چرخ مخابرات نمی‌چرخد
رویداد۲۴ همه ما به نوعی با شرکت مخابرات درگیر هستیم؛ چه در بخش تلفن ثابت و چه در بخش همراه و استفاده از اینترنت. اخیرا محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تاکید کرد که مخابرات زیانده است و نباید زیان خود را از جیب مردم بپردازد. بعد هم اعلام کرده طلب کارکنان مخابرات باید توسط این شرکت انجام شود، اما در عین حال مسؤولان شرکت مخابرات می‌گویند برخی سیاست‌های مجلس و دولت باعث زیان بیشتر شرکت مخابرات شده‌است؛ شرکت مخابراتی که ۱۲سال پیش به بخش خصوصی واگذار و بورسی شد و بررسی صورت‌های مالی این شرکت نشان می‌دهد امسال وضعیت خوبی در بازار سرمایه نداشته‌است.
اینکه شرکت مخابرات با چه وضعیتی قرار است به حیات خود ادامه دهد و چه شرایطی در بازار سرمایه خواهد داشت سؤالاتی است که از مجید سلطانی، مدیرعامل مخابرات ایران پرسیده شده است.
وضعیت شرکت مخابرات پس از واگذاری به بخش خصوصی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در افواه عمومی بیشتر شرکت‌مخابرات‌ایران به ارائه خدمات تلفن ثابت شناخته می‌شود، اما در واقع شرکت‌مخابرات‌ایران غیر از ۲۸میلیون مشترک تلفن ثابت با سهامداری ۹۰درصدی اپراتور همراه‌اول که بیش از ۴۷میلیون مشترک دارد و ارائه خدمات پهن باند به بیش از پنج میلیون مشترک در خدمت مردم عزیز کشورمان است. همچنین بخش عمده‌ای از خدمات سایر اپراتور‌های ثابت و سیار بر بستر‌های زیرساختی مخابرات استوار است.
اکنون بیش از ۱۲سال است که شرکت‌مخابرات‌ایران در یک فرآیند قانونی طبق سیاست‌های ابلاغی اصل ۴۴ به بخش خصوصی واگذار شده‌است. البته برخی در آن زمان شبهه‌هایی در این خصوص مطرح کردند، اما با تایید نهاد‌های قانونی ناظر این پرونده بسته شد.
در شرایط جدید سهامداری مخابرات، بیش از ۴۰درصد سهام مخابرات در قالب ۲۰درصد سهام عدالت و ۲۰درصد به‌طور مستقیم متعلق به دولت است. حدود ۱۰درصد سهام نیز در اختیار سهامداران خرد در بازار سرمایه است.
البته با توجه به اینکه صنایع مخابراتی از مهم‌ترین صنایع پیشرو در دنیا به حساب می‌آیند در اغلب کشور‌ها این بخش مورد توجه دولت‌ها بوده و به صورت ویژه – چه در قالب‌های سهامداری و چه با روش‌های دیگر – تحت حمایت و توجه قرار دارد.
صنعت مخابرات گستره وسیعی از صنایع و موضوعات دانش‌بنیان را شامل می‌شود از این‌رو یکی از شاخص‌های پیشرفت در دنیای کنونی میزان توسعه کشور‌ها در این صنعت است که متاسفانه چند سالی است در کشور ما توجهات بیشتر به حوزه مصرف معطوف شده و اصل صنعت و رونق اقتصادی آن حمایت نمی‌شود.
رونق اقتصادی یک صنعت وابستگی مستقیم با میزان سرمایه‌پذیری آن دارد که متاسفانه با توجه به دستوری شدن نرخ تعرفه‌ها و سیاستگذاری‌های غلط به‌ویژه در حوزه ارتباطات ثابت، سرمایه‌گذاری توجیه اقتصادی نداشته‌است.
دولت به‌جز حدود هشت میلیارد دلاری که در جریان فروش ۵۰درصدی سهام از سهامداران جدید مخابرات گرفت طی این ۱۲سال بیش از ۶۰۰هزار میلیارد ریال تحت عناوین مختلف از شرکت‌مخابرات‌ایران درآمد داشته‌است که این رقم نشان از جایگاه ویژه این شرکت در اقتصاد کشور دارد.
