همه چیز آماده احیای برجام است، اما .../ ایران و آمریکا بر سر سپاه به توافق می‌رسند؟

رویداد۲۴ با اینکه سند ۲۷ صفحه‌ای توافق آماده امضا بوده، اما دیپلمات‌ها هنوز در مورد یک مساله کلیدی میان ایران و آمریکا به نتیجه نرسیده‌اند و آن موضوع وضعیت یال قدرتمند نیرو‌های نظامی ایران یعنی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. ایالات متحده آمریکا در زمان ریاست جمهوری ترامپ ذیل کمپین حداکثر فشار علیه ایران بعد از حروج این کشور از برجام، سپاه را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد. حال بعد از گذشت سه سال، مساله خروج این نیرو‌ها از فهرست تروریست‌ها به معضل نهایی احیای برجام در دولت بایدن تبدیل شده است. دلیل آن هم حساسیت بالای سیاسی موضوع در هر دو پایتخت یعنی واشنگتن و تهران است. این حساسیت عملا رسیدن به یک اجماع را غیر ممکن و غیر واقع بینانه کرده است.

موضوع اصلی این است که تحریم‌هایی که برچسب تروریستی داشتند در توافق برجام اصلی هم برداشته نشده بودند. آمریکا تعداد زیادی از تحریم‌ها علیه ایران را بعد از برجام سال ۲۰۱۵ با این بهانه که تحریم‌ها ارتباطی به توافق نداشته نگه داشته بود، اما الان تهران معتقد است موضوع تحریم‌ها در هم تنیده شده است.

یک مقام آمریکایی نزدیک به موضوع که نامش برده نشده، به پولیتیکو گفته موضع آمریکا این است که تا زمانی که ایران قبول نکند اقداماتی برای رفع نگرانی‌هایی ورای برجام انجام دهد واشنگتن حاضر نیست سپاه را از فهرست گروه‌های تروریستی خارج کند، چون این کار هم در واقع در چارچوب برجام نیست. این مقام آمریکایی تاکید کرده موضع آمریکا تغییر ناپذیر است به ویژه اینکه تهدید‌های جاری سپاه علیه آمریکا همچنان ادامه دارد.

نشریه آمریکایی پولیتیکو هم در گزارشی به قلم استفانی لیختن اشتاین خبرنگار حاضر در وین که از نزدیک مذاکرات را رصد می‌کرده، نوشته نباید فراموش کرد که دولت بایدن با یک اجماع دو حزبی در خصوص عدم خروح سپاه از فهرست گروه‌های تروریستی مواجه است. هر دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه معتقدند سپاه باید در فهرست بماند. مقام آمریکایی به پولیتیکو گفته بایدن بعید است در این موقعیت دست به خروج سپاه از لیست تروریستی ذیل چارچوب مذاکرات برجام بزند.

همین بن‌بست در واقع مذاکرات وین را که چند ماه پیش به نظر به مراحل پایانی رسیده بود را متوقف کرده است. مذاکرات در واقع درست زمانی متوقف شد که روسیه در خلال مناقشه اوکراین درخواست‌هایی را از طرف آمریکایی مطرح کرد. روسیه از آمریکا خواست ضمانت‌هایی برای کار‌های آتی با ایران ارائه کند. اما این بن‌بست نبود که کار را متوقف کرد بلکه برچسب تروریستی بر سپاه به بلندترین مانع بر سر راه برجام تبدیل شده است.

بیشتر بخوانید: دولت رئیسی به امضای توافق هسته‌ای بدون خروج سپاه از لیست تحریم‌ها تن می‌دهد؟

پولیتیکو در گزارش خود نوشته واشنگتن در ابتدا پیشنهاد خروج سپاه از فهرست تروریستی را در ازای عقب‌نشینی ایران از حمله به مواضع آمریکایی‌ها در منطقه و توقف طرح انتقام‌گیری از مقامات سابق آمریکا که در ترور سردار سلیمانی دست داشتند مطرح کرده بوده، اما ایران با این پیشنهاد مخالفت کرده است.

