آزمون سخت ایران و آمریکا در منطقه/ تنش افزایی در خاورمیانه به سود کیست؟
رویداد۲۴ لیلا فرهادی: روابط ایران و آمریکا شاهد تحولات جدیدی است. فراتر از گامهایی که ایران و آمریکا برای بازگشت به برجام به سمت یکدیگر برمیدارند، در عرصه منطقه و خاورمیانه نیز شاهد تحولات جدیدی هستیم. حمله راکتی روز ۲۷ بهمن به فرودگاه اربیل با توجه به سابقه این گونه حملات در عراق میتوانست منجر به تنشهایی در رابطه تهران و واشنگتن شود، اما این اتفاق رخ نداد و برعکس دولت بایدن تقریبا همزمان با این تحولات اقداماتی نمادین جهت از سرگیری روابط با ایران را آغاز کرد. ایران قویا هرگونه ارتباط خود با این حمله را رد کرده است.
با این حال، بسیاری از ناظران حمله به پایگاه نظامی آمریکا در فرودگاه اربیل را کار نیروهای مورد حمایت ایران میدانند. همان گروههایی که پیش از این نیز منافع آمریکایی را در عراق با تهدید مواجه کردهاند. با این حال گروه تازه تاسیسی با نام «سرایا اولیا الدم» مسئولیت این حملات را بر عهده گرفته است. برخی این گروه را در واقع یکی از شاخههای عصائب اهل حق که یک گروه مورد حمایت ایران است میدانند.
خوش آمدگویی نیروهای شیعه به دولت بایدن در عراق
حمله روز دوشنبه سوالاتی را درباره واکنش دولت بایدن به اینگونه تعرضات به منافع آمریکایی در منطقه ایجاد کرده است. این در حالی است که در دولت ترامپ اینگونه حملات با پاسخ شدیدی مواجه می شد. نشریه جمهوری خواه نیوزویک در یادداشتی نوشته: حمله به تاسیسات آمریکایی در فرودگاه اربیل خوشامدگویی گروههای شیعه به دولت بایدن بود.
این رسانه که در واقع یکی از رسانههای روپرت مرداک رییس شبکه فاکس نیوز است نوشته «شبکه نظامیان عراقی با ظرافت عمل نکردهاند و این بار ۱۴ راکت را از جایی در جنوب اربیل شلیک کردند. سه راکت به بتنهای پایگاه نیروهای ائتلاف علیه داعش به رهبری آمریکا خورده و یک نفر از پیمانکاران کشته و ۵ تن دیگر زخمی شدهاند. بقیه راکتها به مناطق مسکونی اطراف اصابت کرده است.»
نیوزویک مدعی شده این سازوکار نیروهای شیعه به رهبری نیروهای ایرانی در خاک عراق است که اول دولتهای جدید آمریکا را امتحان میکند. براورد آنها از شرایط بستگی مستقیمی به نوع پاسخ آنها دارد. راکت پراکنی بخشی از الگوی تنش افزایی نیروهای مورد حمایت ایران در سراسر منطقه است.
این رسانه با اشاره به گروه اولیا الدم گفته این سازمان مسئولیت این اقدام را پذیرفته است، اما در واقع کار اصلی زیر سر کتائب حزب الله و عصائب اهل حق است. آنها حضور آشکار در عراق دارند و اعضای این گروهها عضو پارلمان عراقند و مبارزان این گروهها بخشی از ساختاریاند که مستقیما به حشد الشعبی وابسته است.
نیویورک تایمز در یادداشتی نوشته: بعد از حملات راکتی به سفارت آمریکا در بغداد در اواخر سال گذشته میلادی، دولت ترامپ تهدیدهایش را مبنی بر خروج دیپلماتهای امریکایی از عراق تشدید کرد. در آن زمان بحث بر سر اقدام انتقام جویانه علیه ایران نیز مطرح بود و کاخ سفید هشدار داده بود که پاسخ سختی به ایران در صورت «آسیب دیدن حتی یک آمریکایی» خواهد داد. هیچ یک از این اتفاقات آن زمان رخ نداد.
