شیخ حسن صانعی کیست؟
رویداد۲۴ سعید شمس: شیخ حسن صانعی هر چند از برادر کوچکترش شیخ یوسف صانعی کمتر شناخته می‌شود، اما به واسطه مبارزات پیش از انقلاب و بودن در کنار بنیانگذار انقلاب و همچنین مسئولیت گرفتن در امور شرعی به حکم امام خمینی و عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام، از چهره‌های قابل بحث نظام به شمار می‌رفت.
بیوگرافی شیخ حسن صانعی
آیت‌الله حسن صانعی که که در سی امین روز از تیر ماه سال جاری در ۸۹ سالگی درگذشت، در سال ۱۳۱۳ در نیک‌آباد اصفهان دنیا آمد. او برادر بزرگتر آیت الله یوسف صانعی مرجع تقلید بود که در ۲۲ شهریور ۱۳۹۹ و حدوداً سه سال پیش از برادر بزرگ دنیا را ترک کرده بود.
دوران تحصیل حسن صانعی
حسن صانعی از همان روز‌هایی که دوران نوجوانی را سپری می‌کرد، به علوم دینی علاقه‌مند شد و بر همین اساس تحصیلات حوزوی خود را در حوزه علمیه اصفهان شروع کرد و بعد از اینکه مرحله مقدماتی را شروع کرد، با رفتن به قم در کلاس درس خارج آیت‌الله‌العظمی بروجردی شرکت کرد.
بیشتر بخوانید: یوسف واعظ طبسی فرزند آیت‌الله طبسی کیست؟
صانعی همچنین برای فراگیری دروس خارج فقه و اصول در کلاس امام خمینی حاضر بود. با این توضیح که از همان دوران طلبگی جزو ملازمان حضرت امام بود و مدیریت بخشی از پذیرایی‌ها و برنامه‌های دیدوبازدید امام را در بیت معظم‌له برعهده داشت.
فعالیت‌های انقلابی حسن صانعی
حسن صانعی که در خانواده‌ای مذهبی دنیا آمده بود، با شروع حرکت انقلابی امام خمینی به موج انقلابیون پیوست و در حالی که رژیم پهلوی فضای دشواری برای انقلابیون پدید آورده بود، از آبان ۱۳۴۳ بدون اعتنا به هزینه‌های احتمالی به طور آشکارا در راستای سقوط پهلوی‌ها تلاش می‌کرد تا اینکه در ۱۳۴۵ از طرف ساواک متهم به برقراری ارتباط با عناصر مشکوک خارجی شد و به همین دلیل از جانب رژیم مورد اذیت و آزار قرار گرفت با این حال آن مرحوم در سال ۱۳۴۶، را در اعلامیه‌ها و بیانیه‌های حضرت امام در شه قم فعالیتی جدی داشت و جلوی کسانی که می‌خواستند، اعلامیه‌ها را منهدم کنند، ایستاد که این اتفاق در نهایت باعث شد، رژیم با چند تن از طلاب انقلابی درگیر شود. تا اینکه در سال ۱۳۵۲ ساواک صانعی را دستگیر و به سه سال تبعید در مشگین‌شهر و سپس شهرستان مرند، محکوم کرد. با این توضیح ساواک «اعدام انقلابی پاسبان محمدرضا مدنی از مأموران شهربانی» را یکی از دلیل‌های دستگیری صانعی عنوان کرد. با این حال مرحوم صانعی پس از فراغت از تبعید بازهم بنا را بر همراهی با انقلابیون کرد و مشخصاً در تظاهرات ۱۹ دی ۱۳۵۶ قمی یکی از چهره‌های اصلی بود.
