رد صلاحیت مینو خالقی با شورای نگهبان چه می‌کند؟

اگر تشخیص فردی ملاک شود غرض ورزی ها و حب و بغض ها دخیل می شود و نتایج حاصله، بر طبق قانون نخواهد بود. بر این اساس حضرت امام(ره) برای تایید صلاحیت ریاست جمهوری  به جز دوره اول که خود ایشان انجام دادند، چنین می‌فرمایند: «در دوره ‏هاى آینده که ان شاء اللَّه استقرار کامل حاصل شد، به حسب قانون اساسى باید این امر به وسیله شوراى نگهبان عمل؛ و آنان هستند که باید تشخیص صلاحیت رئیس جمهور را به حسب موازین قانونى بدهند.» (صحیفه امام، ج12، ص11)

تشخیص صلاحیت بر حسب موازین و ملاک های قانونی موجب می شود نتیجه عملکرد شورای نگهبان با تغییر اعضا هم یکسان شود یعنی هرکس عضو شورای نگهبان باشد با بهره گیری از ملاک های مصرح موجود، نتیجه یکسانی را رقم خواهد زد.

لذا در نظر امام(ره)، نه شورای نگهبان و نه هیچ نهاد دیگری، فراقانونی نیستند و حدود همه را قانون معین می کند. حضرت امام(ره) چنین فرموده‌اند: «باید حدود معلوم بشود. آقاى رئیس جمهور حدودش در قانون اساسى چه هست... مجلس حدودش چه قدر است، روى حدود خودش عمل کند. شوراى نگهبان حدودش چه قدراست؛ قوه قضاییه حدودش چى است؛ قوه اجرائیه. قانون معین شده است‏ »(همان، ج14، ص 377)

اگر حدود مشخص شد ملاک های قانونی، جای خود را به تفاسیر می دهند و دیگر در برهه های گوناگون، شاهد آن نخواهیم بود که گفته شود «تفسیر اعضای فعلی چنین است» و با تفسیر اعضای سابق متفاوت می شود.

وظیفه شورای نگهبان نظارت است. بدین نحو که به تطابق ویژگیهای افراد کاندیدا با ملاک های قانونی می پردازد یعنی داوطلبی که می خواهد در معرض رای مردم قرار گیرد به ملاک های قانونی توجه می کند و اگر دارا بود کاندیدا می شود و شورای نگهبان، می سنجد که آیا مدارک و مستندات فرد متقاضی، با ملاک های قانونی، سنخیت دارد یا نه.اگر داشت تایید می شود و اگر نداشت رد می شود.لذا واژه « عدم احراز صلاحیت» واژه ای ابداعی و «من در آوردی» است.

وظیفه شورای نگهبان، نظارت است. بدین نحو که روند برگزاری انتخابات را بررسی و نظارت می کند تا ملاک های قانونی رعایت شده باشد. اگر ملاک های قانونی رعایت شده باشد انتخابات را تایید می کند و به گونه ای عمل نمی کند که در یک حوزه، آرای چهارنفر را تایید و آرای یک نفر را به طور کامل باطل نماید.


قضایای پرشماری در ایام انتخابات هفتم اسفند رخ داد که ابهامات فراوانی را نسبت به عملکرد شورای نگهبان در افکار عمومی ایجاد کرد و موجب ارائه ایرادات قانونی فراوانی به عملکرد این شورا شد تاجائیکه سخنگوی شورای نگهبان نیز از شاکیان رویه این شورا در بحث انتخابات شد. در رابطه با ایام انتخابات، مطالب فراوانی نگاشته شده است. اما آخرین بدعت صورت گرفته توسط شورای نگهبان، رد صلاحیت منتخب مردم پس از انتخابات است.

فردی توسط شورای نگهبان تایید شده است و با آرای بالایی انتخاب گردیده است و به یکباره متوجه می شود تمام آرایش باطل شده و نمی تواند وارد مجلس شود.