جزییات حملات راکتی در عراق
در حمله راکتی مشابهی که به پایگاه نظامی آمریکا در نزدیکی فرودگاه اربیل در روزهای گذشته انجام شده نیز هیچ آمریکایی کشته نشده. آمریکاییها نیروهای شبه نظامی مورد حمایت ایران را مسئول حملات راکتی اخیر میدانند. در این حملات یک پیمانکار خارجی کشته شده و چند تن از کارکنان و پیمانکاران آمریکایی زخمی شدهاند. همین مساله آنتونی بلینکن وزیر خارجه واشنگتن را بر آن داشت تا بگوید آمریکا بسیار خشمگین است و یک مقام دیگر نیز قاطعانه درباره عواقبی که در انتظار هر گروهی که مسئولیت این حملات را داشته حرف بزند.
واکنش دولت بایدن به حملات راکتی در اربیل زاویه ۱۸۰ درجهای با کمپین ترامپ علیه ایران دارد. کمپینی که معمولا عراق را در آتش میسوزاند. همین مساله منجر به ابهاماتی در بین ناظران در واشنگتن و عراق شده است: «اینکه خط قرمز دولت بایدن در مواجهه با حملات گروههای مورد حمایت ایران علیه مواضع آمریکا چیست؟»
مقامات دیپلماتیک و نظامی آمریکایی در پاسخ به این سوال به نیویورک تایمز گفتهاند که هدف اصلی بایدن تخاصم کمتر میان آمریکا و ایران و نیروهای نیابتیاش در منطقه به ویژه در عراق است و به دنبال راهی برای دیپلماسی با تهران است. به همین دلیل هم این هفته آمریکا درهای بیشتری را به سمت مذاکره با ایران در موضوع هستهای گشوده است.
تلاشهای آمریکا برای روابط نزدیکتر با تهران همزمان با حملات مرگبار شبه نظامیان در عراق بوده است. مقامات آمریکایی به ادعای نیویورک تایمز بر این باورند که این حملات در واقع با کمک و شاید به دستور ایران انجام شده. چنین حملاتی میتواند با هدف تخریب روند دیپلماتیک انجام گرفته باشد.
تا کنون دو تن از مقامات وزارت دفاع به نیویورک تایکز گفتهاند که هیچ مذاکره محرمانهای در مقر مرکزی پنتاگون درباره پاسخ نظامی در خور به حملات روز دوشنبه اربیل انجام نشده است. بلینکن و آستین وزرای خارجه و دفاع آمریکا با همتایات عراقی خود حرف زدهاند و تحقیقات درباره عوامل این اقدام همچنان در جریان است.
بیشتر بخوانید: دو راهی سخت برجام/ چرا جو بایدن نگران رفع تحریمهای ایران است؟
برخی آمریکاییها گروه کتائب حزب الله و عصائب اهل حق را مسئول حملات روز دوشنبه میدانند. این دو گروه مسئول حملات قبلی نیز بوده اند، اما نمایندگان کاخ سفید، وزارت خارجه و پنتاگون از اتهامزنی به یک گروه خاص اجتناب کردهاند.
سیمون لیدین یکی از مقامات ارشد سابق ۵ پنتاگون در حوزه خاورمیانه در توییتر خود نوشته «آنچه در حادثه اخیر مهم است، تلاش برای سنجش دولت جدید آمریکاست. دوست دارم بدانم چه پاسخی به آنها داده خواهد شد.»
عراقیها به ویژه بعد از حمله سال ۲۰۰۳ آمریکا به این کشور و سرنگونی صدام حسین، آمریکاییها را مقصر وجود خلا امنیتی در کشور میدانند. خشم آنها نسبت بهاشغالگری آمریکایها ماه گذشته و زمانی که ترامپ چهار آمریکایی را که در سال ۲۰۰۷ مسئول جنایت علیه ۱۷ غیر نظامی عراقی بودند، عفو کرد شعلهور شد.