به گزارش رویداد۲۴ به طوریکه در گزارش ساواک اینطور آمده بود که «حسن صانعی یکی از اصلی‌ترین محرکین مردم برای برگزاری تظاهرات بود و در این زمینه نقش مؤثری ایفا کرد.» به همین دلیل کمیسیون امنیت اجتماعی قم در جلسه‌ای به تاریخ ۱۳۵۶/۱/۲۱ ش وی را همراه با آیات: محمد یزدی، مکارم شیرازی، خزعلی و... به عنوان محرک اصلی و مخل نظم عمومی تشخیص داد؛ لذا با حکم کمیسیون امنیت اجتماعی قم به سه سال اقامت اجباری (تبعید) در شهرستان میناب محکوم شد. قبل از اینکه مأموران رژیم موفق به دستگیری وی شوند، متواری شد و مأموران در دستگیری او ناکام ماندند. محل اقامت اجباری (تبعید) وی بعداً به میاندوآب تغییر کرد؛ درحالی که همچنان وی در اختفا به سرمی‌برد. سپس کمیسیون امنیت اجتماعی قم در ۱۳۵۷/۵/۱ او را به تبعید در ایذه محکوم کرد؛ در حالی که همچنان مأموران از دستگیری وی ناتوان بودند.
شیخ حسن صانعی، یارِ امام
شیخ حسن صانعی از روز‌های پیش از انقلاب همراهی جدی‌ای با امام خمینی داشت و بعد از ۱۲ بهمن هم آن مرحوم در دیدار‌های مردمی امام در مدرسه علوی و همچنین در سفر بنیانگذار انقلاب به شهر قم در در کنار امام حضوری همیشگی داشت تا بتوان گفت، شیخ حسن صانعی یکی از معتمدین اصلی و مهم امام خمینی بود. رابطه امام با صانعی به حدی خوب بود که در نامه‌ای که در دوم اسفند ماه ۱۳۶۷ با نوشتن اینکه «تو سرباز گمنام این انقلابی، و خودت می‌دانی که هیچ چیز بهتر از گمنامی نیست.» عمق علاقه فی مابین را نشان دادند.
متن نامه امام خمینی به شیخ حسن صانعی به شرح زیر است:
بسم ﷲ الرحمن الرحیم
جناب حجت‌الاسلام آقای حاج شیخ حسن صانعی ـ دامت برکاته
نمی‌دانم از کجای آشنایی‌ام با تو بنویسم. تو یکی از قدیمی‌ترین افرادی هستی که در کنار من بوده‌ای. هنوز سبزه‌ای بر رخسار نداشتی که صمیمی‌ات یافتم. سالها قبل از شروع مبارزات پانزدهم خرداد.
تو سرباز گمنام این انقلابی، و خودت می‌دانی که هیچ چیز بهتر از گمنامی نیست. تو فردی هستی که از گذشته‌های دور خاطرات تلخ و شیرین مبارزات را با خود دارد. زیرکی و کم حرف، دانایی و محتاط.
در گرداب مبارزات همیشه دلسوخته بوده‌ای. کینه‌ات را نسبت به شاه در کمتر کسی دیده بودم. در بحران‌ها و فشار‌ها هیچ گاه نسبت به من تردید نداشتی، گرچه گاهی خسته می‌شدی و افسرده.
در کوران فشار دستگاه شاه، تو که مسئول ادارۀ شهریۀ طلاب بودی، وقتی در محاصره دشمن قرار می‌گرفتی برای اینکه هیچ‌گونه اطلاعی به دشمن ندهی کم نبود مواقعی که قبوض رسید پول‌های اخیار را ـ در پانزده سال مبارزه ـ، چون غذایی گوارا می‌خوردی. پاداشت عندﷲ نیز گوارایت باد.
استعدادت، لطافت روحت، صداقتت چیزی نیست که فراموشم شود. تندخویی و عاقل. از خدا می‌خواهم عقلت را به تندخویی‌ات پیروز کند.
من کاملاً به تو اطمینان دارم؛ لذا وکیل من می‌باشی در تمامی زمینه‌های شرعی. این چند سطر را نوشتم تا کمی از بسیار حقی که به گردن من و انقلاب داری را ادا کرده باشم. خداوند یار و نگهدارت باد.
مرا از دعای خیر فراموش مکن.
والسلام علیکم و رحمة ﷲ و برکاته.
