در راستای روابط ایران و ژاپن/ سفیر ژاپن: آماده احیای دریاچه ارومیه و تالاب انزلی هستیم
رویداد۲۴ انتخاب نوشت: «تسوکادا تاماکی» می‌گوید: بعد از احیای توافق هسته ای، شرکت‌های ژاپنی کاملا آماده هستند که مجددا تجارت خود را به صورت گسترده در ایران آغاز کنند.
گفتگو با «تسوکادا تاماکی» سفیر ژاپن در ایران را در ادامه پیش روی شماست:
* به طور کلی مبنای روابط ژاپن با ایران بر اساس چه معیار‌ها و نیاز‌هایی شکل گرفته است؟
روابط ایران و ژاپن بر اساس معیار‌ها و سیاست ویژه‌ای شکل نگرفته است. روابط دو کشور روابط عمیق و قوی است و بر اساس تاریخ طولانی، تبادلات و همکاری انسانی شکل گرفته است. از نظر نیازی که مطرح شد، کشور ایران دارای جمعیت بیش از هشتاد میلیونی و جوان و سطح تحصیلات بالا است. همچنین، از منظر منابع انرژی، ایران دارای منابع سرشار نفت و گاز طبیعی و گردشگری جذاب است. افزون بر این، ایران به عنوان یکی از پرقدرت‌ترین کشور‌های خاورمیانه شناخته شده و بر همین اساس، ما متوجه هستیم که این کشور به عنوان نقطه ارتباطی با مناطق مختلف از ظرفیت عظیمی برخوردار است.
علاوه بر این، روابط ایران و ژاپن بر اساس اعتماد متقابل شکل گرفته است؛ ضمن اینکه برای ادامه روابط خوب میان دو کشور، درک متقابل دو ملت بسیار اهمیت دارد. از این رو، من مطمئن هستم که یک رسانه مانند تحلیل بازار نقش بسیار مهمی در این راستا می‌تواند ایفا کند.
* در زمینه روابط فرهنگی وضعیت دو کشور به چه صورت است و چه اقداماتی از سوی سفارت ژاپن در ایران برای گسترش آن صورت گرفته است؟
در خصوص رابطه فرهنگی دو کشور ایران و ژاپن، آن رابطه‌ای که در طول سال‌ها شکل گرفته، بر اساس و مبنایی شکل گرفته که ما می‌توانیم رابطه جدید آینده را در میان دو ملت بسازیم. علاقه شدید دو ملت به فرهنگ یکدیگر ایران و ژاپن برای توسعه روابط فرهنگی حائز اهمیت است.
به عنوان مثال در موزه‌های مختلف ژاپن در ۱۵ سال پیش، یک سری از نمایشگاه‌هایی از تمدن ایران باستان برگزار و در میان ژاپنی‌ها بسیار معروف شد و مردم از دیدن آن بسیار لذت بردند. همچنین، از آنجایی که ایرانی‌های به فرهنگ مدرن ژاپن علاقه بسیار دارند، تلاش میکنیم این خواسته و انتظار مردم را برآورده کنیم. یکی از برنامه‌هایی که ما در سفارت به عنوان فعالیت فرهنگی انجام می‌دهیم این است که در اتاقی در ساختمان سفارت به نام اتاق ژاپن، سریال‌های مانگا، انیمه‌ها و بازی‌های ویدئویی را در اختیار مردم می‌گذاریم و ایرانیان میتوانند از آن بهره‌مند شوند.
من بسیار خرسند و خوشحال هستم که به عنوان بخشی از فرهنگ کشور ژاپن، یکی از سریال‌های تلوزیونی آن به نام اوشین مورد استقبال زیادی از سوی ایرانی‌ها قرار گرفت و مردم ایران هنوز هم به خوبی از آن سریال یاد می‌کنند. ما همچنین تمایل داریم در زمینه فعالیت‌های ورزشی از جمله فوتبال و ورزش‌های رزمی هم همکاری بیشتری داشته باشیم.