انریک مورا مقام اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده مذاکرات غیر مستقیم بین ایران و آمریکا این پیشنهاد را بین دو طرف مبادله کرده بود و همین یک ماه پیش هم همه تلاشش را برای رسیدن به یک راه حل بین تهران و واشنگتن به کار بسته بود، اما مذاکرات همچنان متوقف است.

حسبن امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران و جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تازگی درباره احتمال برگزاری یک نشست با هم صحبت کرده‌اند. وزیر خارجه ایران در تماس تلفنی به بورل گفته دولت آمریکا باید شجاعت اصلاح سیاست‌های اشتباه کاخ سفید را داشته باشد. شکی نیست که دولت ایران به دنبال رسیدن به یک توافق پایدار، قوی و خوب است.

اما وضعیت در واشنگتن، گره در کار ایجاد کرده است. تعداد زیادی از سناتور‌های جمهوری‌خواه به علاوه برخی سناتور‌های کلیدی حزب دموکرات به کاخ سفید فشار می‌آورند که سپاه را از فهرست گروه‌های تروریستی خارج نکند. جو منچین سناتور دموکرایت اخیرا در نامه‌ای به آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا گفته «بگذارید روشن بگویم سپاه یک سازمان تروریستی است. ما نباید در استفاده از ابزار رفع تحریم‌ها، با هدف چالش انرژی کنونی، کوته‌نظرانه رفتار کنیم.»

اشاره این سنانور آمریکایی در واقع به مساله کمبود سوخت بعد از آغاز جمله روسیه به اوکراین است. احیای برجام جریان انرژی به بازار نفت و جریان فروش نفت به کشور‌های متحد واشنگتن را به حالت قبل برمی‌گرداند، از این رو متحدان آمریکا به شدت به دنبال احیای برجام‌اند.

به گزارش رویداد۲۴ تحلیلگران سیاسی پیشنهاد کرده‎‌اند که ذیل برجام یک توافق دیگر برای مذاکره بر سر خروج سپاه از گروه‌های تروریستی ایجاد شود و به این ترتیب در مذاکراتی دیگر این مساله مورد بررسی قرار بگیرد، اما همزمان برجام هم با موفقیت احیا شود.

کلسی دونپورت مدیر یکی از دپارتمان‌های انجمن کنترل سلاح در آمریکا می‌گوید اگر چشم‌انداز احیای برجام از بین برود، بحران هسته‌ای تشدید می‌شود و احتمال یک درگیری دراماتیک بالاست. احیای برجام تنها گزینه برای جلوگیری از در گرفتن بحران هسته‌ای است.

تحلیلگران و مقامات دولتی در آمریکا هشدار داده‌اند که زمان برای احیای برجام رو به پایان است. بیش از ۴۰ تحلیلگر امور بین‌الملل و مقام سابق دولت در آمریکا در نامه‌ای سرگشاده هشدار داده‌اند که ایران در حال حاضر ظرف یک تا دو هفته به سطح اورانیوم غنی‌شده لازم برای بمب دست پیدا می‌کند.

ایران همیشه گفته برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است و قصد تولید بمب اتم ندارد. با این حال آژانس بین المللی انرژی اتمی اخیرا دسترسی‌هایش برای بازرسی سایت‌های هسته‌ای ایران را از دست داده است و به همین دلیل برخی مفسران معتقدند فعالیت‌های کنترل نشده ایران و به افزایش است.

خبرنگار پولیتیکو گفته متن پیش‌نویس توافق با میانجی‌گری اروپا بیش از یک سال است که نوشته شده و شامل مواردی از جمله بازگشت آمریکا و ایران به تعهداتشان ذیل برجام است. همه جزییات فنی این پیش‌نویس به تایید طرف‌های توافق یعنی بریتانیا، فرانسه، آلمان، ایران، روسیه، چین و آمریکا رسیده بود.

یک مقام ارشد آمریکایی که در جریان مذاکرات نقش داشته به پولیتیکو گفته «کسانی که خودشان را وقف مذاکرات کرده بودند خسته شدند، چون به یک توافق خیلی خوب به نفع همه طرف‌ها دست پیدا کرده بودند، اما این توافق برای مسائلی که هیچ ارتباطی هم به مسائل هسته‌ای و برجام ندارد، به گروگان گرفته شده است.»