روزه داری در بارداری و شیردهی

رویداد۲۴ هدی کاشانیان: روزه داری در طول بارداری موضوع قابل بحث و پیچیده‌ای است. با توجه به مزایای ذکرشده در متون اسلامی برای روزه، هر فرد مسلمان از جمله زنان باردار و شیرده به ادای این فریضه گرایش زیادی دارند. اما مشکلی که بسیاری از زنان باردار و خصوصاً متخصصان زنان با آن مواجه هستند نگرانی زن باردار در خصوص عواقب احتمالی روزه داری بر سلامتی خود و جنین وی می‌باشد. همچنین شیردهی دورانی خاطره انگیز برای مادراست و مادر فداکارانه آنچه در روح و جسم خود دارد به کودک می‌بخشد تا کودک به خوبی رشد و نمو پیدا کند. با فرا رسیدن ماه رمضان، برخی از مادران شیرده دوست دارند که روزه بگیرند هر چند در دین اسلام این اجازه را به مادران داده است که روزه نگیرند.

طبق مطالعات و مقالات، روزه‌داری در حاملگی بر روی وزن جنین و یا زایمان زودرس تأثیری نداشته و هیچگونه عوارض جنینی یا مشکلاتی برای آن ایجاد نمی‌کند البته به شرطی که یک سری مسائل رعایت شود. سالم بودن زنان باردار یک فاکتور مهم برای روزه گرفتن آن‎ها است و نباید هیچ بیماری زمینه‌ای داشته باشند؛ بنابراین افراد باردار و شیرده پیش از اقدام به روزه داری حتماً با پزشک خود مشورت کنند. حتماً از سحری استفاده کنند و بدون سحری روزه نگیرند و از خوردن غذا‌های شور پرهیز کنند، چراکه بدن را بیشتر دهیدراته می‌کند؛ رژیم غذایی خوب و متعادل در طول روزه‌داری که شامل مواد ویتامین‌دار، پروتئین‌دار و فیبردار باشد، بسیار تاثیرگذار است.

مادران شیرده برای تأمین کلسیم بخشی از پروتئین و ویتامین‌های گروه B به میزان دو تا سه لیوان شیر یا معادل آن از ماست و پنیر به صورت روزانه استفاده کنند. آن‌ها پس از افطار و تا قبل از خواب و تا سحر باید حداقل هشت لیوان آب و مایعات مصرف کنند تا به دلیل کم‌آبی بدن، حجم شیر مادر کم نشود. همچنین این افراد باید از انجام کار‌های سنگین و خسته‌کننده در طول روز خودداری کنند و استراحت کافی برای حفظ انرژی داشته باشند.

موارد منع روزه در بارداری و شیردهی

• در سه ماهه اول بارداری به ویژه ۸ هفته نخست بارداری که سلول‌های مغزی جنین در حال شکل گیری است، روزه داری به خصوص در ایامی که ساعات آن طولانی است و به حدود ۱۶ ساعت می‌رسد، ممکن است صدمات جبران ناپذیری به رشد جنین بزند. 

• در سه ماه سوم بارداری نیز بخش عمده انرژی جنین از قند خون (گلوکز خون مادر) تأمین می‌شود و روزه داری با ایجاد ترکیبات حاصل از سوخت چربی‌های بدن برای تأمین انرژی می‌تواند به سیستم عصبی جنین لطمه بزند؛ بنابراین در سه ماه اول و سوم بارداری روزه گرفتن توصیه نمی‌شود.

• در مادران شیرده نیز از آنجا که در ۶ ماهه اول شیردهی تنها منبع غذایی نوزاد، شیر مادر است و دیده شده که روزه داری سبب اختلال در شیردهی و به دنبال آن اختلال در وزن گیری کودک می‌شود، بهتر است در این ایام، از روزه داری خودداری شود.

