محمدعلی نجفی کیست؟

رویداد۲۴ نازیلا معروفیان: «محمدعلی نجفی پس از گذشت ۴ سال با عفو رهبری از زندان آزاد شد.» این خبر در روز يکشنبه ۲۰ فروردين ۱۴۰۲ منتشر شد و نام نجفی را بار دیگر به صدر اخبار کشاند اما محمدعلی نجفی کیست و چه سابقه‌ای در سیاست ایران دارد.

بیوگرافی محمدعلی نجفی

محمدعلی نجفی زاده ۲۳ دیماه ۱۳۳۰ در تهران است. سیاستمداری که زمانی شهردار تهران، رئیس سازمان برنامه و بودجه، مشاور امور اقتصادی رئیس‌جمهور، عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری و عضو سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و ۹ سال وزیر آموزش و پرورش جمهوری اسلامی بوده است.

نجفی تحصیلات خود را در رشته ریاضی در حوزه علمیه مروی به پایان رساند و سپس وارد دانشگاه شد. نجفی لیسانس ریاضی را از دانشگاه صنعتی شریف اخذ کرد. او برای ادامه تحصیل به موسسه فناوری ماساچوست رفت و توانست تا دکتری پیش برود، اما پس از انقلاب ۵۷ تصمیم گرفت ادامه ندهد و رساله دکترایش را برای دفاع پایان‌نامه ارشدش در نظر گرفت.

بیژن ظهوری زنگنه استاد ریاضی دانشگاه صنعتی شریف درباره نجفی به روزنامه شرق گفت: «با توجه به شناختی که نسبت به پایان‌نامه آقای دکتر نجفی و چنین تاییدی توسط دو‌نفر از غول‌های این رشته یعنی کاستانت و هلگاسون دیدم، با اطمینان می‌گویم آقای دکتر محمدعلی نجفی، دکترای ریاضی هستند. آقای دکتر نجفی در ۳۵ سال گذشته، مطمئنا می‌توانست به سهولت به دلیل توانایی‌هایش مدرک دکترای خود را از ایران دریافت کند و نکرده و این باعث افتخار است که ایشان، همه جا آخرین مدرک رسمی خود را کارشناسی ارشد ریاضی نوشته است، در حالی که واقعا شایسته مدرک دکترای ریاضی است و این نشان می‌دهد که درخت هر چه پربارتر است، افتاده‌تر است.»

از رتبه‌های علمی نجفی میتوان به کسب رتبه اول امتحانات نهایی سال ششم دبستان‌های تهران (۱۳۴۳)، کسب رتبه دوم امتحانات نهایی سال ششم دبیرستان‌های ایران (۱۳۴۹)، کسب رتبه اول کنکور ورودی دانشگاه صنعتی شریف (۱۳۴۹)، کسب رتبه اول مسابقات ریاضی دانشجویان سراسر کشور (۱۳۵۳)، کسب رتبه اول در میان فارغ التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف و کسب بالاترین نمره در تمام دروس از دانشگاه ام‌ای‌تی آمریکا اشاره کرد. 

بیشتر بخوانید: محمد علی نجفی؛ پایان تراژیک یک سیاستمدار/ دام پرستو یا انتخاب اشتباه؟

محمدعلی نجفی و تاسیس حزب کارگزاران

آذرماه ۱۳۷۴ کمتر از دو سال از اتمام دولت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، ۱۶ نفر از افراد نزدیک به دولت وی حزبی را با عنوان «کارگزاران» تاسیس کردند که در حقیقت حامیان اصلاح‌طلب جناح راست هاشمی بودند. یکی از این افراد، محمدعلی نجفی بود.

نجفی از سال ۱۳۷۸ تا سال ۱۳۹۳ جزو شورای مرکزی و از ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۴ عضو شورای مرکزی شده این حزب بود. نجفی در سال ۱۳۹۶ در پی مصاحبه‌ای که خبرگزاری وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی داشت، تلویحا اعلام کرد که ۱۰ سال است که از سمت خود در حزب کارگزاران استعفا کرد و چند روز بعد هم آن را به صورت رسمی تقدیم اعضا کرد. نجفی در این باره گفت: «از حدود ۱۰ سال پیش به دلیل ایجاد مشغله‌های مختلف، احساس کردم حضورم در تیم کارگزاران و شورای مرکزی نمی‌تواند چندان مفید باشد.»