* ایران یکی از تامین کنندگان اصلی انرژی ژاپن طی سال‌های قبل از تحریم بوده است. عمده روابط اقتصادی ژاپن با ایران بر اساس همین موضوع بوده است. تصور می‌کنید با برداشته شدن احتمالی تحریم‌های ایران، آیا ایران کماکان به عنوان یک تامین کننده انرژی ژاپن مطرح خواهد بود؟
ما مطمئن هستیم که ایران یکی از کشور‌های بزرگ در زمینه انرژی و از منابع طبیعی سرشاری برخوردار است که اهمیت آن برای رابطه اقتصادی ژاپن از قبل مشهود بوده و هم اکنون هم این رابطه برقرار است. از سوی دیگر، ژاپن قصد دارد تا سال ۲۰۵۰ به وضعیت کربن خنثی دست یابد. در این دوره تا سال ۲۰۵۰، جایگاه گاز طبیعی اهمیت فزاینده‌ای خواهد یافت. در این مورد، ایران که به عنوان کشور دوم دنیا به لحاظ برخورداری از منابع گاز طبیعی در نظر گرفته می‌شود، دارای ظرفیت سرشاری است. بر همین اساس، ما مایل هستیم پس از احیای توافق هسته ای، گفتگو و همکاری با طرف ایرانی را در حوزه انرژی به خصوص گاز طبیعی افزایش دهیم.
* در زمینه اقتصادی چه زمینه‌هایی برای گسترش روابط میان دو کشور وجود خواهد داشت و ژاپن در چه زمینه‌هایی می‌تواند در اقتصاد ایران حضور داشته باشد؟
ژاپن، حتی با وجود تحریم شدید و تحت تاثیر تحریم ثانویه امریکا، روابط خود با ایران در حوزه‌های غیر تحریمی را حفظ کرده است که این موضوعات زمینه تجهیزات پزشکی، أقلام دارویی و کمک‌های دولتی برای توسعه اقتصادی و کمک‌های بشردوستانه است. در این مورد ما معتقدیم که باید ظرفیت بیشتری برای همکاری بیشتر در آینده باقی بماند.
من مجددا تاکید می‌کنم که شرکت‌های ژاپنی از کشور و بازار ایران انتظار همکاری دارند. به همین دلیل این شرکت‌ها ارتباط خود را در ایران قطع نکرده و شعبه‌های خود را در ایران حفظ کرده اند. بعد از احیای توافق هسته‌ای و روابط اقتصادی بزرگتر میان دو کشور، شرکت‌های ژاپنی کاملا آماده هستند که مجددا تجارت خود را به صورت گسترده آغاز کنند.
* در حال حاضر ژاپن در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر و هوش مصنوعی همکاری‌های رو به گسترشی با کشور‌های عربی خلیج فارس دارد. ایا در این زمینه می‌توان شاهد همکاری میان ژاپن با ایران نیز بود؟
امکان بزرگی در این زمینه وجود دارد. به طور دقیق‌تر یک سازمانی به نام مرکز همکاری‌های خاورمیانه ژاپن وجود دارد که به ارائه حمایت در چارچوب تربیت نیروی انسانی در زمینه آب، برق و ایمن سازی در برابر حوادث طبیعی مانند زلزله می‌پردازد؛ در حالی که سمینار‌ها و فعالیت‌های مختلف را برگزار می‌کند و انجام می‌دهد. همچنین، این مرکز در این مورد به خصوص انرژی، انجمن انرژی‌های تجدید پذیر ایران را به ژاپن دعوت کرده و یک سمینار را در حوزه فناوری و تجارب ژاپن در این حوزه برگزار کرد. ما تمایل داریم که در زمینه مسائل اجتماعی ایران بتوانیم از این به بعد هم همکاری بیشتری داشته باشیم.
* یکی از زمینه‌های گسترش همکاری میان ایران و ژاپن، گسترش بندر شهید رجایی است. در این خصوص چه همکاری‌هایی صورت گرفته است؟
تا به حال ما همکاری خاصی در خصوص بندر شهید رجایی نداشته ایم. اما متوجه هستیم که نه تنها این بندر بلکه سایر بنادر ایران دارای اهمیت بالایی در مسیر بازرگانی و تجاری بین المللی هستند. در عین حال نیز بنادر ایران در توزیع انرژی در جهان نقش مهمی دارند. به نظر ژاپن توسعه این بندر با توسعه کل منطقه مرتبط است؛ ضمن اینکه بعد از برداشته شدن تحریم‌ها و احیای توافق هسته‌ای و بهبود شرایط، ما انتظار داریم که همکاری‌های دو کشور ارتقاء یابد.
