آمریکا مایل به مذاکره با دولت ابراهیم رئیسی است؟

رویداد۲۴ لیلا فرهادی: ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران باب ادامه مذاکرات برای احیای برجام را باز کرد. او در یک مصاحبه تلویزیونی که شنبه شب (۱۳ شهریور) انجام شده تاکید کرد که با هدف رفع تحریم‌های اقتصادی، مذاکرات احیای برجام در وین از سر گرفته خواهد شد.

اگرچه پیشتر از سوی رئیسی ودیگر مقام‌های دولت سیزدهم بر آمادگی ایران برای بازگشت به مذاکرات برجامی و دیپلکاسی با غرب تاکید شده بود، اما این اظهارنظر را می‌توان نخستین اعلام آمادگی صریح دولت جدید برای ادامه مذاکراتی است که چند هفته مانده به انتخابات ریاست جمهوری معلق شده بود.

دور ششم مذاکرات هسته‌ای در وین روز ۳۰ خرداد به پایان رسید و ادامه مذاکرات به آغاز دوره زمامداری دولت سیزدهم موکول شده. امیرعبداللهیان نیز هفته پیش گفته بود دو سه ماهی طول می کشد تا دولت جدید مستقر شود و بتواند درباره مذاکرات تصمیم‌گیری کند.

بیشتر بخوانید: تیم مخفی علیه برجام/ تندروهای واشنگتن در وزارت خارجه آمریکا چه می‌کنند؟

در آخرین دور این مذاکرات طرفین اعلام کرده بودند که بر سر چارچوب‌های مهم توافق جدید به نتیجه رسیده‌اند و متنی نیز در این زمینه تهیه شده است. عباس عراقچی که در آن زمان ریاست هیات مذاکره‌کننده ایرانی را برعهده داشت، با آن متن به تهران برگشت. اما متن امضا نشد و مذاکرات بی‌نتیجه ماند.

آیا دولت رئیسی اراده لازم برای احیای برجام را دارد؟

شواهد نشان می‌دهد رویکرد دولت رئیسی در قبال مذاکرات برجامی چرخش مثبتی را تجربه کرده. انتخاب امیرعبداللهیان به عنوان وزیر خارجه و کنار گذاشتن علی باقری کنی معاون امور بین‌الملل ابراهیم رئیسی در قوه قضاییه گواه بر این چرخش مثبت به سمت مذاکرات برجامی با غرب است.

ابراهیم رئیسی در اولین کنفرانس خبری خود بعد از پیروزی در انتخابات، مذاکره مستقیم با رئیس جمهور آمریکا را قویا رد کرد، اما بازگشت به برجام را منوط به اجرای تعهدات طرف‌های غربی خواند. او با تاکید بر اینکه مسائل منطقه‌ای و موشکی قابل مذاکره نیستند خطاب به آمریکایی‌ها گفت که شما بر اساس برجام موظف به رفع تحریم‌ها بودید، ولی این کار را نکردید و اکنون به تعهدات خود بازگردید و آن‌ها را اجرایی کنید.

این اظهار نظر رئیسی نشان می‌داد بازگشت به مذاکرات و احیای احتمالی برجام کار ساده‌ای نیست چرا که طرف‌های مذاکره کننده ایران به گفته کاظم غریب آبادی نماینده ایران در سازمان‌های بین المللی در وین رسما به درخواست مذاکره کنندگان غربی برای پیش کشیدن مسائل منطقه‌ای و موشکی اشاره کرده است.

سیرتاریخی اظهارنظر‌های حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه دولت رئیسی هم نشان از تغییر موضع به نفع برجام است. هرچند امیرعبداللهیان فروردین ماه امسال اصرار آمریکایی‌ها به ادامه مذاکرات احیای برجام را در راستای «سیاست مذاکره برای مذاکره نیرنگ» خوانده و پیش شرط بازگشت ایران به مذاکره را «اقدام عملی آمریکا برای رفع تحریم ها» می‌دانست، اما سابقه حضور فردی با این سابقه و مواضع، امیدوار کننده است؛ هرچند شاید در طول زمان مواضع او بسته به موقعیت چرخش‌هایی را نیز تجربه کرده باشد.