مقام‌های محمدعلی نجفی

محمدعلی نجفی از ابتدای انقلاب ۵۷ تا قبل از قتل همسرش، سکان‌دار بسیاری از سمت‌های سیاسی در دوران ریاست اصلاح‌طلبان در کشور بوده است. او به محض بازگشتش به ایران رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان شد. مدتی بعد در دولت باهنر و سپس میرحسین موسوی، در وزارت فرهنگ و آموزش عالی سمت گرفت.

محمد علی نجفی در اواخر جنگ ایران و عراق، معاونت آموزشی صداوسیمای جمهوری اسلامی را بر عهده گرفت. در دوران ریاست جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، نجفی به عنوان وزیر آموزش و پرورش مشغول به فعالیت شد. مدارس نمونه دولتی و غیرانتفاعی در دوران وزارت محمدعلی نجفی در آموزش و پرورش تاسیس شد. محمدعلی نجفی رکورد پرسابقه‌ترین وزیر اموزش و پرورش ایران را از آن خود کرد.

نجفی همچنین در سال ۱۳۸۸ مشاور ارشد مهدی کروبی بود. او یکی از نمایندگان آقای کروبی در جلسه خصوصی با آیت‌الله خامنه‌ای بود. نکته جالب توجه این است که کروبی در تبلیغات انتخاباتی خود گفته بود که در صورت رئیس‌جمهور شدنش محمدعلی نجفی را به‌عنوان معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی انتخاب خواهد کرد.

با اینکه رهبران جنبش سبز همواره در طول فعالیت‌های سیاسیشان از نجفی حمایت کردند، اما او در واکنش به انتقاد نمایندگان نزدیک به جریان اصولگرا در مجلس نهم با تکذیب عدم همراهی رهبران جنبش سبز اظهار کرد که از زمان سخنرانی آیت‌الله خامنه‌ای دیگر در هیچ تجمع اعتراضی‌ای شرکت نکرد و به نوعی مسیر خود را از رفقای قدیمی‌اش به دلیل حفظ موقعیت سیاسی جدا کرد. 

نجفی در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی 

نمایندگان مجلس وقت در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی مخالف حضور نجفی به‌عنوان وزیر آموزش و پرورش در این وزارتخانه بودند. به گفته آن‌ها نجفی متهم به «همراهی با سران فتنه» بوده و نمی‌تواند متصدی این وزارتخانه شود و به همین دلیل نتوانست نظر نمایندگان مجلس را به خود جلب کند و رای اعتماد نگرفت اما حسن روحانی دست از نجفی نکشید و او را با عنوان‌های معاونت رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی در کابینه خود نگه داشت.

نجفی در جلسه معارفه‌اش به عنوان رئیس سازمان میراث فرهنگی گفت: «اتفاقاتی که در سازمان میراث فرهنگی رخ داده این سازمان را با شرایط خوبی روبرو نکرده است. عجیب است که نه تنها متخصصان رشته‌های میراث فرهنگی این حرف را تایید می‌کنند بلکه دیگران نیز همین نکات را می‌گویند. به عنوان مثال در نشستی که با برخی از افراد امنیتی کشور داشتم آن‌ها اعلام می‌کردند سازمان میراث فرهنگی لگدکوب شده است منتهی آنان با رویکرد خودشان این مسئله را توضیح می‌دادند.»

نکته جالب توجه این است که نجفی دقیقا ۵ ماه پس از انتصابش به عنوان رئیس سازمان میراث فرهنگی به دلیل مشکلات جسمانی از سمت خود استعفا داد، اما برخی اخبار تایید نشده خبر از اختلاف او با چند تن از نزدیکان رئیس جمهور وقت یعنی حسن روحانی دلیل استعفایش بوده است.

علاقه و اشتیاق حسن روحانی به محمدعلی نجفی تا اندازه‌ای بود که استعفای او از سازمان میراث فرهنگی و بهانه‌تراشی‌های او نتوانست روحانی را متقاعد کند که دیگر با نجفی همکاری‌ای نداشته باشد؛ به همین دلیل او در نامه‌ای که استعفای آقای نجفی را پذیرفته بود او را به عنوان مشاور خود و دبیر ستاد هماهنگی اقتصادی برگزید. پس از برکناری فرجی‌دانا وزیر علوم دولت یازدهم محمد علی نجفی را به عنوان سرپرست این وزارتخانه منصوب کرد؛ انتسابی که سبب خشم مجلس نهم در آن مقطع زمانی شد. 

