اگر F-۳۵ به دست بن زائد بیفتد...

رویداد۲۴  مایکل پلیتنیک در Responsbile Statecraft وابسته به اندیشکده «کوئینسی» نوشت: اعلام توافق عادی سازی روابط اسرائیل و امارات متحده عربی، بیشتر به عنوان یک موفقیت در سیاست خارجی برای دونالد ترامپ و بنیامین نتانیاهو که به شدت به آن نیاز داشتند، مطرح شد. اما از آن زمان، جزئیات بیشتر، پیامد‌های بلند مدت و حتی قابلیت دوام این توافق مطرح شده و شرایط تیره‌ای را در مقابل رهبران تل آویو و واشنگتن قرار داده است.

روز دوشنبه، گزارشی منتشر شد مبنی بر اینکه نتانیاهو با فروش جنگنده‌های آمریکایی اف-۳۵ و سایر سلاح‌های بسیار پیشرفته به امارات به عنوان بخشی از توافق موافقت کرده است. علیرغم تکذیب شدید این موضوع از سوی نخست وزیر نتانیاهو، ناهوم بارنیه، یکی از معتبرترین روزنامه نگاران اسرائیلی که در روزنامه‌ی یدیعوت اخرونوت مشغول است و نویسنده‌ی گزارش بود، از آن دفاع کرد.

اگرچه طرفین ادعا می‌کنند که فروش اسلحه شرط توافق امارات و اسرائیل نیست، اما اظهارات بعدی حرف بارنیه را تأیید کرد. به عنوان مثال، نیویورک تایمز گزارش داد که مقامات آمریکایی مخالفتی با فروش تسلیحاتی همچون هواپیما‌های جنگنده به امارات ندارند. گفتنی است، این مهمات مدت‌ها مورد درخواست ابوظبی بوده و تسهیل در دستیابی به آن به ابتکار عمل دیپلماتیک گسترده‌تر میان تل آویو و ابوظبی مرتبط است.

انور قرقاش، وزیر مشاور در امور خارجه امارات متحده عربی روز پنجشنبه به شورای آتلانتیک گفت که اگرچه فروش تسلیحات شرط توافق نیست، اما این توافق باید دستیابی امارات به سلاح‌های پیشرفته را آسان‌تر کند. بنابراین، می‌توان گفت که اماراتی‌ها و آمریکایی‌ها فروش اسلحه را به عنوان انگیزه توافق نامه می‌دیدند، حتی اگر این یک شرط خاص نبوده باشد. این بدان معنا نیست که نتانیاهو هم همین طرز فکر را دارد، اما واقعیت این است که امارات متحده عربی سالهاست که ایده‌ی دستیابی به جنگنده‌های اف-۳۵ را به طور جدی دنبال می‌کند. مهم اینکه، نتانیاهو از همه تجهییزاتی که کشور‌های عربی از ایالات متحده خریداری می‌کنند، آگاه است و با توجه به تأثیر این توافق بر اجازه دادن به اماراتی‌ها برای خرید این تسلیحات، به نظر می‌رسد که تکذیبیه نتانیاهو زیاد جدی نیست.

از نظر تئوری، ایالات متحده نیازی به موافقت اسرائیل برای فروش هواپیما‌های جنگنده به امارات متحده عربی ندارد. اما در عمل، قوانین و سیاست‌های ایالات متحده به اسرائیل در زمینه‌ی فروش چنین جنگنده‌هایی حق وتو می‌دهند. این به دلیل شرط قانونی‌ای است که طی آن ایالات متحده وظیفه دارد برتری نظامی اسرائیل را نسبت به سایر کشور‌های منطقه حفظ کند.

این مولفه در قانون حمل و نقل دریایی سال ۲۰۰۸ به عنوان «توانایی مقابله و شکست هرگونه تهدید نظامی معتبر از سوی هر ایالت خاص یا ائتلاف احتمالی چند ایالت یا بازیگران غیر دولتی» تعریف شده است، در حالی که متحمل حداقل خسارات و تلفات شود. این مولفه ها، رئیس جمهور ترامپ را ملزم می‌کند که در مورد فروش تسلیحات به سایر کشور‌های منطقه، چه دوست و چه دشمن اسرائیل، نظر تل آویو را مدنظر قرار دهد تا برتری نظامی اسرائیل به خطر نیفتد. همه این موارد با تصویب قوانینی که در سال ۲۰۱۲ و ۲۰۱۴ تصویب شد، تقویت شده است.

در حالی که حفظ برتری نظامی اسرائیل در قوانین آمریکا قید شده است، اما حد و حدود این موضوع امری ذهنی است. باید گفت که اگر دولت اسرائیل نسبت به فروش تسلیحات به یک کشور عربی اعتراضی نداشته باشد، احتمالاً در کنگره برای فروش آن تسلیحات با در نظر گرفتن اصل حفظ برتری نظامی اسرائیل، مشکلی ایجاد نمی‌شود. از طرف دیگر، اگر اسرائیل در این رابطه نگرانی‌ای داشته باشد، شانس کنگره برای تصویب چنین فروشی بسیار اندک است، حتی اگر این سلاح‌ها قرار باشد به مصر، اردن یا به زودی به امارات متحده عربی فروخته شوند، کشور‌هایی که روابط کامل دیپلماتیک با تل آویو دارند و با اسرائیل در صلح هستند.

