مهم ترین دلایل ریزش بورس

سردرگمی دلاری سهامداران

شامگاه سه‌شنبه بود که خبری بر درگاه‌های خبری نشست. معاون نماینده آمریکا در سازمان‌های بین‌المللی در وین در بیانیه‌ای در جلسه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی با استناد به‌گزارش اخیر مدیرکل آژانس مواضع کشورش را درباره تحولات اخیر برنامه هسته‌ای ایران بیان کرده و خواستار بازگشت ایران به‌مذاکرات احیای توافق هسته‌ای در وین و خودداری آن از توسعه بیشتر اقدامات هسته‌ای خود شد.  لوییس بونو معاون نماینده آمریکا در سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز گفت ما این اهداف را با حسن‌نیت دنبال می‌کنیم و به‌وضوح گفته‌ایم در صورت از سرگیری پایبندی ایران به‌تمامی تعهداتش در توافق، آماده لغو تحریم‌های ناسازگار با برجام هستیم‌ اما تمامی طرف‌ها باید واقع‌بین باشند.

فرصت بازگشت با پایبندی کامل دوجانبه به‌برجام تا همیشه وجود نخواهد داشت. همین گفته‌ها کافی بود که با بازگشایی بازارها، معامله‌گران از ترس ریزشی شدن دلار، دست به‌ماشه فروش شوند تا قیمت سهام نیز رو به‌نزول گذارد.  معامله‌گران با درک وابستگی ۶۰ درصدی بازار سهام به‌شرکت‌های کامودیتی‌محور و صادراتی که به‌طور مستقیم از نوسان نرخ ارز اثر می‌پذیرند، با دریافت هر سیگنال منفی از افت قیمت دلار، هراسان شده و فروشنده می‌شوند. با این حال سهامداران به‌این نکته توجه نمی‌کنند که همچنان دلار آزاد و نیمایی از یکدیگر فاصله داشته و این شکاف قیمتی بعید است در کوتاه‌مدت پُر شود. از این‌رو خطری از جانب افت مقطعی قیمت‌ها در بازار ارز، شرکت‌های صادرات‌محور را تهدید نمی‌کند و تنها هیجانات منفی است که فضای معاملاتی بازار سهام را دستخوش تغییر می‌کند.

سایه اقتصاد سیاسی بر بورس

روزبه‌ شریعتی - کارشناس بازار سرمایه: درخصوص روند کنونی نرخ دلار نمی‌توان یک نتیجه‌گیری قطعی ارائه کرد، چرا‌که این ارز به‌دو مبحث بستگی دارد. نخست اینکه به‌طور واقعی ارزش برابری ریال به‌دلار و دیگری میزان عرضه دلار است که در چه محدوده‌ای قرار گرفته‌اند. اینکه سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند نقدینگی خود را از ریال به‌دلار تبدیل کنند به‌دلیل عدم‌اطمینان به‌ثبات اقتصادی و سیاسی داخلی و روند افزایش قدرت دلار است که این مهم می‌تواند با تصمیمات سیاسی چرخش پیدا کند.

به‌این معنی که تصمیمات اعم از توافقات سیاسی و در هم تنیده شدن اقتصاد کشور با بزرگ‌ترین اقتصاد‌های دنیا (نه فقط ایالات‌متحده آمریکا بلکه منظور این است که می‌توان حداقل با ۱۰۰ کشور تجارت جهانی داشت) به‌طور کلی باعث می‌شوند اقتصاد بزرگ شود. بنابراین  در چنین شرایطی ریال می‌تواند رشد اقتصادی واقعی را در کشور شکل دهد‌ و GDP اعم از بخش خدمات و در سایر بخش‌ها رشد کند، همگی در کنار هم باعث می‌شوند که به‌طور قطع سرمایه‌گذار ترجیح ندهد ریال خود را تبدیل به‌ارز خارجی کند که احتمال رشد اقتصادی آن کمتر از ریال باشد.

از طرفی میزان ارز خارجی در کشور، دیگر موضوعی بوده که حائز اهمیت است. این مهم به‌دلیل پول‌‌های بلوکه شده کشور بوده که در واقع از تصمیمات سیاسی نشات می‌گیرد. در صورتی که پول‌های بلوکه شده نیز آزاد شود باید مبتنی بر همین سیاست‌های پولی اقدام به‌عرضه کرد. نمی‌توان به‌گونه‌ای که سیاست پولی در هم‌ریخته وجود دارد و از تنخواه بانک‌مرکزی مورد استفاده قرار می‌گیرد اقدام به‌ارزپاشی کرد تا دلار ارزان شود.

بنابراین بازار سرمایه به‌نرخ دلار نگاه دیگری دارد. نگاه بازار سرمایه همیشه آینده‌نگر است. به‌نظر می‌رسد که این بازار خیلی هوشمند‌تر از سایر بازار‌های مالی عمل‌ می‌کند. کما ‌اینکه پس از تجربه رشد ۳ الی ۴ ماهه ابتدای سال ۱۴۰۰، زود‌تر از بازار دلار شروع به‌اصلاح کرد. زود‌تر به‌این نتیجه رسید که ممکن است ترامپ رای نیاورد و بورس ایران، ونزوئلایی نشود. پس از اینکه بازار سهام شروع به‌اصلاح‌ کرد و در واقع نزولی شد، زود‌تر از دلار به ثبات رسید، چرا‌که در اوایل سال‌جاری این ذهنیت وجود داشت که توافقات سیاسی صورت می‌گیرد، ارز‌های بلوکه‌شده آزاد می‌شود، اقتصاد به‌سمت پویایی حرکت می‌کند و در نهایت قیمت ارز به‌صورت تعادلی در محدوده ۱۹ هزار تومان آرام می‌گیرد.

