جامعه ایران با بحران عدم پاسخگویی به نیاز جنسی جوانان روبرو است

رویداد۲۴- محمدعلی الستی، جامعه‌شناس درباره دلایل افزایش آمار و کاهش سن ازدواج موقت با تاکید بر اینکه عارضه عدم پاسخگویی به نیاز جنسی را 20 سال است که پشت سر گذاشتیم گفت: 20 سال است که ما در حوزه عدم پاسخگویی به نیاز جنسی وارد آسیب شدیم و ناهنجاری‌های گوناگونی را در این زمینه شاهدیم. الان افزایش تعداد ازدواج موقت، ازدواج سفید، همباشی‌ها و امثال این موارد نشان می‌دهد که به مرز بحران رسیدیم و هرروز هم این مسئله جدی‌تر می‌شود. 

«خانه‌ای روی آب» عنوان پژوهش «کامیل احمدی»، مردم‌شناس است که به‌تازگی از آن رونمایی کرده . پژوهشی در آن از افزایش آمار ازدواج موقت سخن می‌گوید و نشان می‌دهد بیشتر دختران و پسران زیر 18 سال به آن تمایل دارد. یافته‌های این پژوهش بین ٢١٦ جوان  است که ٨٤/٣٦‌ درصد پاسخگویان زیر سن ۱۸ سالگی، ازدواج موقت را تجربه کرده‌اند. البته افزایش صیغه محرمیت بین دختران و پسران تنها مستند به پژوهش «کامیل احمدی» نیست. بلکه آمارها و شواهد میدانی ازجمله اجاره یک‌شبه خانه‌ها با وسایل و امکانات، رزرو هتل و... نشان از درخواست و متقاضیان بالای برای داشتن روابط موقت دارد. 

البته در نگاه شرعی از افزایش ازدواج موقت و در نگاه عرفی ازدواج سفید و همباشی‌ها چندان تعجب‌آور نیست. به اعتقاد کارشناسان، خلاء قانونی و عدم راهکار مناسب برای پاسخگویی نیاز جنسی جوانان آن‌هم در دورانی که ازدواج محدودشده و سن ازدواج به حداکثر رسیده است، راه را برای ازدواج موقت و دیگر روابط جنس مخالف را بیشتر می‌کند.   

محمدعلی الستی، جامعه‌شناس، در گفت و گو با رویداد۲۴ درباره دلایل افزایش آمار و کاهش سن ازدواج موقت گفت: ابتدا باید این موضوع را به‌صورت یک مسئله طرح کرد. اینکه انسان با غریزه جنسی به دنیا می‌آید. در هر دوره این غریزه شکل‌های متفاوتی دارد و به‌ مرور زمان رشد می‌کند و شکل تکامل‌یافته پیدا می‌کند. 

او ادامه داد: جوامع انسانی و فرهنگ‌های مختلف برای پاسخگویی به این غریزه راهکارهای گوناگونی برای این نیاز در نظر گرفتند. در جامعه گذشته ما نیز ازدواج در سن پایین را پذیرفته بودند. ما در جامعه سنتی خود دختران و پسران کم و سن و سالی را داشتیم که در سن پایین ازدواج می‌کردند. البته در همان دوران شاخص‌هایی وجود داشت که نشان می‌داد این ازدواج‌ها در جامعه بشریت با سلامت  تعارض داشته است. 

الستی افزود: همین‌طور که بشر در تحول و تکامل اجتماعی قرار می‌گیرد، می‌بینیم که سن ازدواج بالا می‌رود. البته در افزایش سن ازدواج عوامل متعددی دیگری مانند امکانات اقتصادی، دخالت دارد. 

وی اشاره کرد: با افزایش سن در جوامع صنعتی، برای پاسخگویی نیازهایی جنسی در فاصله‌ای که بلوغ رخ‌داده تا زمان ازدواج راهکارهای متعددی در جوامع غربی مانند روابط دوستی آزاد پیشنهاد شد. اما این موضوع در جامعه‌ای مانند ایران تضادهای بسیاری را ایجاد می‌کرد.  برای همین مدیریت و مهندسی نیازها در فاصله بلوغ جنسی تا ازدواج بسیار اهمیت داشت. چون اگر به راهکار درستی برای آن ارائه نمی‌شد، طبیعتا این نیاز به بحران جنسی و بحران بلوغ تبدیل می‌شد. 

این جامعه‌شناس افزود: ابتدا به خودداری، روزه گرفتن، پرهیز از تحریکات توصیه می‌شد. اما به‌مرورزمان این توصیه‌ها برای نوجوانان و جوانانی که زندگی در جامعه جدید را تجربه می‌کردند، جوابگو نبود. برای همین متفکران دینی ما راه‌حل ازدواج موقت به‌عنوان راهی که مورد تایید دین اسلام نیز هست را ارائه دادند. همچنین مرحوم آیت‌الله مطهری، هاشمی رفسنجانی، شهید بهشتی طرح‌هایی برای ساماندهی این موضوع پیشنهاد دادند. اما ازدواج موقت و طرح‌های دیگر با این دلیل که  آسیب‌های آن بیشتر از فوایدش است، با مخالفت تند وشدیدی روبرو شد. به همین دلیل هم ازجمله طرح‌های ناکارآمد و مسکوت باقی ماند. 

او ادامه داد: حالا امروز می‌بینیم که عملا جامعه به همین سمت حرکت کرده است و اکنون طبق آمار یک پژوهش نمونه آماری نشان می‌دهد که 84درصد مردان و 37 درصد دختران زیر 18 سال  تجربه ازدواج موقت داشتند. این نشان می‌دهد جامعه به‌صورت طبیعی و بدون دخالت مسئولان و تبلیغات به این سمت پیش رفته است.

