ادامه تقابل یا آغاز تعامل!/ نتایج انتخابات آمریکا تا چه اندازه بر اقتصاد ایران تاثیرگذار است؟

رویداد۲۴دونالد ترامپ جمهوری‌خواه یا جو بایدن دموکراسی‌خواه؟ جهان بی‌صبرانه منتظر نهایی‌شدن رای‌های ایالت متحده آمریکاست. انتخاباتی که گرچه در دوره‌های قبلی می‌توانست سرنوشت بسیاری از نقطه‌های جهان را عوض کند، اما این دور آن کمتر با اشتیاق همراه است. جهان با وجود بحران‌های اقتصادی و تداوم شیوع ویروس کرونا از دولت‌ها ناامید شده و حتی جو بایدن دموکراسی‌خواه هم نتوانست اشتیاق و امید جهانیان را برانگیزد.

انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به طور سنتی از دهکده دیکسویل ناچ Dixville Notch واقع در ایالت نیوهمپشایر آغاز شد و در این دوره نیز اهالی این دهکده در نخستین ساعات بامداد سه‌شنبه به وقت محلی پای صندوق رای حاضر شدند و تمامی آراء به صندوق ریخته شده در این دهکده، به نفع جو بایدن نامزد دموکرات‌ها بود. در این دهکده کم جمعیت که تنها ۱۲ نفر در آن زندگی می‌کنند، ۵ نفر رای دادند و همه آن‌ها بایدن را برای ریاست جمهوری کشورشان برگزیدند. در انتخابات سال ۲۰۱۶ در این دهکده تنها دو نفر به ترامپ و چهار نفر هم به هیلاری کلینتون رای داده بودند.

پیروزی بایدن در گام نخست شمارش آرا در حالی است که تازه‌ترین نظرسنجی‌ها همچنان از پیشتازی بایدن نسبت به دونالد ترامپ در این دوره از رقابت‌ها حکایت دارد. با این وجود تجربه سال 2016 نشان می‌دهد که نمی‌توان به نظرسنجی‌ها نیز به طور کامل اعتماد کرد چرا که در انتخابات ریاست جمهوری پیشین آمریکا برخلاف آنچه نظرسنجی‌ها می‌گفتند، این دونالد ترامپ بود که راهی کاخ سفید شد نه هیلاری کلینتون.

اگر در تمامی دوره‌های قبلی آمریکا، انتخاب رییس‌جمهور دموکراسی‌خواه یا جمهوری‌خواه برای سرنوشت اقتصادی و سیاسی ایران تعیین‌کننده بود، اما این دور از انتخابات نیروی زیادی برای تغییر وضعیت اقتصادی ایران ندارد. بسیاری از کارشناسان اقتصادی تحلیل می‌کنند، اقتصاد ایران با چنان بحران‌های ساختاری مواجه است که چه بایدن رییس‌جمهور شود و چه ترامپ، قرار نیست این انتخاب تکانه شدیدی برای اقتصاد ایران باشد. از طرفی با شدت‌یافتن شدت تحریم‌ها علیه ایران، اقتصاد و معیشت ایرانیان به آستانه رسیده و کشش چندان دیگری برای بدتر شدن ندارد؛ و از طرفی حتی مذاکره هم نمی‌تواند ساختار اقتصاد ایران را اصلاح کند.

کارشناسان معتقدند اگر ترامپ بیاید، اقتصاد ایران با سرعت بیشتری بدتر می‌شود و اگر بایدن بیاید با سرعت کمتری. آنچه اهمیت دارد، اصلاح ساختاری اقتصاد ایران در داخل است. در حالت واقع‌بینانه، با انتخاب بایدن که احتمال آن نیز زیاد است، حداکثر تا چند ماه شوک مثبت روانی به بازار‌ها وارد خواهد شد؛ نرخ ارز احتمالا تا محدوده ۲۰، ۲۵ هزار تومان کاهش خواهد یافت و بقیه بازار‌ها نیز شاهد آرامش نسبی خواهند بود، اما به تدریج با ازبین‌رفتن این آثار روانی، نوسان بازار‌ها نیز شدت خواهد گرفت. شاید با انتخاب بایدن بهترین فرصت، مذاکره بر سر تهاتر غذا و دارو با نفت باشد. در مقابل با انتخاب ترامپ هیچ روزنه امید و مجرای تنفسی برای اقتصاد باقی نخواهد ماند و در کوتاه‌مدت تلاطم بازار‌ها (مانند بازار ارز) شدت خواهد گرفت. تحولات میان‌مدت اقتصاد به سیاست‌های رسمی کشور در تعامل یا ادامه تقابل با آمریکا بستگی خواهد داشت.