روح ﷲ الموسوی الخمینی
136712/2
بیشتر بخوانید: سید حسین موسوی تبریزی کیست؟
سمت‌های رسمی حسن صانعی
از آنجایی که شیخ حسن صانعی مورد وثوق امام خمینی بود، بعد از به ثمر رسیدن انقلاب از تنظیم‌کنندگان ملاقات‌های امام خمینی با شخصیت‌های دیدارکننده و مردم بود. وی بعد از استقرار نظام مقدس اسلامی بار‌ها از طرف حضرت امام خمینی مأمور امورات شرعی شد و همراه با سید هاشم رسولی محلاتی از طرف امام (ره) در ۲۲ تیر ۱۳۶۲ به عنوان سرپرست بنیاد پانزده خرداد منصوب شد. وی همچنین در سال ۱۳۷۶ ش از طرف مقام معظم رهبری به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزیده شد و تا پایان عمر این جایگاه را حفظ کرد.
دلجویی حسن صانعی از سید حسن خمینی
با روی کار آمدن دولت جنجالی محمود احمدی نژاد، موجی از تخریب و تخطئه از سوی عده‌ای تندور علیه سید حسن خمینی راه افتاد که یکی از آن‌ها به سایت نوسازی مربوط می‌شد که با نگارش این متن که «جناب آقای سید حسن خمینی! شاید ما نیز اگر در زمان دولت اصلاحات قدرت آن را داشتیم که به نحوی برایمان یک ماشین BMW، هشتاد میلیون تومانی (قیمت همان موقع) خریداری شود که بحمدالله برای شما شد و از هوای بالای شهر تهران تنفس می‌نمودیم و احیاناً سونای بخارمان ترک نمی‌شد ... توفیق آن را می‌داشتیم که با لپ‌های گل انداخته درد مستضعفین و محرومین را رصد کنیم و راه حضرت روح‌الله را در دفاع از محرومین ادامه دهیم و مواظب باشیم خدای ناکرده حق یاران و یاوران همیشگی انقلاب مانند حزب مشارکت ضایع نگردد و بازهم خدای ناکرده لطمه‌ای به جمهوریت نظام وارد نشود.» دوستاران بیت امام را آزرده خاطر کرد. شیخ حسن صانعی که از این رفتار ناراحت شده بود، در نامه‌ای مشفقانه از یادگار امام دلجویی کرد. در بخشی از این نامه آمده است. متن نامه شیخ حسن صانعی به سید حسن خمینی به شرح زیر است:
بسمه‌تعالی
جناب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای حاج سید حسن آقا خمینی دامت افاضاته، یادگار گرامی و نوه عزیز حضرت امام (س)
پس از سلام
اکنون که جنابعالی و کیان امام و روحانیت به جرم بیان اندیشه‌های تابناک امام در خصوص ضرورت عدم دخالت نیرو‌های مسلح و نظامی در مسائل سیاسی و انتخابات از ناحیه‌ی معدودی از افراد و جریان‌های منحرف و مشکوک مورد اهانت و توهین قرار گرفته‌اید نکاتی را متذکر می‌شوم.
۱- اینجانب در یکی از روز‌های پیش از انقلاب به مناسبتی خدمت امام عرض کردم: زیر بار هیچکس جز شخص حضرتعالی نمی‌روم امام فرمودند شما زیر بار من هم نرو.
۲- امام فرمودند: در ایامی به من نسبت شرک و کفر دادند. من دقایقی با خود فکر کردم که آیا من مشرک و کافر بالله هستم؟ دیدم من مشرک و کافر بالله نیستم؛ لذا هر چه توانستند از مذمت و بدگویی کوتاهی نکردند و بحمدالله در نفسیات من کوچک‌ترین اثر سوئی نگذاشت.
۳- روز‌های اول مبارزه معمولا صبح زود به منزل امام می‌رفتم. در یکی از روز‌ها تصادفا اعلامیه‌ای که به درب منزل امام الصاق شده بود توجه مرا جلب کرد، دقایقی به متن اعلامیه توجه و بسیار متاثر و ناراحت شدم از اینکه آنچه در شان خودشان بود نوشته بودند. اعلامیه را به دست ایشان دادم. امام پس از مطالعه آن با روحیه‌ای آرام نکات سه گانه‌ای به این شرح فرمودند:
اول: من صبح زود که برای قدم زدن از خانه بیرون رفتم اطلاعیه‌ای را دیدم و اعتنایی نکردم.