مخابرات همچنین در سال‌های پس از خصوصی‌سازی بیش از ۵۰۰هزارمیلیارد ریال در بخش‌های ثابت و سیار سرمایه‌گذاری کرده که این میزان سرمایه‌گذاری با توجه به شرایط اقتصادی شرکت‌های این حوزه توجیه‌اقتصادی نداشته و عمدتا با هدف توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز کشور و از جیب سهامداران صورت پذیرفته‌است.
اگر حمایت‌های سهامداران و بهره‌برداری از سرمایه‌های در اختیار شرکت مخابرات در جهت توسعه زیرساخت‌ها نبود شاهد شکوفایی امروز در این صنعت و خدماتی که اپراتور‌های همراه و حتی اپراتور‌های ثابت رقیب مخابرات ارائه می‌دهند نبودیم.
چندی پیش آقای آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از انحصاری بودن مخابرات سخن گفته‌بود. نظر شما در این زمینه چیست؟
مخابرات در هیچ زمینه‌ای انحصار ایجاد نکرده‌است. در بخش همراه دو رقیب وجود دارد و سهم بازار بسیار نزدیکی با یکی از رقبا داریم. در بخش ثابت هم که از سال ۹۴ با ارائه پروانه ارتباطات ثابت (FCP) به ۱۷شرکت دیگر با حدود اختیارات برابر و حتی وسیع‌تر در حوزه‌ارتباطات ثابت و البته با تعهداتی به‌مراتب کمتر از شرکت مخابرات انحصار شکسته شده و فعالان جدیدی در این حوزه ورود کرده‌اند. اکنون در حوزه پهن‌باند ثابت سهم بازار مخابرات قریب به ۵۰درصد است و ۱۷ شرکت دیگر روی بستر‌های زیرساختی شرکت مخابرات به ۵۰درصد دیگر بازار ارائه خدمت می‌کنند.
مخابرات اپراتور غالب است، اما انحصار ندارد. مخابرات دارایی‌هایی دارد که طی سالیان متمادی با زحمات و خون‌دل‌های فراوان توسط کارکنان و صدالبته حمایت‌های دولتی به دست آورده و در جریان خصوصی‌سازی هزینه آن را که معادل هشت‌میلیارد دلار توسط سازمان خصوصی‌سازی تعیین شده‌بود پرداخت کرده‌است.
از ابتدای سال ۹۲ نیز شدیدترین قوانین آزادسازی امکانات و بازار که در کمتر کشوری وضع شده‌است به جهت غلبه بازار برای مخابرات از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در قالب الحاقیه وضع گردیده و شرکت مخابرات همه این قوانین را اجرا کرده و در موارد تاخیردار هم جرایم تاخیر اقدامات خود را پرداخته‌است.
حتی در مورد آخر در حوزه بیت‌استریم – که سروصدای زیادی هم برای آن به‌پا کردند – سه سال توسط مدیرعامل معرفی‌شده توسط دولت این طرح متوقف مانده‌بود و کسی برای آن سینه چاک نمی‌کرد، اما به محض تغییرات مدیریتی این قرارداد‌ها مسیر تدوین منطقی خود را طی کرده و اکنون به امضای برخی شرکت‌های FCP نیز رسیده‌است.
طی پنج سال گذشته شرکت‌های FCP در ارتباطات ثابت، علی‌رغم داشتن مجوز برقراری ارتباطات فیبر نوری و کابل مسی کاری از پیش نبرده‌اند. بخشی به دلیل تعدد آنها و بی‌توجهی به توانمندی‌های آنان در جریان پروانه‌فروشی توسط سازمان تنظیم مقررات است و بخشی به دلیل سیاستگذاری‌های غلط این حوزه است که جذابیت سرمایه‌گذاری در آن را از بین برده و مانع جذب سرمایه توسط آنان برای توسعه شبکه‌های مورد نیازشان شده‌است.
آنچه امروز بیشتر از همه می‌شنویم، هیاهوی رسانه‌ای انحصارنمایی مخابرات است برای انحراف افکار عمومی از انحصاری که در زنجیره تامین و توزیع پهنای باند خارجی وجود دارد.