افزون بر این، ما به ایده کریدور حمل و نقل شمال_ جنوب ایران هم توجه خواهیم کرد. ما انتظار زیادی داریم که با احیای توافق هسته ای، این همکاری در حوزه ساخت و ساز و پیشرفت و توسعه بندر‌های ایران به صورت گسترده آغاز شود.
* ژاپن طرحی را برای احیای مذاکرات هسته‌ای ایران پیشنهاد داده است که حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران از آن استقبال کرد. آیا این طرح کماکان نیز در دستور کار قرار دارد؟ پیش بینی شما از میزان موفقیت این طرح چیست؟
ما از بحث درباره جزئیات این گفتگوی دیپلماتیک خودداری میکنیم، اما از سوی دیگر تفکراتی در پشت این برنامه و طرح وجود دارد. مدتی که توافق هسته‌ای و موضوع برجام فعال بود، با یک چارچوب همکاری با کمیته هسته‌ای بین الملل و سازمان اتمی ایران، چند کارگاه و فعالیت مختلف را انجام دادیم؛ بنابراین می‌توانیم بگوییم که این همکاری میان دو کشور وجود داشته است.
بیشتر بخوانید: مذاکرات برجام ناظر بر بازگشت همه طرف‌ها به تعهدات است/ درباره تبادل زندانیان، گفتگوهای غیرمستقیمی با آمریکا داشته‌ایم
همچنین، آژانس بین المللی انرژی اتمی تنها سازمان کارشناسی و فناوری در این حوزه است و اعتماد متقابل میان یک کشور و این آژانس بسیار اهمیت دارد. کشور ژاپن در این خصوص تجربه دارد و از ایران انتظار دارد که ارتباط خود با آژانس را حفظ کند که بسیار مهم است. ژاپن تنها کشوری است که در جنگ تحت بمباران اتمی قرار گرفته است و من مطمئن هستم که این تفکری که در دولت ژاپن مبنی بر نیاز همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی وجود دارد، حائز اهمیت است.
ژاپن هم با امریکا هم پیمان است و هم با ایران روابط خوبی را حفظ کرده است. در همین راستا ما می‌توانیم نقش مهمی را ایفا کنیم و برای این نقشه و برنامه، از آمادگی کافی برخوردار هستیم.
* ژاپن نوعی استراتژی مصون سازی (hedging strategy) را در قبال کشور‌های منطقه خلیج فارس دنبال می‌کند؛ لذا روابط متوازن با کشور‌های عربی خلیج فارس و ایران را از سوی ژاپن شاهد هستیم. به نظر شما در سال‌های آینده این سیاست تداوم خواهد داشت؟
من فکر می‌کنم که کلمه «استراتژی مصون سازی»، سیاست ژاپن در خاورمیانه را با جزئیات توضیح ندهد. برای ژاپن هم کشور‌های عربی خلیج فارس و هم ایران هر دو به عنوان شرکای دیپلماتیک دارای اهمیت است. این سیاست در تجربه و سنت کشور ژاپن در برابر کشور‌های خاورمیانه ثابت بوده و نه تنها در صحبت کردن، بلکه تاریخ نشان داده که روابط ژاپن با خاورمیانه تغییر نکرده است.
من مطمئن هستم که ژاپن تا کنون تلاش کرده که در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی روابط با کشور‌های خلیج فارس را تقویت کند و این ارتباط با کل کشور‌های خاورمیانه هم تغییر نخواهد کرد.
* به نظر می‌رسد اولویت اصلی ژاپن در خصوص تحولات نظام بین الملل استراتژی «آزاد و باز هند-اقیانوس آرام» است. آیا این سیاست پیوندی با منطقه خلیج فارس دارد؟ اگر چنین است جایگاه ایران در این سیاست چیست؟
اولا ژاپن به عنوان کشور جزیره‌ای و دریایی، متمرکز بر دریا در نقطه شروع سیاست دیپلماتیکی خود است که از نظر جغرافیایی، موضوعی طبیعی است. همچنین، ما متوجه هستیم که از دیدگاه ایران به عنوان یکی از قدرتمندترین کشور‌های منطقه که کشوری دریایی با سرزمین پهناوری است، امکان دارد که در این حوزه دیدگاه متفاوت استراتژیکی وجود داشته باشد.