دوم: تا به حال دیده‌اید که به افراد مرده و بی‌اثر ناسزا بگویند؟ حتما ندیده‌ای. علتش آن است که سال‌هاست از دنیا رفته و منشا اثری نیست. لکن کسانی که منشا اثر باشند، چه زنده یا مرده مورد توهین و اهانت قرار می‌گیرند. چرا به نبی‌اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) ناسزا می‌گویند. چون اندیشه‌های آنان زنده و منشا آثار واقعی است.
سوم: تا باب توهین برای این مبارزه الهی باز نشود مبارزه پیشرفت نخواهد کرد و ما به اهداف خود نمی‌رسیم این قبیل اعلامیه نباید ما را متاثر کند؛ بلکه باید موجب خشنودی ما شود؛ لذا امام بزرگوار به دنبال بدگویی و سخنان سخیف و توهین‌آمیز حاکمان ظلم و ایادی آنان با اتکال به خدا و روشنگری و صدور بیانیه و استدلال و منطق و پشتیبانی ملت شریف توانست بنیاد سلطنت را متزلزل و نابود و پرونده سیاه آن را برای همیشه مدفون سازد.
در یک زمان دیگری نیز فرمودند:، چون دشمنان جرات توهین به من را ندارند به احمد و نزدیکان من اهانت می‌کنند، احمد ناسزا‌ها را تحمل کند و خدا را شاکر باشد.
چند مرتبه ابتدا به ساکن از وضع آتیه من و مرحوم والد رضوان‌الله علیه که همگان می‌دانند چه ایثار‌ها و فداکاری‌ها و لیاقت‌هایی را از خود نشان داده است مطالبی را عنوان کردند که نشانگر چنین روز‌هایی بود. در حال حاضر نیز کسانی که این زمزمه‌ها را در بعضی از سایت‌ها ساز کرده‌اند در پوشش انقلاب بر بیت امام و فرزندان ایشان حمله می‌کنند که تماما از ضدیت با اسلام ناب و انقلاب اسلامی نشات می‌گیرد و این برخورد‌ها با شخصیت‌هایی، چون جنابعالی برای اولین بار و آخرین بار نیست و هزینه‌هایی است که برای جدیت در راه امام و تثبیت و ترویج اندیشه‌های آن بزرگوار باید پرداخت کنید و این مطلبی است که حضرت امام مرتبا به اینجانب و عم بزرگوار شهیدتان و مرحوم والد نیز می‌فرمودند و توصیه می‌کردند و از قبل آماده‌باش می‌دادند.
توصیه اینجانب به جنابعالی به عنوان دوست دیرین مرحوم والد این است که همیشه این آیه را تکرار کنید تا مفهوم متعالی آن در روح شما ملکه شود «الا بذکرالله تطمئن القلوب.»
بگو عاشقم بهر قهر و بر لطفش به جد .. بوالعجب من عاشق این هر دو ضد
عاشقم بر قهر و بر لذات او.... مات اویم مات اویم مات او
خادم کوچک امام (س)
حسن صانعی
تشییع پر حرف و حدیث شیخ حسن صانعی
با اعلام مرگ آیت الله حسن صانعی همه مهیای تشییعی در شاًن آن مرحوم بودند. اما از آنجایی که تندروها به دلیل اصرار بر تندروی مکان و زمان برای شان اهمیتی ندارد، تشییع پیکر مرحوم را هم جنجالی کردند. به طوریکه پیکر آیت الله شیخ حسن صانعی که صبح ۳۱ تیر در تهران تشییع و سپس برای خاکسپاری به شهر قم منتقل شده بود، به دلیل آنچه که یک عضو دفتر مرحوم آیت‌الله العظمی صانعی آن را مانع تراشی برای دفن در قبرستان وادی السلام شهر قم نامید، مجددا به تهران بازگشت تا در حرم امام خمینی دفن شود. با این حال قبل از رفتن به تهران، با دفن پیکر آیت الله شیخ حسن صانعی در این قبرستان موافقت و خاکسپاری صورت گرفت.