اغلب استان‌های ایران در بخش تلفن‌ثابت زیانده هستند. دلیل این زیان‌دهی چیست و چه اقدامی برای برون‌رفت از آن در نظر دارید؟
در حوزه‌ارتباطات ثابت در مخابرات استانی ما دو گروه خدمات صدا (تلفن) و پهن‌باند (اینترنت) را ارائه می‌کنیم. در بخش صدا میانگین درآمد هر خط تلفن ۶۰۰۰تومان است، اما نگهداری آن حدود ۲۰هزار تومان برای مخابرات هزینه دارد و این یعنی ضرر! در بخش پهن‌باند وضعیت بد نیست، اما این‌گونه نیست که هزینه‌های جاری و سرمایه‌گذاری را کامل پوشش دهد.
نگاه شرکت مخابرات به بحث ارتباطات ازجمله ارتباطات ثابت در درجه‌اول توسعه‌محور است تا سودمحور. الان در مخابرات در بخش ثابت زیانده هستیم و علت هم این است که بنا داریم زیرساخت را تا آخرین روستا‌های بالای۲۰خانوار برسانیم و به مردم سرویس بدهیم.
برای هر ایستگاه فرستنده/ گیرنده (بی‌تی‌اس) در روستا‌ها با نرخ ارز امروز باید یک‌میلیارد تومان هزینه کنیم و ارقام فیبر، حفاری و مواردی از این قبیل را هم باید به آن اضافه کرد. در طول چند سال اخیر ۴۰۰۰کیلومتر در روستا‌ها فیبر کشیدیم. نگاه شرکت مخابرات توسعه کسب‌وکار و حفظ اشتغال در این زمینه‌است.
از زمان واگذاری شرکت مخابرات نرخ ارائه خدمات در بخش ثابت، تغییری نداشت و از سوی دیگر طرح هم‌کدسازی اجرا شد که این موضوع زیان زیادی را به مخابرات تحمیل کرد. به این صورت که هزینه جابه‌جایی عملا در استان صفر شد. البته در آن زمان برای جبران این خسارت وعده‌هایی از سوی دولت داده شد که در فرآیند‌های اجرایی شدن هیچ‌کدام از این وعده‌ها محقق نگردید و از این بابت زیان قابل‌توجهی به مخابرات تحمیل شد.
ازنظر جمعیتی چه تعداد به‌صورت مستقیم با شرکت مخابرات درگیر هستند؟
در بخش خدمت دهندگان که شامل خانواده شرکت‌مخابرات‌ایران است ۷۰هزار نفر مشغول کار هستند و ۵۰هزار نفر هم بازنشسته عزیز را داریم. با مجموع همکاران در شرکت‌های اپراتور ثابت (FCP ها) و شرکت‌های خدمات دهنده و خانواده‌های‌شان بالای دو میلیون نفر با مخابرات در ارتباط هستند.
در بخش خدمات گیرندگان هم باید بگویم به‌طور میانگین با بیش از ۲۸میلیون مشترک خط ثابت و حدود ۴۷میلیون خط همراه فعالی که وجود دارد در حال خدمت‌رسانی به‌کل جمعیت کشور هستیم. با این تفاسیر باید توجه داشت اگر مخابرات آسیب ببیند صنعت ارتباطات و فناوری اطلاعات دچار مشکل می‌شود و اگر توسعه‌ای هم اتفاق بیفتد این شکوفایی در بخش‌های دیگر هم مشاهده خواهد شد.
سرمایه‌های شرکت مخابرات برای مردم است. وقتی میزان درآمد و هزینه به هم می‌خورد، نوسازی به‌موقع صورت نمی‌گیرد و این به ضرر مردم است. اگر ارتباط یک منطقه آسیب ببیند زیانش به مردم تحمیل می‌شود.
اکنون در برخی مناطق به‌خصوص مناطق شمالی تهران که برج ساخته می‌شود اعطای خط تلفن ثابت با مشکل مواجه‌است و افراد برای دریافت باید در صف بمانند و با پاسخ تکمیل ظرفیت مواجه می‌شوند.