چنین برخوردی با نماینده منتخب مردم، بار دیگر اذهان مردم را به سمت و سوی سوالات و انتقادات فراوانی سوق می دهد.اینکه جایگاه رای مردم در کشور ما کجاست؟ «میزان؛ رای مردم است» به چه نحوی محقق می شود؟ اگر بنا باشد قبل از انتخابات، افراد فراوان با صلاحیت، قلع و قمع شوند و افراد انگشت شماری در معرض رای مردم قرار بگیرند و همان افراد اندک شمار هم پس از کسب آرای مردم، رد صلاحیت شوند پس جایگاه نظر و رای مردم چه می شود؟

چه کسی ضرر می کند؟ جایگاه چه نهادی تضعیف می شود؟ آیا غیر از این است که در اذهان مردم، شورای نگهبان به عنوان مانعی در برابر تحقق اراده مردم تداعی می شود؟ آیا اعضای شورای نگهبان، توصیه های امام(ره) را به خاطر ندارند؟ حضرت امام(ره) در همین باب در تاریخ 11/6/1363 به اعضای محترم این شورا چنین تذکر می ‌دهند: « من با نهاد شوراى نگهبان صد در صد موافقم و عقیده ‏ام هست که باید قوى و همیشگى باشد، ولى حفظ شورا مقدارى به دست خود شماست. برخورد شما باید به صورتى باشد که در آینده هم به این شورا صدمه نخورد. شما نباید فقط به فکر حالا باشید و بگویید آینده هر چه شد، باشد. شیاطین بتدریج کار مى‏ کنند. امریکا براى پنجاه سال آینده خود نقشه دارد. شما باید طورى فکر کنید که این شورا براى همیشه محفوظ بماند. رفتار شما باید به صورتى باشد که انتزاع نشود که شما در مقابل مجلس و دولت ایستاده ‏اید. اینکه شما یکى و مجلس یکى، شما یکى و دولت یکى، ضرر مى ‏زند. شما روى مواضع اسلام قاطع بایستید، ولى به صورتى نباشد که انتزاع شود شما در همه جا دخالت مى‏ کنید. صحبت هاى شما باید به صورتى باشد که همه فکر کنند در محدوده قانونى خودتان عمل مى‏ کنید، نه یک قدم زیاد و نه یک قدم کم. در همان محل قانونى وقوف کنید، نه یک کلمه این طرف و نه یک کلمه آن طرف. گاهى ملاحظه مى‏ کنید که مصالح‏ اسلامى اقتضا مى‏ کند که به عناوین ثانوى عمل کنید. به آن عمل کنید گاهى مى‏ بینید که باید نخست وزیر در کارى دخالت کند که اگر دخالت نکند به ضرر اسلام است، به او اجازه دهید عمل کند. ضرورت اقتضا مى‏ کند که نخست وزیر فلان کار را انجام دهد که از کس دیگرى بر نمى‏ آید. شما باید سعى کنید که نگویند مى‏ خواهید در تمام کارها دخالت کنید، حتى در مسائل اجرایى. البته خود این مسائل را مى‏ دانید و عمل مى‏ کنید، ولى من تذکر مى‏ دهم. شما باید توجه داشته باشید که اگر مباحثات به مناقشات تبدیل شود و جلوى یکدیگر بایستید، اسباب این مى‏ شود که شوراى نگهبان تضعیف شود و در آتیه از بین برود.» (همان، ج19، ص 43 و44)


حضرت امام خمینی(ره) سرنوشت شورای نگهبان را منوط به عملکرد اعضای شورا کرده اند.یعنی هر حرکت و عمل شورای نگهبان، علاوه بر تاثیرات نزدیک، اثر وضعی مهمی هم برای سرنوشت این شورا دارد. 

اگر بخواهیم اقدام اخیر شورای نگهبان در قبال مینو خالقی را با عبارات امام خمینی(ره) بسنجیم به چند نکته خواهیم رسید.

اولا چنین اقدامی، این نتیجه را در آینده بروز می دهد که میزان، رای ملت نیست و مردم، دارای اختیار برای اعلام نظر نهایی نیستند. افرادی به تشخیص شورای نگهبان؛ بدون وجود ملاک های قانونی مصرح، تایید می شوند که ممکن است همگی از یک نوع سلیقه و گفتمان باشند و لذا مردم باید به همین تعداد افراد باقی مانده رای بدهند و این موضوع نیز پایان کار نیست یعنی از بین افراد منتخب توسط مردم هم افرادی توسط شورای نگهبان رد خواهند شد. چنین رویه ای موجب سرخوردگی مردم می شود و آنان را از مشارکت سیاسی در آینده، دلسرد خواهد کرد.