محمدعلی نجفی و نشستن بر صندلی شهرداری تهران 

محمدعلی نجفی سال ۱۳۸۵ در لیست انتخابات شورای شهر تهران قرار گرفت و توانست رای لازم برای ورودش به شورای شهر تهران را کسب کند، اما مدتی بعد از سمت خود استعفا داد. روزنامه بهار در گزارشی مفصل به نقش مهدی چمران در استعفای نجفی پرداخت.

خبرگزاری میراث فرهنگی در گزارشی در خصوص نقش چمران در استعفای نجفی نوشت: «مهدی چمران اصرار داشت که رای‌گیری انجام شود. رئیس شورای شهر می‌گوید از دوره‌های قبل یک متن قانون نیم صفحه‌ای باقی مانده که در آن مشاغلی که اعضای شورای شهر به صورت همزمان نمی‌توانند در آن‌ها حضور داشته باشند را قید کرده که از جلمه آن معاون رییس جمهور، روسای سازمان‌ها و یا روسای دانشگاه‌ها است. در نهایت شکیب نتوانست رئیس شورا را قانع کند که از برگزارکردن رای‌گیری برای استعفای نجفی منصرف شود و رای‌گیری انجام شد. از ۱۱ نفری که در جلسه شورا حضور داشتند فقط ۵ نفر به استعفا رای دادند، اما چمران گفت تعداد ۶ نفر بوده و استعفا پذیرفته می‌شود. شکیب بازهم اعتراض کرد و گفت که ۵ عضو رای داده‌اند بنابراین استعفا رد شده است.» 

قتل میترا استاد توسط محمدعلی نجفی

به گزارش رویداد۲۴ هفتم خردادماه ۱۳۹۸ میترا استاد همسر دوم محمدعلی نجفی در منزل مشترکشان واقع در سعادت‌آباد، با گلوله به دست همسرش کشته شد. چند ساعت بعد نجفی در مرکز پلیس اعتراف به قتل کرد. خبرگزاری نزدیک به سازمان تبلیغات اسلامی به نقل از قاضی شهریاری سرپرست دادسرای امور جنایی تهران علت قتل را اختلافات خانوادگی و مشکلات زناشویی اعلام کرد.

نجفی سال‌ها بود با همسر اول خود زندگی نمی‌کرد و شاید از این منظر آغاز یک زندگی جدید برای او تا حدی توجیه پذیر بود. اما وفتی خبر رسید میترا  در هتل اسپیناس جشنی لاکچری برپا کرده و برخی مدیران شهری در آن حضور داشتند، فشارها به نجفی بیشتر شد. همان زمان به خاطر نمایشی که چند دختر نوجوان در برج میلاد اجرا کرده بودند، نجفی به نهادهای قضایی نیز احضار شد. سرانجام، مشخص نشد با کدام فشار نجفی عطای شهرداری را به لقای آن بخشید.

غلامحسین کرباسچی پس از انتشار خبر قتل میترا استاد، در توئیتی نوشت که مسئولیت این اتفاق بر عهده کسانی است که دو سال پیش این چاه ویل را برای نجفی و اصلاح طلبان کندند.

مردادماه ۱۳۹۸ غلامحسین اسماعیلی سخنگوی وقت قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران از محکومیت محمدعلی نجفی، شهردار سابق تهران به قصاص نفس توسط دادگاه بدوی خبر داد. سرانجام آقای نجفی پس از رضایت اولیای دم با قرار وثیقه یک میلیارد تومانی از زندان آزاد شد، اما دقیقا دو روز بعد به دلیل جنبه عمومی قتل و نگهداری سلاح گرم دوباره روانه زندان شد. شایعات و ادعا‌های بسیاری در خصوص قتل میترا استاد مطرح شده و هنوز هم می‌شود.

در نامه‌ای که از محمدعلی نجفی منتشر شده بود آمده بود که خانم استاد بار‌ها نجفی را تهدید به ارتباط با مردان اجنبی کرده و به همین دلیل نجفی فکر می‌کرده او مهدورالدم است. مهدورالدم به افرادی گفته می‌شود که خون ان‌ها هدر و به نوعی حلال است.

نفجی در همان ساعات اولیه اعتراف به قتل میترا استاد اعلام کرد که همسرش با نهاد‌های امنیتی ارتباط داشت و همین هم باعث مطرح شدن پروژه «پرستو بودن» میترا استاد شد. نجفی همچنین ادعا کرده بود که تیر غیرمستقیم به خانم استاد خورده بود.