---

بیشتر بخوانید:اقتصاد ایران در انتظار رای آمریکایی‌ها/ توصیه کارشناسان: برای سرمایه‌گذاری دست نگه دارید

البته برخی هم معتقدند حتی اگر بایدن رییس‌جمهور شود و بر سر میز مذاکره با ایران بیاید نمی‌توان چندان خوش بین بود که کیفیت مذاکرات به نفع ایران باشد. جو بایدن اعلام کرده به برجام بازخواهد گشت، اما اصلاحاتی را در دستور کار قرار می‌دهد که این امر نشان می‌دهد احتمالا در مذاکرات دوباره، امتیاز‌های بیشتری را از ایران طلب کنند. بااین‌حال، حتی اگر بایدن انتخاب شود، تا چند ماه دونالد ترامپ کماکان بر سر کار خواهد بود و تلاش خود را برای عمیق‌کردن تحریم‌ها ادامه خواهد داد که برداشتن این تحریم‌ها که احتمالا تحت حمایت از تروریسم می‌گنجد نیز کار سختی خواهد بود و تا دو سال، زمان را از دستگاه دیپلماسی خواهد گرفت.

از طرفی زمان‌بر بودن مذاکرات به اقتصاد ایران ضربه می‌زند. درحال‌حاضر، بخشی از اقتصاد ایران با انباشت چالش‌ها روبه‌روست که باید آن‌ها را مدنظر داشت. تنها در دهه ۹۰، رشد سرمایه‌گذاری منفی ۷ درصد، رشد اقتصادی نزدیک به صفر، میانگین تورم ۲۳ درصد و رشد استهلاک سرمایه‌ها از رشد سرمایه‌گذاری پیشی گرفته است.

حتی اگر بپذیریم بایدن رییس جمهور خواهد شد و با ایران وارد مذاکره خواهد شد، اقتصاد ایران همچنان در حالت انتظاری باقی می‌ماند و هرچند اقتصاد از فاز تورمی خارج شود، اما شاهد رکود عمیق در اقتصاد به واسطه انتظار سرمایه‌گذاران برای مشخص‌شدن نتیجه خواهیم بود. هرچند احتمالا در این فاصله، گشایش‌های اندکی هم در حوزه صادرات نفت حاصل شود که بخشی از کسری‌های بودجه دولت را پوشش خواهد داد. احتمالا بخشی از کشور‌های هم‌پیمان ایران بتوانند با ایران به فعالیت اقتصادی بپردازند و موانع وارداتی بخشی از مواد اولیه و اقلام مورد نیاز ایران برطرف شود و با یک تنفس حداقلی روبه‌رو باشیم. حال اگر ترامپ انتخاب شود، با تشدید تحریم‌ها روبه‌رو خواهیم بود؛ و البته دیگر رکود در این شرایط مسئله ایران نخواهد بود و احتمالا بخشی از رکود نیز برطرف شود؛ زیرا اقتصاد از فضای انتظاری خارج می‌شود.

با وجود تمامی این سناریو‌ها آنچه محتمل است، این است که انتظارتی که در این ساعات در جهان می‌چرخد برای اقتصاد ایران می‌تواند طولانی‌تر از این‌ها باشد. انتظاری که با آمدن بایدن تمامی بازار‌های داخلی را به حالت تعلیقی فرو خواهد برد و با روشن نبودن چشم انداز سیاسی و اقتصادی ایران و تعیین تکلیف ماجرای برجام کمتر فعال اقتصادی می‌تواند دست به تصمیم‌گیری بزند. مگر اینکه طی این مدت سیاست‌های اقتصادی و سیاسی داخل دچار تغییر اساسی شود.