ما در تلفن ثابت مشکل خاصی نداریم مگر اینکه زیرساخت آن آماده نباشد. شهرک‌ها یا مسکن‌های مهر که ساخته‌شده و ساکن دارد اگر زیرساخت آن فراهم باشد، خدمت می‌دهیم. اما ممکن است کمی طول بکشد که طی شدن این زمان مربوط به نبود منابع لازم است
البته به وزارت راه و شهرسازی پیشنهاد کردیم در بحث زیرساخت طرح‌های بزرگ از ابتدا همراه آنها باشیم و تفاهم‌نامه این کار در حال تدوین است.
برخی مشترکین معترض هستند که چرا بدون اطلاع آنها تلفن جمع یا به‌اصطلاح تخلیه می‌شود؟
هزینه خط تلفن ثابت ۲۰۰هزار تومان است که هزینه بالایی نیست. مصوبه۲۰۷ سازمان تنظیم مقررات رادیویی، اپراتور‌ها را اجبار می‌کند در صورت پرداخت نشدن قبض شش دوره دوماهه، تلفن باید تخلیه شود. البته انجام این کار مرحله‌ای خواهد بود، اما این تسهیلات برای متقاضیان در نظر گرفته‌شده که بنا به دلایل مختلف اگر کار به تخلیه خط رسید، با مراجعه به مرکز خدماتی دوباره تلفن آنها برقرار خواهد شد.
در مورد حضور مخابرات در بورس و وضعیت آن بفرمایید.
شرکت‌مخابرات‌ایران هیچ‌وقت شرکت بازارگردانی به‌صورت مستقیم نداشته‌است. اخیرا تقاضای مجوز تأسیس یک شرکت سرمایه‌گذاری در بورس را دادیم. هدف اصلی شرکت این است که منابع غیر مولد -اعم از املاک و سهام و…- را به مولد تبدیل کنیم تا بتوانیم با منابع حاصل از آن اقدامات توسعه‌ای را با سرعت بیشتر انجام دهیم.
مخابرات چه برنامه‌های توسعه‌ای دارد و برای حل مشکلات جاری آن چه تدابیری اندیشیده‌اید؟
در طول ۱۲سال گذشته هزینه‌ارزی ما ۳۰برابر شده‌است. البته برای جبران بخشی از تعهدات ما مانند پرداخت پول پیمانکاران و طلب کارکنان شرکت مخابرات پیشنهاد شد بخشی از املاک شرکت را بفروشیم، اما تا چه زمانی می‌توانیم این کار را انجام دهیم.
همه مشکل ما هم به دلیل عدم افزایش قیمت نیست و مشکلات مدیریتی در دوره قبلی هم مزید بر علت بود. قرار بود با سکانداری نماینده دولت بر شرکت مخابرات طی سال‌های اخیر مشکلات برطرف شود، اما نه‌تن‌ها این مشکلات حل‌نشده بلکه افزایش هم یافته‌است، ولی ما مشکلات را پذیرفتیم، برنامه‌ریزی کرده‌ایم و در تلاش برای رفع آنها هستیم. برای سال ۱۴۰۰ منابعی را مشخص کردیم تا بتوانیم اقدامات توسعه‌ای را پیش ببریم.
گسترش دسترسی به شبکه ملی اطلاعات یکی از اهداف اصلی ماست که برای هر استان به‌صورت مجزا برنامه داریم.
رگولاتوری پیشنهادی داده‌بود که شرکت‌مخابرات امکانات خود را در اختیار شرکت‌های دیگر بگذارد تا درآمدش چندبرابر شود. به عنوان مثال در بخش vdsl این پیشنهاد شده‌بود. از این موضوع استقبال می‌کنید؟
اینترنت پرسرعت زمانی خوب است که مصرف‌کننده داشته‌باشد و برای این کار باید خدمات ارائه‌شده توسعه یابد؛ خدماتی از قبیل پخش تصاویر و ویدئو‌های HD، ۴ K بر بستر شبکه و خانه‌های هوشمند و اینترنت اشیا و…. در این صورت درآمد اپراتور افزایش خواهدیافت، اما اکنون در بخش‌خانگی سرعت‌های ۶ و ۸ مگابیت و عموم نیاز مشترکان را پاسخ می‌دهد؛ این در حالی‌است که در فناوری VDSL تا ۴۰مگابیت سرعت قابل افزایش است و بیشتر مناسب بنگاه‌های کوچک و متوسط خواهدبود.