اما، به هر حال هر دو کشور ایران و ژاپن به دریا متصل هستند و در این مورد کشور ایران می‌تواند موافق چشم انداز سیاست اقیانوس هند_آرام ژاپن باشد. افزون بر این، من متوجه هستم که ژاپن کشوری در اقیانوس آرام و ایران یک کشور در خلیج فارس و اقیانوس هند است. بنابراین، ایده سیاست باز و آزاد ایندوپاسیفیک، ایده‌ای است که دو منطقه دریایی را نه به صورت جداگانه بلکه یکی در نظر می‌گیرد. موضوعات اصلی این سیاست، مدیریت از طریق قوانین بین المللی دریایی و سیستم اقتصادی و اجتماعی آزاد و باز، وصل شدن کشور‌های مختلف از طریق این سیستم اقتصادی و استفاده از منابع مشترک است.
* شاهد گسترش ائتلاف‌ها میان ژاپن و کشور‌های غربی از جمله آمریکا در منطقه ایندوپاسیفیک هستیم که عضویت در کوآد QUAD از جمله آن است. همچنین ژاپن بنا دارد اولین دفتر آسیایی ناتو را در توکیو تاسیس کند. از سوی دیگر، در سال‌های اخیر ژاپن به منظور «گردآوری اطلاعات» و حفاظت از کشتی‌های خود نیرو‌های دفاع از خود را به دریای سرخ اعزام کرده است. آیا این رویکرد ژاپن دلالت‌هایی هم برای منطقه خلیج فارس دارد؟
امروزه بر اساس نظام جامعه بین المللی، اتفاقی که در یک منطقه جهان رخ می‌دهد حتما بر مناطق مختلف تاثیرگذار خواهد بود. به همین دلیل ما به وضعیت امنیتی خلیج فارس هم اهمیت بیشتری می‌دهیم و از طرفی تمایل داریم که ایران هم اهمیت گسترده‌ای برای سیاست هند_اقیانوس آرام قائل شود.
در این راستا، ما برنامه تاسیس دفتر آسیایی ناتو در توکیو را هم در راستای همین موضوعات بین المللی در نظر می‌گیریم. یک موضوعی که تمایل دارم تاکید کنم این است بحث در خصوص تاسیس این دفتر در توکیو هنوز در جریان است، اما تاکنون تصمیمی اتخاد نشده است، چرا که تاسیس این دفتر هنوز مورد موافقت همه اعضای ناتو قرار نگرفته است. اما مطمئن هستم که یک توافق در مورد موضوعاتی مانند وضعیت امنیتی اروپا و منطقه کشور‌های ناتو و وضعیت امنیتی کشور‌های هند_اقیانوس آرام بسیار مهم است.
به همین دلیل ما برای موضوعاتی، چون وضعیت اوکراین و حمله روسیه و وضعیت تایوان در کنار کشور چین اهمیت زیادی قائل هستیم و به آن توجه میکنیم. در خصوص عملیات نیرو‌های دفاع از خود ژاپن در برابر دزدان دریایی و فعالیت «گردآوری اطلاعات» در مناطق خاورمیانه، این عملیات در منطقه دریای سومالی و خلیج عدن و منطقه خلیج عمان انجام شده است؛ بنابراین تاکید من این است که این فعالیت‌ها را در منطقه دریای سرخ انجام نداده ایم.
* از دیدگاه شما در چه زمینه‌ای امکانات گسترش روابط میان ایران و ژاپن وجود دارد؟ جنابعالی چه چشم اندازی را در روابط دوجانبه پیش بینی می‌کنید؟
یکی از بزرگترین موضوعاتی که در ذهن من وجود دارد، همکاری دو کشور در حوزه آب است. چند هفته پیش ما با دکتر علی سلاجقه معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست ملاقات داشتیم. در این ملاقات ما بر این موضوع تاکید کردیم که مشکلات آب، به عنوان موضوعات داخلی ایران نیست، بلکه باید به عنوان مشکل بین المللی با کشور‌های همسایه مورد توجه قرار گیرد. ما مایل هستیم که همکاری در دریاچه ارومیه و تالاب‌های مختلف از جمله مرداب انزلی را در دستور کار قرار دهیم.