در عین حال در بازار سرمایه اصلاحاتی صورت گرفت. در اواخر خردادماه زمانی که بازار سهام این احتمال را داد که شاید توافقات صورت نگیرد، بازار با این ذهنیت که دلار تا محدوده ۲۵ هزار تومان در محدوده تعادلی قرار دارد شروع به‌رشد کرد. اکنون نیز در همین نقطه قرار دارد. بازار سهام در حال‌حاضر متاثر از چند متغییر و اتفاق می‌تواند ادامه روند خود را مشاهده کند.

بازار سرمایه در نقطه‌ای قرار دارد که می‌توان ۶ ماهه دوم سال ۱۴۰۰ را پیش‌بینی کرد. این بازه زمانی با متغیر‌هایی اعم از دریافت سیگنال مثبت از مذاکرات و توافقات سیاسی، نرخ‌های خوراک پالایشی، نرخ‌های خوراک سوخت و گاز شرکت‌ها و صنایع و نگرش قطعی دولت جدید در حوزه وزارت صمت (با توجه به‌سیگنال نامطلوبی که از سمت نیکزاد به‌بازار سرمایه ارسال شد و همچنین‌ قول‌های وزیر صمت برای میلگرد ۱۰ هزار تومانی و سیمان ۲۰ هزار تومانی) نگاه قیمت‌گذاری دستوری معامله‌گران را با ابهامات زیادی مواجه کرده است. بنابراین بازار در انتظار گزارش‌های تابستان می‌ماند تا تکلیف نرخ‌ها مشخص شود.

در این حین احتمالا مذاکرات کلید می‌خورد و گزارش‌های پولی بانک مرکزی به‌روزرسانی می‌شود. سیگنال فروش بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومان اوراق در بازار سرمایه با نرخ‌های بهره موثر بیش از ۲۳درصد در بازار شنیده می‌شود که اتفاق افتد. بنابراین دولت به‌دلیل کسری‌بودجه شدید ناگزیر است از این راه تامین مالی کند. باید تکلیف چنین ابهاماتی که در بازار سایه افکنده روشن شود تا بازار بتواند ادامه مسیر خود را داشته باشد، احتمالا در یک‌ماه آتی با نزدیک‌شدن به‌گزارش‌های ۶ ماهه و مشخص شدن موارد مذکور راحت‌تر بتوان در این بازار تصمیم‌گیری کرد.

فارغ از این موارد زمانی که ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار صراحتا مخالفت خود را با قیمت‌گذاری دستوری اعلام می‌کند به‌این دلیل است که نگاه درست به‌اقتصاد آزاد، مکانیزم بازار، حذف رانت و اقتصاد شفاف همین است. اما مساله اینجاست که این مهم خیلی قابلیت اجرایی پیدا نمی‌کند و طبیعتا بازار به‌نگاهی که مسبوق به‌سابقه از سوی سیاستمداران است، بیشتر وزن می‌دهد. ورود سیمان به ‌بورس‌کالا که در اواخر دولت گذشته روی داد، اتفاق بزرگی بود چرا‌که سیمان یکی از بزرگ‌ترین محل‌های رانت ایجاد شده در کشور بود.

بورس چهارشنبه از دریچه آمار

در روزی که شاخص‌کل بورس تهران با افت ۵۸/ ۰درصدی مواجه شد، از ۳۴۳ نماد معامله شده، قیمت پایانی ۱۱۶ سهم (۳۴ درصد) مثبت بود و در مقابل ۲۲۱ سهم (۶۴ درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند. در این بازار ۳۲ نماد (۹ درصد) صف خریدی به‌ارزش ۵۵۰ میلیارد تومان تشکیل دادند. اما در مقابل شاهد شکل‌گیری صف فروش در ۱۸نماد بورسی (‌۵‌درصد) به‌ارزش ۳۳ میلیارد تومان بودیم.  در فرابورس ایران اما در روزی که آیفکس افت ۱/ ۱درصدی را ثبت کرد، ۱۴۱ نماد معامله شدند که در این میان قیمت ۴۰ سهم (۲۸ درصد) مثبت و ۱۰۱سهم (۷۲ درصد) منفی بود.

در این بازار ۱۳نماد (۹ درصد) صف خریدی به‌ارزش ۳۲۲میلیارد تومان تشکیل دادند اما ۱۲ نماد (۹درصد) نیز با صف فروشی به‌ارزش ۳۶ میلیارد تومان مواجه شدند.  بازار پایه نیز دیروز میزبان دادوستد ۱۴۰ نماد بود. در این میان ۶۴ سهم (۴۶‌درصد) مثبت ماندند و در مقابل شاهد ۷۰ سهم (۵۰‌درصد) در محدوده منفی بودیم. در این بازار نیز ۴۹ نماد (۳۵ درصد) صف‌خریدی به‌ارزش ۱۸۴ میلیارد تومان شکل دادند و صف فروش در این بازار به‌۳۷‌نماد (۲۶درصد) با ارزشی بالغ بر ۱۸۸ میلیارد تومان اختصاص پیدا کرد.