برنامه‌ریزی برای مکالمه تصویری دارید؟
سرمایه‌گذاری خیلی مهم است. چون هم دانش داریم و هم نیروی کار متخصص. بر کسی پوشیده نیست پیام‌رسان‌های داخلی به زور خودشان را اداره می‌کنند. برای انجام این کار نیاز به حمایت و سرمایه‌گذاری گسترده‌است و اگر می‌خواهیم صنعت آی‌سی‌تی رشد کند باید شرکت‌مخابرات را توسعه دهیم.
سرمایه مخابرات در بورس حدود ۹۰هزارمیلیاردتومان است و طبق اصول باید حداقل نرخ‌سود بانک‌مرکزی را به دست آورد، اما چنین سودی مشاهده نمی‌شود. اکنون زنجیره درست طراحی نشده و زمانی که شرکت مخابرات ضعیف شود بخش‌های دیگر نیز رشد نمی‌کنند.
تعرفه اینترنت داخلی ۲۵ درصد ترافیک بین المللی است
سال گذشته برآوردی در شرکت مخابرات انجام و قرار شد از محل بخشی از سود منتهی به سال ۹۸ این هزینه‌ها پوشش داده‌شود. مبلغی که گفته می‌شود حدود ۲۹۰۰ میلیارد تومان بوده. این سرمایه در کجا هزینه شده‌است؟
سود سال ۹۸ حدود ۲۹۰۰میلیاردتومان بود و قرار شد ۵۰درصد آن بین سهامداران توزیع و ۵۰درصد هم برای اقدامات توسعه‌ای هزینه شود. ما امسال دو هزینه سنگین داشتیم. یکی طلب بازنشستگان بود که بخشی از آن پرداخت و بقیه آن طی سال‌های آینده تسویه خواهدشد. از سوی دیگر شاغلان به دنبال افزایش حق‌جذب بودند و زمانی که بنده مسؤولیت را برعهده گرفتم این موارد در هیات‌مدیره مصوب شده‌بود. این هزینه‌ها و اثرات مالی آن را باید طبق قانون در صورت‌های مالی ۹ماهه نشان می‌دادیم که عدد منفی به همین دلیل است.
همچنین ۷۰هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم (پیمانکاران) حقوق پرداخت می‌کنیم و ۵۰هزارنفر بازنشسته داریم که علاوه‌بر حقوقی که از تامین‌اجتماعی می‌گیرند مصوب شده ما هم مبلغی را بپردازیم. در شرکت‌هایی که هزینه نیروی انسانی بیش از ۲۵درصد باشد، مشکلات یکی یکی خودشان را نشان می‌دهند.
در حال حاضر حدود ۶۵درصد هزینه شرکت‌مخابرات مربوط به حقوق و دستمزد نیروی‌انسانی است. اگر مخابرات در بخش‌های مختلف مانند همراه‌اول سرمایه‌گذاری نمی‌کرد، الان مخابرات تعطیل شده‌بود.
استفاده مردم از خدمات صوت‌وتصویر افزایش یافته‌است. اپراتور‌ها ملزم به دریافت تعرفه ۵۰درصد نسبت به قیمت اپراتور خارجی هستند، اما گزارش‌های مردمی نشان می‌دهد این اتفاق نیفتاده‌است.
ما در مورد شرکت‌های دیگر نمی‌توانیم اظهارنظر کنیم، اما شرکت‌مخابرات برای اینکه مردم تشویق شوند از محتوای داخلی استفاده کنند ۲۵درصد هزینه را دریافت می‌کند. هرچند سهم ما در این بخش زیاد نیست، با این‌حال ورود کردیم و یک‌چهارم تعرفه بین‌الملل دریافت می‌کنیم. اکنون روند استفاده از ترافیک داخلی بهبودیافته و سهم آن به ۳۱درصد رسیده‌است.