آسیب روزه گرفتن به نوزاد

اگر شرایط لازم مانند رسیدن آب و مایعات کافی به بدن، استفاده از انواع گروه‌های غذایی، استفاده از مواد مغذی لازم و... در روزه داری برای مادران شیرده رعایت شود روزه می‌تواند برای مادر یا نوزاد خطری نداشته باشد. هر زنی می‌تواند ۲۴ ساعت چیزی نخورد بدون اینکه بر روی شیر او تاثیری داشته باشد. بدن مادر توانایی تولید شیر کافی را در هنگام روزه داری دارد. اما اگر حس کردید که روزه داری سبب کاهش شیرتان شده و ممکن است به خودتان و نوزادتان آسیب وارد شود یا کودکتان گرسنه می‌ماند یا وزن گیری او دچار اختلال شده بهتر است روزه نگیرید.

آسیب روزه گرفتن به مادر شیرده

روزه گرفتن مادران شیرده باعث کم آبی بدن آن‌ها می‌‎شود و این کم آبی عوارضی مانند سرگیجه، سردرد، احساس خستگی و ضعف شدید و درد‌های بدنی برای آنان در پی دارد. اما روزه گرفتن روی ترکیبات خون مادران شیرده اثری ندارد. اگر مادران شیرده با عواملی مانند آنچه در بالا اشاره شد روبرو شدند بهتر است روزه خود را بشکنند و یک لیوان آب همراه کمی شکر و نمک میل کنند و نیم ساعت استراحت نمایند، ولی اگر خوب نشدند حتما به پزشک مراجعه کنند.

در صورت دیدن این علائم روزه داری را قطع کنید:

• کم شدن میزان ادرار کودک و میزان پوشک‌های خیس

• تقاضای زیاد برای شیر خوردن و گریه مداوم برای مکیدن سینه

• تغییر نکردن وزن

• کاهش وزن

• ناآرامی و گریه شدید و مداوم

این علائم نشان دهنده این است که کودک گرسنه است و به خوبی سیر نمی‌شود.

روزه گرفتن در بارداری و نکات تغذیه‌ای ضروری

• اگر تمایل به روزه گرفتن در بارداری دارید، حتما در این زمینه با پزشک خود مشورت کنید.

• درصورتی که اقدام به روزه گرفتن در بارداری می‌کنید حتما جهت دریافت رژیم تغذیه‌ای مناسب ماه رمضان به متخصص تغذیه مراجعه کنید.

• تغذیۀ شما در فاصلۀ بین افطار و سحر بسیار مهم است. پس در این دوران مقدار کافی غذا را دریافت کنید و استراحت کافی داشته باشید.

• سعی کنید در وعدۀ افطار از مصرف مواد قندی مانند زولبیا بامیه، خرما و کشمش بپرهیزید. قند موجود در این مواد ممکن است برای شما و جنین مشکل‌ساز شود. البته می‌توانید به صورت محدود مثلا هفته‌ای یک بار مقدار کمی از این مواد مصرف کنید.

• مصرف مایعات کافی شما را از کم‌آبی در طول روز و خطرات آن حفظ می‌کند. 

• روزه گرفتن در فصل زمستان راحت‌تر از تابستان بوده و خطر کمتری شما و نوزادتان را تهدید می‌کند.

• در صورت روزه گرفتن در بارداری بهتر است قند خون شما به‌طور مرتب چک شود. 

• سعی کنید قبل از شروع ماه رمضان مصرف کافئین را به حداقل برسانید تا عوارضی مانند سردرد در این دوران به حداقل خود برسند.

• اگر شاغل هستید با مدیر و رئیس خود صحبت کنید تا زمان بیشتری را جهت استراحت و تجدید قوا در اختیار خود قرار دهد و از همکاران بخواهید تا شرایط و محیط مناسبی را برای شما فراهم کنند.

• اگر علائم خطر ذکرشده در قسمت قبل برای شما ایجاد شد، روزۀ خود را افطار کنید.

• از فعالیت و کار شدید به خصوص در طول زمان روزه‌داری بپرهیزید.