کنگره مبارزه با بیسوادی در دوران پهلوی دوم
رویداد۲۴ عکس ثبت شده در هجدهم شهریور ماه سال ۱۳۴۴ هجری شمسی که مدیران برگزاری کنگره جهانی مبارزه با بیسوادی، فضا را برای حضور محمدرضا شاه پهلوی آماده می‌کنند و در جاهای مختلفی که امکان حضور شاه وجود دارد، تاج گل قرار می‌دهند. گفته شده در این مراسم وزیران فرهنگ ۸۴ کشور جهان را با محمدرضا شاه پهلوی دیدار کردند.
نخستین تکاپو‌ها در ایران برای رشد سواد از سال ۱۲۸۶ یعنی یک سال پس از انقلاب مشروطه آغاز شد. در آن دوران به دلیل عدم وجود نظم مالی عملا پیگیری این سیاست ممکن نبود. در سال ۱۳۰۶ مجلس شورای ملی قانونی را در لزوم پیگیری سیاست مبارزه با بیسوادی آغاز کرد و سازمان تعلیمات اکابر به طور رسمی در سال ۱۳۱۵ تشکیل شد. این سازمان در نقاطی از روستا‌ها و شهر‌های دور افتاده کلاس‌هایی برگزار می‌کرد و اصول نوشتاری و بهداشتی را به افراد آموزش میداد.
با ورود متفقین به ایران نهال تازه پای گرفته سازمان تعلیمات اکابر خشکید و تعطیل شد. از این تاریخ تا ابتدای دهه چهل مبارزه با بیسوادی چندان جدی دنبال نمی‌شد و بیشتر جنبه‌های تبلیغاتی داشت و با شعار‌های اخلاقی در بین توده‌ها تبلیغ می‌شد.
در ابتدای دهه چهل جنبه‌های اقتصادی و عمرانی مبارزه با بیسوادی مورد توجه قرار گرفت. دیگر لزوم باسواد شدن فضیلت اخلاقی نبود؛ بلکه ضرورتی بود برای توسعه و عمران کشور. سال ۱۳۴۱ سپاه دانش تشکیل شد و فعالیت‌های سازمان مبارزه با بیسوادی گسترش پیدا کرد. با رشد اقتصادی در دهه‌های سی و چهل هجری شمسی و گسترش ساختار‌های بوروکراتیک در ایران، کشور نیازمند افراد باسوادی بود که در ساختار‌های بوروکراتیک جذب شوند و بدون تعداد قابل توجه افراد باسواد اداره کشور عملا ناممکن بود.
بیشتر بخوانید: برگزاری نخستین کنکور سراسری در ایران
به گزارش رویداد۲۴ در سال ۱۳۴۴ محمدرضا شاه پهلوی تحت تاثیر برنامه‌های یونسکو تصمیم به برگزاری کنگره مبارزه با بیسوادی در تهران گرفت و از سران فرهنگی ۸۴ کشور دنیا برای حضور در ایران دعوت کرد.
وی با انتشار بیانیه‌ای اهداف خود از تشکیل این کنگره را چنین توصیف کرد: «سه سال پیش بود که ما به منظور مبارزه قاطع با بیسوادی و تسریع در توسعه آموزش ابتدایی در دورترین نقاط کشور سازمانی به نام سپاه دانش بوجود آوردیم. افراد این سپاه را جوانانی تشکیل می‌دهند که دوره خدمت وظیفه خود را می‌گذرانند و قسمتی از اعتبارات لازم آن‌ها از بودجه نیرو‌های مسلح کشور تأمین می‌شود. ارزیابی فعالیت‌های سه ساله اول این سپاه دانش نشان داد که خوشبینی ماه در این مورد کاملاً بجا بوده است و نتایجی که ما به دست آوردیم ما را تشویق کرد که این آزمایش را ادامه دهیم و بر کمیت و کیفیت آن بیفزاییم. از همین نظر بود که من در آستانه سیزدهمین مجمع عمومی یونسکو پیامی به کلیه سران کشور‌های عضو این سازمان فرستادم و تشکیل کنگره حاضر را پیشنهاد کردم. آیا اگر بخواهیم که هر کشوری در عرض دوازده ماه فقط از هزینه نظامی چند ساعت خود صرفنظر کند و آن را در راه یکی از ثمربخش‌ترین سرمایه گذاری‌های تاریخ جهان یعنی در راه صلح و سعادت جامعه بشری بکار برد تقاضای دشواری کرده‌ایم؟ ما از جانب خود این کار را در زمینه ملی عملی کرده‌ایم و با کمال میل حاضریم آن را در زمینه بین‌المللی نیز در راه مصالح همه ملل جهان عملی سازیم، زیرا همچنانکه گفتیم بیسوادی بلایی جهانی است که از میان بردن آن نیز کوششی جهانی را به مقیاس جهانی ایجاب می‌کند.»
با وجود اینکه محمدرضا شاه پهلوی توصیه می‌کرد که بودجه‌های نظامی را به مبارزه با بیسوادی و توسعه اقتصادی کشور صرف کنیم بیشترین هزینه‌ها درآمد‌های دولت برای مقاصد نظامی صرف می‌شد و نظامیان جایگاه برتر اقتصادی و قدرت سیاسی در کشور را داشتند.
نهایتا کنگره مذکور نیز با اینکه دستاورد‌های عینی هم داشت، اما جنبه‌های تبلیغاتی آن می‌چربید. حاکمت پهلوی نیز مانند غالب حکومت‌های توتالیتر بیش از آنکه کاری انجام دهد تبلیغ آن کار‌های ناکرده را می‌کرد.
مرحوم پدر من سپاه دانش بود که در لاهیجان درس میداد 
