تصویری از ایستگاه‌های متروی لندن در دوران بمباران‌های آلمان نازی

رویداد ۲۴: پس از شکست فرانسه در ژوئن ۱۹۴۰، آلمان نازی توجه خود را به بریتانیا معطوف کرد. با هدف شکستن اراده‌ی مردم و تضعیف قدرت نظامی این کشور، نیروی هوایی آلمان حملاتی گسترده را علیه شهر‌های بریتانیا آغاز کرد. لندن، به عنوان نماد قدرت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بریتانیا، هدف اصلی این حملات شد. این حملات، که به مدت ۵۷ شب متوالی ادامه داشت، به نابودی گسترده زیرساخت‌ها، مناطق مسکونی و جان‌باختن هزاران نفر انجامید.

نخستین حمله در ۷ سپتامبر ۱۹۴۰ آغاز شد و آتش‌سوزی‌های وسیع در شرق لندن به پا کرد. در مواجهه با این بحران، مردم عادی به سرعت به دنبال راه‌هایی برای حفاظت از خود و خانواده‌هایشان بودند. خانه‌ها و پناهگاه‌های ابتدایی اغلب توان مقاومت در برابر بمباران‌های شدید را نداشتند. از این‌رو، نگاه‌ها به عمق زمین معطوف شد، جایی که ایستگاه‌های متروی لندن به پناهگاهی طبیعی و مستحکم تبدیل شدند.

چرا ایستگاه مترو؟

سیستم متروی لندن، که قدمت آن به سال ۱۸۶۳ بازمی‌گردد، از عمیق‌ترین و پیشرفته‌ترین شبکه‌های زیرزمینی جهان در آن زمان بود. تونل‌های این شبکه، با عمق زیاد و دیوار‌های ضخیم، در برابر انفجار‌های سطحی مقاوم بودند. به همین دلیل، مردم به سرعت دریافتند که مترو می‌تواند جایگاهی امن برای فرار از تهدید بمب‌های ویرانگر باشد. در آغاز، مقامات دولتی چندان موافق استفاده از مترو به‌عنوان پناهگاه نبودند. نگرانی‌هایی در مورد به خطر افتادن نظم عمومی، آسیب به زیرساخت‌های مترو و مشکلات بهداشتی وجود داشت. با این حال، شدت حملات و نیاز فوری مردم، این مخالفت‌ها را به مرور زمان کاهش داد. در نهایت، پناه گرفتن در مترو به یک رویه‌ی رسمی و پذیرفته‌شده تبدیل شد.

زندگی روزمره در مترو

زندگی در ایستگاه‌های مترو با ورود شب آغاز می‌شد. هزاران نفر، از اقشار مختلف جامعه، با وسایل ضروری به ایستگاه‌ها می‌آمدند. سکوها، پله‌ها و حتی واگن‌های قطار به تخت‌خواب‌های موقت تبدیل می‌شدند. بسیاری از خانواده‌ها برای خود فضای کوچکی را ایجاد می‌کردند و آن را با پتو و بالش می‌پوشاندند. اما این زندگی زیرزمینی با مشکلات بسیاری همراه بود. ازدحام جمعیت یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها بود. در برخی ایستگاه‌ها، بیش از ۱۰ هزار نفر در یک شب حضور داشتند. نبود امکانات بهداشتی مناسب، تهویه ضعیف و خطر گسترش بیماری‌ها از جمله مشکلات جدی بودند. با این حال، لندنی‌ها با خلاقیت و تلاش جمعی، توانستند این شرایط دشوار را قابل تحمل‌تر کنند.

بیشتر بخوانید: تصویری که نماد مقاومت در برابر فاشیسم شد

ابتدا مردم باید خودشان مواد غذایی و آب آشامیدنی را با خود می‌آوردند. اما با گذشت زمان، سازمان‌های محلی و مقامات شهری وارد عمل شدند. ایستگاه‌ها به امکاناتی مانند توزیع غذا، توالت‌های موقت و حتی درمانگاه‌های کوچک مجهز شدند. در برخی نقاط، شیر‌های آب آشامیدنی نصب شد و تخت‌خواب‌های دوطبقه برای افزایش ظرفیت خواب ایجاد گردید.

برنامه‌های فرهنگی برای تقویت روحیه

در فضای بسته و تاریک مترو، حفظ روحیه اهمیت بسیاری داشت. برنامه‌های فرهنگی، از جمله اجرای موسیقی زنده، نمایش‌های تئاتری کوچک و داستان‌گویی برای کودکان، به امری معمول تبدیل شد. این برنامه‌ها به مردم کمک می‌کرد تا برای لحظاتی از دلهره‌ی بمباران فاصله بگیرند. حتی روزنامه‌های کوچک محلی در برخی ایستگاه‌ها منتشر می‌شدند تا اخبار و اطلاعات را در اختیار مردم قرار دهند.
یکی از برجسته‌ترین جنبه‌های زندگی در مترو، شکل‌گیری روابط اجتماعی جدید و تقویت حس همبستگی بود. افراد از طبقات مختلف اجتماعی، که در شرایط عادی به ندرت با یکدیگر تعامل داشتند، در این فضای مشترک کنار هم قرار می‌گرفتند. تقسیم غذا، مراقبت از کودکان و حمایت‌های روانی، بخشی از زندگی روزمره این پناهگاه‌ها بود.

از سوی دیگر، تجربه‌ی مشترک تحمل بمباران و زندگی زیر زمین، به مردم لندن کمک کرد تا احساس اتحاد و همبستگی بیشتری پیدا کنند. این ارتباطات اجتماعی، نه تنها در زمان جنگ، بلکه در بازسازی‌های پس از جنگ نیز تأثیرگذار بود. زندگی در مترو تاثیرات عمیقی بر روان مردم داشت. احساس امنیت نسبی در تونل‌های زیرزمینی، آرامش کوتاهی برای خانواده‌ها فراهم می‌کرد. با این حال، اضطراب ناشی از شنیدن صدای انفجار‌ها و نگرانی دائمی درباره‌ی جان عزیزان، اثرات روانی طولانی‌مدتی بر بازماندگان گذاشت. از نظر فرهنگی، این دوره به بخشی از حافظه جمعی بریتانیا تبدیل شد. تصاویر و داستان‌های مرتبط با شب‌های مترو، سال‌ها بعد در کتاب‌ها، فیلم‌ها و مستند‌ها بازتاب یافت و نمادی از مقاومت مدنی مردم لندن شد.

پناه بردن به مترو تنها یک راهکار عملی برای نجات نبود، بلکه به نمادی از استقامت و همبستگی تبدیل شد. ایستگاه‌های مترو، که روزی تنها مکانی برای حمل‌ونقل بودند، در دوران بلیتز به سنگر‌های زندگی تبدیل شدند. این تجربه نشان داد که حتی در دل بحران، انسان‌ها قادر به یافتن راه‌حل‌های خلاقانه و پایدار هستند.