پایین جامعه شدیدتر از تورم تحمل شده توسط دهک بالای جامعه است. آنچه از تابستان ۱۳۹۷ شروع شده بود حتی امکان بروز قحطی در تامین کالاهای اساسی را نیز فراهم می کرد. همچنین کاهش درآمدهای نفتی دولت و پیامد آن برای ترازنامه بانک مرکزی را هم باید در نظر داشت.
به گفته رییس کل بانک مرکزی، تداوم این شرایط سبب کاهش شدید رفاه مردم و به ویژه دهک‌های پایین از یک طرف و کاهش شدید اعتماد به نفس کشور در تحمل فشارهای آمریکا و کاهش قدرت چانه زنی آن شود و همه اینها بدان معنی بود که منافع ملی به شدت در معرض خطر قرار می گرفت.
تبعات افزایش نرخ سود بانکها
وی با اشاره به پیشنهاد گروهی از اقتصاددانان برای به کارگیری سیاست های انقباضی به معنی افزایش قابل توجه نرخ سود و کاهش شدید رشد کمیته پولی افزود: برای بانک مرکزی مسلم بود که تلاش برای افزایش نرخ سود می توانست به تشدید دشواری از منظر تشدید رکود، تشدید ناترازی بانکها و افزایش هزینه تامین مالی دولت بینجامد؛ بر همین اساس این راه را پیش نگرفت.
همتی در ادامه عنوان کرد: با توجه به نقش پر رنگ نرخ ارز در شکل دادن انتظارات تورمی و همچنین نا اطمینانی اقتصاد کلان، ترجیح داده شد که روشی برای کنترل نرخ ارز اندیشیده شود که اولا تقاضای سفته بازی را تا حد امکان محدود نماید، نیازمند تزریق مستمر از محل ذخایر ارزی و لذا از دست رفتن ذخایر ارزی نباشد، زمینه بازگشت ارزهای حاصل از صادرات غیرنفتی را فراهم نموده و سبب انتقال رانت به واردکنندگان از محل این عواید ارزی نشود، امکان تامین نیازهای وارداتی بخش تولید و همچنین نیازهای اساسی مصرفی را فراهم آورد، امکان نوسان شدید و آسیب پذیری نرخ ارز از تحولات سیاسی خارجی کشور را کاهش دهد، و در نهایت مانع خروج سرمایه از کشور و نگهداری ارز توسط اشخاص شود.
وی افزود: بر همین اساس، بانک مرکزی تعمدا به دنبال آن بوده است که عواید ارزی صرف تامین نیازهای اساسی و رفع موانع تولید شود و به چرخه اقتصاد برگردد. اما آنچه در پیش گرفته شد، روشهایی ابتکاری و تجربه نشده بود که در متون تحقیقاتی مربوطه موجود نبود.
حضور بانک مرکزی به عنوان بازار ساز
همتی در خصوص مهم‌ترین اقدامات بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز خاطرنشان کرد: اولین اقدام بانک مرکزی آن بود که به عنوان بازارساز وارد بازار ارز شود و با خرید و فروش و نه صرفا تزریق به ثبات نرخ ارز بپردازد.
وی تصریح کرد: اقدام دوم بسیار مهم بانک مرکزی کنترل بر مبادلات ریالی بود با این اطمینان که بدون کنترل نقل و انتقالات ریالی امکان ایجاد ثبات در بازار ارز و کاهش تقاضای سفته بازی وجود ندارد و این اقدام نیز بسیار موثر افتاد.
همتی سومین اقدام بانک مرکزی را تلاش برای تامین تقاضای ارز عاملان اقتصادی با استفاده از بازار دوم یا سامانه نیما عنوان کرد و افزود: در این راستا، تفاوت شدید نرخ ارز در سامانه نیما و بازار آزاد برای تشویق برگشت ارزهای صادراتی و جلوگیری از فساد و آربیتراژ نیز کاهش تدریجی یافت.
به گفته وی، از جمله اقدامات دیگر بانک مرکزی مدیریت انتظارات از طریق خنثی کردن شایعات و تحریکات رسانه‌ای و شبکه های اجتماعی بوده است که به طور معمول افراد غیرحرفه ای را دچار زیان می‌کند.