این استاد دانشگاه اشاره کرد: مهم‌ترین دلیل ازدواج موقت و ازدواج سفید، نیاز جنسی است. مسئله خلاء عاطفی نیازی است که موج آن می‌تواند مثبت و بدون خطر عبور کند. حتی این نیاز با خانواده و دوستی‌های صمیمی بین همنجس نیز رفع می‌شود. اما ارتباط بین جنس مخالف آن‌هم در شرایطی که اکنون درباره آن صحبت می‌کنیم باید با صراحت گفت بخش عمده آن به نیاز جنسی مربوط می‌شود. حتی با رفع نیاز جنسی ما شاهد تظاهرات خلاء عاطفی هم نخواهیم بود.

وی گفت: عارضه عدم پاسخگویی به نیاز جنسی 20 سال است که پشت سر گذاشتیم. همان زمان یعنی سال 72 نگرانی آسیب شناسان در این موضوع ایجاد شد و اتفاقا اعلام خطر کردیم.  از سال 75 هم پیگیری جدی برای رفع این موضوع داشتیم. اما تا امروز برنامه قابل‌توجهی اجرا نشده است. 20 سال است که ما در حوزه عدم پاسخگویی به نیاز جنسی وارد آسیب شدیم و ناهنجاری‌های گوناگونی را در این زمینه شاهدیم. الان افزایش تعداد ازدواج موقت، ازدواج سفید، همباشی‌ها و امثال این موارد نشان می‌دهد که به مرز بحران رسیدیم و هرروز هم این مسئله جدی‌تر می‌شود. در این شرایط ما عدم تشکیل خانواده، بی‌سرپرست شدن فرزندان و بحران و فروپاشی نظام خانواده بسیار خواهیم داشت.   

الستی اشاره کرد: ما در نظام اجتماعی زندگی می‌کنیم که شرایط برای نوجوانان و جوانان تغییر کرده است. نوع تغذیه، تغییر میزان مصرف انرژی و از همه مهم‌تر تحریکات محیطی که رشد فزاینده‌ای در تنوع‌گرایی، توجه به زیبایی‌های ظاهر در نسل‌های جدید بیشتر شده است. رسانه‌هایی مانند اینترنت و ماهواره که‌موجی را وارد ایران کرد که همین باعث شد تا سن بلوغ کاهش پیدا کند. 

وی ادامه داد: با توجه به کاهش سن بلوغ نباید جوانان را در این شرایط رها کرد. چون نه‌تنها نظام خانواده دچار آسیب خواهد شد بلکه آسیب‌های روحی و روانی سختی برای جامعه به همراه خواهد آورد. در حال حاضر حتما باید یک فکر جدی در این حوزه داشته باشیم. اساتید حوزه، متخصصان، برنامه ریزان فرهنگی باید الگوی مناسبی را ارئه دهند تا بتوانیم سلامت، تعادل را به جامعه بازگردانیم که این آسیب متوجه نسل آینده نشود. 

این جامعه‌شناس تاکید کرد: اکنون ما نیاز با شجاعت پذیرفتن این بحران را داریم. در حال حاضر ضروری است که صراحتا بپذیریم با مسئله‌ای به نام بحران عدم پاسخگویی نیاز جنسی جوانان روبرو هستیم. بعدازآن شجاعت به‌کارگیری نیروهای متفکر برای راه‌حل مناسب داریم. این در حالی است که هنوز ما حتی جرات فکر کردن به این موضوع را نداریم. دلیلش هم آن است که در نظام اجتماعی سنتی خود تابوهایی ایجاد کردیم که این تابوها اجازه فکر کردن به واقعیت‌های اجتماعی را نمی‌دهد. 

این محقق و پژوهشگر ادامه داد: همیشه غریزه جنسی به‌عنوان امر بد و زشت و ناپسند تلقی شده است. مثلا اینکه اگر پدر و مادر درباره مسائل جنسی با فرزندان خود صحبت کنند، بی‌حیایی و بی‌عفتی محسوب می‌شود. برای همین بچه‌ها به‌جای اینکه از معلم، مشاور، والدین اطلاعات بگیرد، اطلاعات را از هم‌سن‌وسالان خود به‌صورت کنترل نشده دریافت می‌کنند. همین نشان می‌دهد که مدیریت ما در این حوزه، بی‌سروسامان است. 

الستی با اشاره به راهکار تازه  برای جوابگویی نیازها جنسی گفت: ازدواج موقت در دین اسلام، شرایط خاصی دارد. این‌طور نیست که با هر اتفاقی، هر مکانی، هر شرایطی ازدواج موقت را انتخاب کرد. از سویی دیگر ما در فقه خود داریم که تقلید از مجتهد فوت‌شده، جایز نیست. دلیلش هم این است که فقه شیعه، پویاست و با توجه به شرایط می‌تواند تغییر کند. یعنی فقها با توجه به شرایط زمان، حکم استخراج می‌کنند. با توجه به این نکته اکنون ما نیاز داریم که بین به واقعیت‌های اجتماعی و احکام فقهی که مجتهدان آگاه و پویا، روشنفکر استخراج می‌شود، قانون تازه‌ای داشته باشیم.

او در پایان تاکید کرد: باید برای حل این مسئله، پژوهش و جلسه‌های بسیار و گسترده‌ای صورت گیرد. اما به نظر من این موضوع نباید مسکوت باقی نماند و به حال خود رها شود. چون این مسئله حل‌شدنی نیست.