اردوغان و "نامه فدایت‌شوم" برای پوتین!

رویداد۲۴-درست چند روز قبل، رجب طیب اردوغان پس از گذشت هفت ماه از قطع روابط میان آنکارا و مسکو نامه آشتی‌جویانه‌ای بابت انهدام جت روسی توسط نیروی هوایی ترکیه در نزدیکی مرز سوریه به ولادیمیر پوتین همتای روس خود ارسال کرد؛ نامه‌ای که کرملین آن را نامه "عذرخواهی" توصیف کرد اما آنکارا آن را تنها در حد اظهار تاسف دانست.

با این حال، محتوای نامه هرچه بود به مزاج پوتین خوش آمد و تصمیم گرفت تحریم‌های یک‌جانبه خود را علیه ترکیه که این روزها صنعت گردشگری‌اش به دلیل روی برگرداندن روس‌ها از سواحل این کشور با مشکل مواجه شده است، لغو کند.

والتر پوش کارشناس مسایل خاورمیانه که تاکنون در بسیاری از موسسات مطالعاتی آلمان و اتریش فعالیت کرده است، در این‌باره به ایسنا می‌گوید: عذرخواهی ترکیه از روسیه سه دلیل عمده دارد. اول اینکه روس‌ها در حقیقت با اعمال تحریم‌های خود صدمه‌ای جدی به صنعت گردشگری ترکیه زدند، به گونه‌ای که دیگر اردوغان عواقب اقتصادی این مساله را کاملا درک کرده است. همچنین سیاست ترکیه در سوریه به هم ریخته و بی‌نظم است و ترکیه مانند دیگر کشورها یک افق روشن از تحولات و روند حل بحران سوریه در دست ندارد و در نهایت پوتین و اردوغان دو رهبر سیاسی پوپولیست و قدرتمند در منطقه هستند اما با توجه به شرایط به نظر می‌رسد که پوتین شخصیتی سرسخت‌تر نسبت به اردوغان است.

یکی از نکات قابل توجه در تحولات اخیر سیاست خارجی ترکیه، پس از شش سال وقفه، امضای توافق بهبود روابط میان این کشور و اسراییل بعد از حمله به کشتی مرمره از سوی رژیم صهیونیستی و تعیین سه شرط از سوی اردوغان برای ترمیم روابط و مقارن شدن از سرگیری روابط با تل‌آویو با بهبود روابط با مسکو است. این کارشناس اتریشی در این‌باره نیز اظهار می‌کند: این نکته را نباید فراموش کنیم که بهبود روابط با روسیه همزمان با از سرگیری روابط با اسرائیل سه معنا دارد. نه اسرائیل و نه روسیه از پ.ک.ک حمایت نمی‌کنند. این در حالی است که آمریکا اگرچه یکی از متحدان آنکارا به شمار می‌آید اما با وجود مخالفت‌های مکرر ترکیه، با یگان‌های مدافع خلق شاخه مسلح حزب اتحاد دموکراتیک در سوریه در مبارزه علیه داعش همکاری می‌کند، دولت ترکیه این حزب را شاخه سوری حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) دانسته و گروه تروریستی اعلام می‌کند.  

به گفته او از سوی دیگر اردوغان به دلیل تلاش برای خاموش کردن تمام صداهای منتقدان در داخل با انتقادات گسترده‌ای از سوی گروه‌های حقوق بشری و سازمانهای بین‌المللی مواجه شده است. بر همین اساس، اردوغان با بهبود روابط با تل آویو و مسکو بر آن است که تبلیغات علیه خود را در این مناطق کاهش ‌دهد. همچنین بهبود روابط با اسراییل و سوریه می‌تواند وابستگی ترکیه را به کشورهای عربی و غرب کاهش دهد.

همچنین شفق باش، کارشناس مسایل ترکیه با اشاره به بروز تغییرات جدی در سیاست خارجه ترکیه به خصوص در حوزه خاورمیانه و منطقه دریای سیاه می‌گوید: می‌توان این رویکرد را نوعی روند عقلانی کردن دوباره سیاست خارجه این کشور نامید.

وی ادامه می‌دهد: در همین راستا نامه اردوغان به پوتین بسیار مهم است. در درجه اول، این مساله را ثابت می‌کند که دولت ترکیه در نهایت به این درک رسیده است که بعضی مسائل باید هرچه سریع‌تر تغییر یابد.

وی می‌افزاید: در واقع اردوغان از تنش‌های موجود با اسرائیل و روسیه در داخل کشور و برای جذب آرای محافظه‌کاران، ملی‌گرایان و جامعه اسلامی ترکیه استفاده کرد.

به گفته او، ارسال نامه دوستانه به پوتین را یک گام بسیار جدی در راستای حفظ روابط آنکارا با مسکو می‌توان تلقی کرد. همچنین این موضوع از نظر اقتصادی بسیار حائز اهمیت است زیرا از بعد اقتصادی دو کشور به یکدیگر نیازمند هستند. ترکیه در روسیه سرمایه‌گذاری‌های جدی انجام داده است و روسیه نیز در حوزه‌های مختلف اقتصادی ترکیه مشارکت داشته است و کاهش چشمگیر توریست‌های روسیه ضربه بسیار محکمی به صنعت گردشگری ترکیه زده است.