از سوی دیگر هنوز تغییرات در رده‌های بالای وزارت خارجه صورت نگرفته و برخی گمانه زنی‌ها نشان می‌دهد احتمالا عباس عراقچی، سر تیم مذاکرات برجامی ایران در وین در سمت خود ابقا خواهد شد. در این صورت از سرگیری مذاکرات کار ساده‌ای خواهد بود.

علاوه بر این، اظهارنظر برخی نماینذگان تندروی مجلس درباره مذاکرات وین نشان می‌دهد گروه‌های فشار نیز رویکردشان احیای برجام است.

اسماعیل کوثری که از جمله مخالفان برجام در سال‌های دولت روحانی به شمار می‌رفت، چندی پیش از آمادگی دولت رئیسی برای ادامه مذاکرات بر سر توافق اتمی سخن گفته است. کوثری در عین حال تاکید کرده که اگر سلاح هسته‌ای بد است، برای همه و برای آمریکا هم باید بد باشد. کوثری گفته اساسا بحث اینکه مذاکره ادامه پیدا نکند مطرح نیست.

کریمی قدوسی دیگر عضو جبهه پایداری و مخالف سرسخت برجام در دولت روحانی نیز به یک باره به مدافع برجام تبدیل شده و گفته: «تحریم‌ها باید لغو شود و از هر راه دیپلماتیکی برای لغو تحریم‌ها استقبال می‌کنیم». او در کمال تعجب خواستار «اجرای متن کامل مذاکران برجام، نه یک پاراگراف کمتر یا بیشتر» شده است.

زهره الهیان دیگر نماینده تندرو و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از عزم دولت رئیسی برای بازگشت به مذاکرات برجامی خبر داده و گفته دولت رئیسی به دنبال مدل جدیدی در مذاکرات است که فرسایشی نباشد.

آیا غرب مایل به مذاکره با دولت رئیسی است؟

از سمت آمریکایی‌ها نیز به نظر می‌رسد کاسه صبرشان در حال لبریز شدن است. رابرت مالی نماینده ویژه امریکا در امور ایران روز جمعه ۱۲ شهریور به خبرگزاری بلومبرگ گفته که تا کنون آمریکا و سه کشور اروپایی بیش از حد صبوری به خرج داده‌اند.

غربی‌ها بار‌ها نسبت به ادامه مذاکرات وین ابراز آمادگی کرده اند. وزرای سه کشور اروپایی در گفتگوی تلفنی با امیرعبداللهیان وزیر خارجه جدید ایران خواستار بازگشت ایران به میز مذاکره شدند.

راب مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران طولانی‌تر شدن مذاکرات و روند بازگشت ایران به آن را منجر به پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران خوانده و گفته در این صورت طرفین باید به «نتیجه دیگری» دست پیدا کنند.

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که عدم پیوستن ایران به مذاکرات احیای برجام به معنای خروج ایران از این توافق است. اقدامی که در چهار سال اخیر در دولت روحانی به رقم فشار برخی گروه‌های تندروی داخلی و خارجی از بروز آن جلوگیری به عمل آمده بود.

دلیل عدم خروج ایران از برجام هم اجماعی بود که در صورت چنین تصمیمی علیه ایران در جامعه جهانی شکل می‌گرفت. برگ برنده دولت روحانی خروج ترامپ از برجام و ماندن ایران در این توافق بود. برگ برنده‌ای که به نظر می‌رسد دولت رئیسی نیز از اهمیت آن آگاه است، اما طرف غربی برخلاف دولت ترامپ قصد دارد راه بهره برداری ایران از این موقعیت را ببندد.