رابطه ایران و آمریکا در عراق در دولت بایدن
به گزارش نیویورک تایمز، بایدن زمانی که معاون اول اوباما بود از جمله کسانی بود که به دنبال پایان جنگ عراق و خروج ۵۰ هزار نیروی آمریکایی از این کشور در سال ۲۰۰۱ بود، اما با ظهور داعش دو سال بعد شگفت زده شد.
مقامات آمریکایی به نیویورک تایمز گفتهاند که بایدن مواضع شخصی نسبت به عراق دارد. پسرش «بو بایدن» در گارد ملی ارتش در عراق خدمت کرده و در معرض گازهایی قرار گرفته که در سال ۲۰۱۵ منجر به مرگ او شدهاند.
به گزارش رویداد۲۴ دولت بایدن در نظر دارد صدها دیپلمات، کارمند بخش امینیتی و پیمانکار آمریکایی در بغداد را به آمریکا برگرداند. وزارت خارجه هنوز آمادگی بازگشایی کنسولگری در بصره را که یکی از مراکز مهم آمریکایی در نزدیکی مرز ایران است ندارد. کنسولگری آمریکا در بصره در سال ۲۰۱۸ در پی حملاتی که به ساختمان این نهاد دیپلماتیک در جریان ناآرامیهای بصره شده بود توسط دولت ترامپ بسته شد.
نیویورک تایمز نوشته: دولت بایدن همچنین به دنبال تمدید محدودیتهایی است که دولت ترامپ برای خرید انرژی از ایران برای دولت عراق وضع کرده بود. این اقدام به گفته منتقدان میتواند منجر به خشم تهران و تشدید تنشها شود.
مقامات بانکی عراق این هفته با دیپلماتهای آمریکایی دیداری داشتهاند و درباره موضوع لغو تحریمهای مربوط به واردات انرژی از ایران گفتگو کردهاند. دو تن از مقامات دولت آمریکا گفتهاند که آژانس توسعه بینالمللی این کشور قرار است کمکهای بشردوستانه بیشتری به عراق بفرستد.
مقامات پنتاگون و افسرهای نظامی گفتهاند معلوم نیست تیم بایدن چه خط قرمزی در عراق برای خودش ترسیم کرده و چه عواقبی در انتظار گروههایی است که به نیروهای آمریکایی آسیب وارد کنند.
بعد از حمله راکتی که به کشته شدن یک پیمانکار آمریکایی در دسامبر ۲۰۱۹ منجر شد، آمریکا کتائب حزب الله را مقصر اعلام کرد و ۵ پایگاه این گروه را بمباران کرد. همین مساله به اعتراضاتی بیرون سفارت آمریکا در بغداد منجر شد. اعتراضاتی که برای چندین روز دیپلماتهای آمریکایی را در ساختمان سفارت زندانی کرد. در عوض ترامپ انتقامش را از ایران با ترور سردار سلیمانی گرفت.
نیوزویک در مورد هدف ایران از تنش زایی در عراق نوشته ایرانیها میخواهند پیامی به دولت جدید آمریکا بدهند. اینکه با آنها در نیفتند، چون جدیتر از چیزی هستند که فکر میکنند.
این رسانه مدعی شده دلیل افزایش تنشها در منطقه این است که ایرانیها فکر میکنند دولت جدید واشنگتن مایل به کاهش درگیریهاست. تنش موسیقی پس زمینهای برای ایجاد رعب و وحشت در طرف آمریکایی است. به این ترتیب زمانی که مذاکرات بازگشت به برجام آغاز شود، آمریکاییها مستعد پذیرش سریعتر و امضای قراردادی خواهند شد که لغو تحریمها را تضمین میکند.
نیوزویک نوشته ایرانیها فکر میکنند این رویکرد کارساز است چرا که در سال ۲۰۱۴-۲۰۱۵ هم این روش کارساز بود. در همان سال نیروهای مورد حمایت ایران در سوریه به اوج موفقیتهای خود رسیدند. در همان سال نیروهای شیعی کنترل پایتخت یعنی صنعا را به دست آوردند و در همان سال هم برجام امضا و تحریمها لغو شد.