باش اضافه می‌کند: همچنین باید این نکته را مورد توجه قرار دهیم که خود روسیه نیز به خصوص پس از اعمال تحریم‌های اقتصادی و دیپلماتیک از سوی اتحادیه اروپا علیه مسکو در شرایط بسیار دشواری قرار دارد.

در همین راستا چند روز قبل اتحادیه اروپا تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه را شش ماه دیگر تمدید و علت آن را «عدم پیشرفت کافی» در حل درگیری در شرق اوکراین عنوان کرد. کرملین در واکنشی فوری این اقدام را «کوته‌بینانه» خواند و آن را محکوم کرد.

وی در این‌باره تاکید می‌کند: این نکته را نباید فراموش کرد که هر دو رهبر روسیه و ترکیه به نوعی منزوی هستند. نه پوتین و نه اردوغان رهبران مورد علاقه و محبوب در اروپا نیستند. بر همین اساس نشان دادن روابط خوب و قدرتمند میان آنکارا و مسکو می‌تواند در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی برای آنها بسیار تاثیرگذار باشد.

به گفته او، به نظر نمی‌رسد که از سرگیری روابط میان ترکیه و روسیه تاثیری در سیاست خارجه این دو کشور در موضوعات عراق و سوریه داشته باشد. آنکارا نیاز دارد که حمایت دیپلماتیک مسکو را در برخی از مسائل جلب کند. اگرچه اختلاف نظرهایی در مساله سوریه میان دو کشور وجود دارد اما منافع مشترکی نیز موجود است. یکی از آنها مبارزه علیه گروه‌های افراطی مانند داعش است.

این کارشناس مسایل منطقه در ادامه اضافه می‌کند: روسیه می‌داند که ترکیه یک کشور مهم در منطقه است و روابط با این کشور می‌تواند سودمند باشد و در مقابل آنکارا نیز متوجه شده است که ساقط کردن جنگنده روسی یک اشتباه بزرگ بوده و شریک مهم اقتصادی خود را از دست داده و منزوی شده است.

حال به نظر می‌رسد که عذرخواهی اردوغان از پوتین بیشترین سود را برای صنعت گردشگری ترک‌ها خواهد داشت.

«TUI»، بزرگ‌ترین مجری تورهای گردشگری در جهان در ماه فوریه سال جاری میلادی از کاهش 40 درصدی رزرو تابستانی توریست‌ها در ترکیه خبر داد که عامل اصلی این نزول چشمگیر را نیز نگرانی‌های امنیتی گردشگران و کاهش چشمگیر توریستهای روسی معرفی کرد.

پس از احیای روابط میان آنکارا و مسکو، آژانس فدرال گردشگری روسیه نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد فرآیند عادی‌سازی روابط و همکاری با ترکیه را در مقوله گردشگری آغاز کرده و در این راستا ممنوعیت در فروش تورهای گردشگری به مقصد ترکیه برداشته شده است.

در همن راستا اولیور ارنست، کارشناس بنیاد سیاسی "کنراد آدنائر" آلمان می‌گوید: به نظر می‌رسد بهبود روابط با روسیه اولین گام برای به حداقل رساندن عواقب منفی سناریوی جنگ سرد میان دو کشور است و به خصوص برای ترکیه، این عواقب بسیار بیشتر بوده است. آنکارا پس از قطع روابط با مسکو، 80 درصد از توریست‌های خود را از روسیه از دست داد. این در حالی است که صنعت گردشگری برای داستان موفقیت اقتصادی ترکیه تحت حکومت حفظ عدالت و توسعه بسیار مهم است.

وی با اشاره به  اهمیت بالای مثلث امنیتی در منطقه خاطر نشان می‌کند: در واقع مساله مهم در این باره خطر موجود از سوی روسیه در برابر ترکیه در بحران سوریه است. نیروی هوایی ترکیه نمی‌تواند به مرز خود با سوریه بیشتر از 20 کیلومتر نزدیک شود زیرا نگران است که حادثه‌ جدیدی با نیروی هوایی روسیه اتفاق افتد. نیروهای ترکیه به دلیل حضور روسیه  نمی‌توانند فشار بیشتری بر اسد وارد کنند. در واقع اسد تحت چتر امنیتی نیروی هوایی روسیه قرار گرفته است.

به گفته او، به نظر می‌رسد در دراز مدت به ترکیه توصیه شده است که منافع استراتژیک روسیه در سوریه را مورد توجه قرار دهد و عذرخواهی اردوغان تنها اولین گام در همین مسیر بوده است.

اگرچه بهبود روابط با روسیه چند صباحی توانسته بود کام اردوغان را شیرین کند و موجب شده بود که رویای هجوم دوباره گردشگران روسیه را در سر خود بپروراند اما حملات تروریستی شامگاه سه‌شنبه در فرودگاه آتاتورک استانبول و کشته‌شدن بیش از 40 نفر از جمله 13 تبعه خارجی در این حادثه بار دیگر کام وی را تلخ کرد. بنابراین تحولات اخیر این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که به قول عبدالباری عطوان، تحلیل‌نویس مشهور عرب، آیا امتیازدهی‌های اردوغان به روسیه و اسرائیل به نجات او و کشورش از بحران‌های اقتصادی و بحران‌های سیاسی داخلی و خارجی می‌انجامد؟