نکته دوم اینکه رویه شورای نگهبان نمایانگر تقابل با دولت است.دولت دلیل ابطال آرای مینو خالقی را از شورای نگهبان می خواهد اما دلایل، ارائه نمی شود. دولت چگونگی تایید انتخابات اصفهان و آرای چهار کاندیدا و ابطال آرای یک کاندیدا را طلب می کند اما جوابی دریافت نمی کند. دولت استناد حقوقی رد صلاحیت پس از انتخابات را طلب می کند اما او را به «تفسیر» ارجاع  و جوابی نمی دهند. دلایل حقوقی دولت مبنی بر آرای نفر ششم را نشنیده می گیرند. استدلال های دولت مبنی بر برگزاری مرحله دوم را نپذیرفته و بر انتخابات میان دوره ای تاکید می کنند. و بسیاری موارد دیگر. مگر امام(ره) بر عناوین ثانوی تاکید نفرمود و بیان نکرد که « شما باید سعى کنید که نگویند مى‏ خواهید در تمام کارها دخالت کنید، حتى در مسائل اجرایى.»مگر امام(ره) نفرمود «شما باید توجه داشته باشید که اگر مباحثات به مناقشات تبدیل شود و جلوى یکدیگر بایستید، اسباب این مى‏ شود که شوراى نگهبان تضعیف شود و در آتیه از بین برود.»
نکته دیگر آنکه حتی اگر دلیلی برای رد صلاحیت فرد منتخب به دست آمده است که شورای نگهبان را مصمم بر این کار نموده است با توجه به رای مردم و احترام به نظر مردمی که به شورای نگهبان، اعتماد کرده اند و در محل صندوق رای حاضر شده اند باید مدارک موجود را به مجلس شورای اسلامی فرستاد تا از تصویب اعتبارنامه فرد منتخب جلوگیری شود. یعنی رد صلاحیت فرد منتخب توسط منتخبان مردم. چنین رویه ای موجب اعتماد بیشتر نسبت به شورای نگهبان خواهد شد و الّا چنین مناقشاتی موجب تضعیف شورای نگهبان خواهد شد.
حضرت امام خمینی(ره) در نامه ای به فقهای شورای نگهبان می فرمایند: «گاهى دیده مى‏ شود که بعضى از آقایان محترم در مسائلى وارد مى ‏شوند که موجب وهن شوراى نگهبان است. فقهاى محترم باید توجه داشته باشند که نباید در مسائلى که مورد درگیرى هست وارد شوند... آیا شخصى که مى‏ آید نزد فقهاى شوراى نگهبان و مى‏ گوید: اگر گناهى هم کرده ‏ام توبه مى ‏کنم، راه درستى را رفته است یا کسى که روى منبر این توبه را به عنوان ضعف یک نماینده نقل مى‏ کند؟ بحث بر سر خوبى و بدى نمایندگان و سایر افراد نیست، بحث بر سر راه گناه و کج رفتن است. همه باید توجه کنیم که آلت دست بازیگران سیاسى نشویم. باید سعى شود آقایان به عنوان منبرى پرخاشگوى که تا این مرحله حاضر است پیش رود معرفى نشوند. شما نگویید، آنها به ما بد مى ‏گویند و ما با این صحبت ها جواب آنها را مى ‏دهیم. آنها که به شما بد مى‏ گویند، پست مقدس شوراى نگهبان را ندارند. شما در مکانى نشسته‏ اید که باید خیلى از مسائل را با سکوت و وزانت خویش حل کنید.»

در رابطه با اقدام اخیر شورای نگهبان در رابطه با رد صلاحیت فرد منتخب اصفهان هم اگر به وصیت نامه حضرت امام(ره) مراجعه کنیم راهنمایی ارزشمندی را دریافت خواهیم کرد.

«و از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در این عصر و عصرهای آینده می‌خواهم که اگر خدای نخواسته عناصر منحرفی با دسیسه و بازی سیاسی وکالت خود را به مردم تحمیل نمودند، مجلس اعتبارنامه آنان را رد کنند و نگذارند حتی یک عنصر خرابکار وابسته به مجلس راه یابد.»(صحیفه امام خمینی،ج21،ص421)

چرا حضرت امام خمینی(ره) از شورای نگهبان نخواسته اند که فرد منتخب را رد صلاحیت کند؟ چرا از مجلس چنین خواسته ای را طلب نموده اند؟ در نظر امام(ره) منتخب مردم، شخصی است حقوقی که اگرچه با دسایس گوناگون، آرای مردم را از آن خود کرده است اما منتخب مردم است و آرای آنان را با خود دارد و تنها مسیر رد صلاحیت او نیز از طریق آرای مردم- البته در اینجا به صورت غیر مستقیم- و در بحث اعتبارنامه ها می باشد. چنین رویه ای موجب تقویت جایگاه شورای نگهبان خواهد شد.