برکسی پوشیده نیست که دونالد ترامپ، رئیس جمهور، مایک پومپئو، وزیر امور خارجه و جرد کوشنر، داماد ترامپ که با کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس از جمله امارات گفتگو کرده اند، بسیار تمایل دارند فروش تسلیحات به این منطقه‌ی آشفته را افزایش دهند. اما کنگره فراتر از مخالفت‌های اسرائیل به فروش اسلحه توسط واشنگتن به کشور‌های عربی، نگرانی‌های دیگری را مدنظر قرار داده است. به طور مثال، کنگره تلاش کرد که جلوی فروش اسلحه به عربستان سعودی و امارات را در ماه می‌سال ۲۰۱۹ بگیرد و در همین راستا پومپئو وادار شد که در یک اقدام نادر به یک بند بحث برانگیز در قانون برای دور زدن کنگره متوسل شود. در واقع پمپئو تلاش کرد که به نوعی به رئیس جمهور حق وتو بدهد تا مانع محدود شدن فروش اسلحه از طریق کنگره شود. ترامپ اکنون در تلاش است تا نقش کنگره را در نظارت بر فروش اسلحه کاهش دهد یا حتی از بین ببرد.

جنگنده‌های اف-۳۵ و هواپیما‌های بدون سرنشین مسلح، مواردی هستند که اسرائیل درباره‌ی آن‌ها نگرانی‌های ویژه‌ای دارد. این‌ها سلاح‌های بسیار پیشرفته به شمار می‌روند. مهم اینکه، اسرائیل در سال ۲۰۱۷ توانست به جنگنده‌های اف-۳۵ دست یابد و پیش بینی می‌شود که برای چند دهه آینده از آن‌ها استفاده کند. البته، همانطور که اسرائیل هم می‌داند، این جنگنده‌ها در مقابله با ایران کمی می‌توانند کمک کننده باشند، اما خطر بزرگتر این است که رهبری امارات پس از دستیابی به این جنگنده‌ها مواضع خود را تغییر دهد یا تحول اساسی در آن‌ها ایجاد کند.

دیوید فریدمن، سفیر آمریکا در اسرائیل به اورشلیم پست گفت: فروش اسلحه توسط ایالات متحده به امارات یا هر بازیگر منطقه‌ای دیگر همچنان با تعهد ما به حفظ برتری نظامی اسرائیل همراه خواهد بود، این یک قانون است. این توافقنامه فرصت‌های جدیدی را برای اسرائیل و آمریکا از جمله در حوزه امنیت ایجاد می‌کند و من معتقدم که این توافقنامه نتایج عالی‌ای خواهد داشت.

فریدمن گزارش فروش اف-۳۵ به امارات را تأیید یا انکار نکرد، اما گفت: در نهایت، در شرایط مناسب، ایالات متحده و اسرائیل از داشتن یک متحد قدرتمند در تنگه هرمز در مقابل ایران سود خواهند برد.

اگر اسرائیل مخالفتی با فروش تسلیحات پیشرفته به ابوظبی نداشته باشد و کنگره اجازه فروش چنین سلاح‌هایی را به امارات صادر کند، بر این موضوع دلالت خواهد کرد که فروش اسلحه به عربستان سعودی نیز قریب الوقوع خواهد بود. هواپیما‌های بدون سرنشین اف-۳۵ و پهپاد‌های درنده یک ارتقای مهم نظامی برای کشور‌ها به حساب می‌آیند. گفتنی است، ما در حال حاضر شاهد سیاست‌های تهاجمی عربستان و امارات نه تنها در مقابل ایران در خلیج فارس بلکه در یمن و لیبی به عنوان نقاط مهم بالقوه هستیم.

اگر چنین ارتقای تسلیحاتی با دوره دوم ترامپ همراه باشد، احتمال درگیری در خلیج فارس به طرز چشمگیری افزایش می‌یابد. به این ترتیب، مطمئناً ایران برای یافتن راه‌هایی به منظور ارتقای توانمندی‌های خود، فوریت‌های زیادی را احساس خواهد کرد.

اما دلایل موجهی وجود دارد که امیدوار باشیم فروش تسلیحات به کشور‌های منطقه ممکن نباشد. به طور مثال، مخالفت جو بایدن با فروش تسلیحات بیشتر به عربستان سعودی نشانه خوبی است که در صورت پیروزی وی، شاهد عرضه‌ی اف-۳۵ و هواپیما‌های بدون سرنشین درنده در منطقه نباشیم.