رییس کل بانک مرکزی با اشاره به تشدید تدریجی نظارت بر بانک ها و موسسات اعتباری و توقف رفتار ریسک آمیز بانک ها و موسسات اعتباری تشریح کرد: ادغام بانک های وابسته به نیروهای نظامی، تعیین هیات سرپرستی برای برخی موسسات اعتباری دچار ناترازی شدید، عزل و تعیین اعضای هیات مدیره برای برخی بانکها و تشدید اقدامات هیات انتظامی در برخورد با بانک ها و موسسات اعتباری از جمله اقدامات بوده است و به نظر می رسد پیامدهای مثبت آن به تدریج در حال ظاهر شدن است.
به گفته همتی تاکنون ۸۰ درصد ادغام بانکهای وابسته به نیروهای نظامی انجام شده و به زودی نهایی خواهد شد.
وی در زمینه مدیریت نقدینگی ادامه داد: بانک مرکزی با درک این موضوع که شوک هزینه‌ای شدید وارد شده به اقتصاد، نیازهای سرمایه در گردش بنگاه‌ها را به شدت افزایش داده و در نتیجه تنگنای اعتباری را که از قبل هم وجود داشته، تشدید کرده است، کوشید تا از انقباض در رشد کمیته‌ای پولی پرهیز کند و اصطلاحا انبساط اسمی اقتصاد را همسازی کند که در غیاب آن می توانست عمق رکود بسیار شدیدتر باشد.
رییس شورای پول و اعتبار خاطرنشان کرد: از آنجا که بخش قابل توجهی از رشد نقدینگی متکی به نرخ سود بالای سپرده ها بود که مصلحت نبود در شرایط وجود انتظارات تورمی بالا کاسته شود و از آنجا که کاهش درآمدهای دولت به طور اجتناب ناپذیر به منابع بانکی فشار وارد می کرد، کافی بود بانک مرکزی مطمئن شود که رشد نقدینگی از محل رفتار ریسک آمیز بانکها و مسابقه نرخ سود دچار افزایش شدید نمی‌شود و در حدی که با انبساط اسمی اقتصاد هماهنگی داشته باشد، حفظ شود.
وی ادامه داد: با وجود آنکه ابزار رایج سیاست پولی در قالب هدف گذاری تورم و لذا هدف‌گذاری میانی نرخ سود به طور رسمی هنوز اجرایی نشده بود و اجرایی کردن آن به سرعت قابل انجام نبود، بانک مرکزی با مدیریت بازار بین بانکی سعی کرده است در جهت کاهش نرخ سود بازار بین بانکی و جلوگیری از افزایش نرخ سود سپرده ها متاثر از افزایش تورم انتظاری عمل کند و همچنین از اتکای بی قاعده بانک ها به منابع بانک مرکزی جلوگیری کند.
ثبات نرخ ارز در شرایط تحریم
همتی در خصوص آغاز سیاست‌های ثبات ساز بانک مرکزی از مهر ماه سال ۱۳۹۷ گفت: از مهر ۱۳۹۷ که بانک مرکزی اختیاراتی را از شورای هماهنگی سران قوا گرفت، نرخ ارز به تدریج تحت انقیاد درآمد و با وجود اقدامات آمریکا در تشدید تحریم های بی سابقه و حتی ایجاد تشکیلاتی گسترده برای پیش بردن و نظارت بر آنها در وزارت خارجه آمریکا و با وجود بروز شوک‌های متعدد سیاسی و حتی نظامی در این یک سال و نیم، نرخ ارز در دامنه نسبتا محدودی در حال نوسان بوده است.
وی تصریح کرد: این در شرایطی است که بسیاری از اقتصاددانان کشور در محافل علمی و کارشناسی تداوم چنین شرایطی را غیرقابل توضیح و چشمگیر می دانند و بسیاری از تحلیل های تابستان سال ۱۳۹۷ پیش بینی نرخ ارز بسیار بالا و غالبا در حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان برای پایان سال ۱۳۹۷ را داشتند.
ایران از شکل‌گیری ابرتورم نجات یافت
همتی با تاکید بر لزوم ثبات بخشی به بازار ارز عنوان کرد: نفس ثبات بخشی به بازار ارز از این جهت مهم بود که اولا اعتماد عمومی را به مدیریت اقتصادی کشور بازگرداند و یاس و ناامیدی ایجاد شده را برطرف کند و ثانیا همان چیزی که آمریکا برای به زانو درآوردن ایران به آن امید بسته بود را مرتفع نموده بود.
رییس شورای پول و اعتبار اظهار داشت: پیامد دیگر سیاستها و اقدامات بانک مرکزی تغییر روند نرخ تورم و جلوگیری از وقوع ابرتورم بود که بسیاری از تحلیل گران داخلی و خارجی آن را پیش بینی کرده بودند.
