نرخ ارز چگونه تعیین می‌شود؟

رویداد۲۴ مکانیزم های مختلفی برای تعیین نرخ ارز و محاسبه آن وجود دارد که هر زمان نرخ برابری ریال برابر سایر ارزها دچار نوسان می شود، کارشناسان بر استفاده از یکی از آنها تاکید می کنند.

نوسانات پول ملی برابر پول خارجی یا نوسان نرخ ارز همواره یکی از چالش های دوره ای در اقتصاد ایران بوده است. این در حالی است که در اقتصادهای پیشرفته، دایره این نوسان به مراتب کمتر است.

به طور کلی ارزش پول ملی یک کشور نسبت به پول های سایر کشورها تابعی از نظام ارزی حاکم بر آن کشور است. در عین حال از آنجایی که نظام ارزی یک کشور با تراز پرداخت های آن ارتباط متقابلی دارد، نظام های ارزی باید ساز و کاری برای اصلاح کسری ها یا مازادهای جدی و پایدار تراز پرداخت ها داشته باشند.

«نظام پایه طلا»، «نظام پایه طلا-ارز»، «نظام ارزی شناور» و «نظام ارزی شناور مدیریت شده» چهار نظام پایه ای برای تعیین نرخ ارز هستند. از آنجایی که درآمدهای ارزی ایران با دیگر کشورها متفاوت است، در نتیجه سیاست های ارزی نیز متناسب با این شرایط طراحی شود. علت تفاوت این موضوع نیز درآمدهای ارزی صادرات نفت و مشتقات آن است.

روسای بانک مرکزی ایران بارها اعلام کرده‌اند که نظام ارزی کشور ما «نظام شناور مدیریت‌شده» است. در این نظام قرار است تقاضا و عرضه ارز، نرخ برابری را مشخص کند، اما بانک مرکزی می‌تواند با دخالت در بازار ارز، محدوده نوسانات آن را کنترل کند.

درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت در شرایط عادی باعث می شود بانک مرکزی ذخایر ارزی قابل توجهی در اختیار داشته باشد و هر زمان تقاضا برای ارز افزایش یابد، از آن استفاده کند.

البته مواقعی نیز وجود دارد که تقاضا برای ارز بسیار بالا می رود و حتی ذخایر بانک مرکزی نیز کفایت نمی کند و نرخ ها به طور جهشی بالا می روند.

کارشناسان پیشنهاد می کنند که بانک مرکزی نرخی را برای دلار تعیین کند که بتواند از آن نرخ با توجه به پشتوانه ذخایر ارزی خود حمایت کند. همزمان این افراد به بانک مرکزی توصیه می کنند که ماهیانه و با در نظر گرفتن تفاضل تورم داخلی و خارجی به نرخ دلار و یورو اضافه کند تا از شوک های ارزی جلوگیری شود.

با این حال در ماه های گذشته و همزمان با افزایش نرخ ارز یکی از مواردی که مطرح می شد لزوم مداخله بانک مرکزی در بازار برای مقابله با افزایش غیرمنطقی نرخ ارز بود.

نرخ دلار نباید بالاتر از ۱۰ هزار تومان باشد

محمد لاهوتی رییس کنفدراسیون صادرات در رابطه با اینکه چگونه نرخ دلار در بازار تعیین شده و به تعادل می رسد، گفت: با وجودی که براساس قانون، بانک مرکزی وظیفه حفظ ارزش پول ملی را دارد اما در ۶ ماه گذشته این وظیفه را کنار گذاشته بود و تزریقی به بازار انجام نمی داد.

وی با بیان اینکه، نرخ دلار ۲۰ هزار تومانی غیرقابل باور غیرمنطقی بود و هیچ مبنایی نداشت، اظهار داشت: براساس فرمول ریاضی و با محاسبه تفاضل تورم داخل و خارج تا پایان سال ۹۶، نرخ هر دلار حدود ۷ تا ۸ هزار تومان می شود و در صورتی که تورم سال جاری را نیز به آن اضافه کنیم، نرخ هر دلار نباید بیشتر از ۱۰ هزار تومان باشد و قیمتی بالاتر از این رقم حباب و جو روانی است.

با این حال سیدحسین سلیمی نایب رییس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران و عضو هیات مدیره بانک خاورمیانه می گوید نمی توان هیچ نرخی را برای دلار یا ارز تعیین کرد.

وی خاطرنشان می کند که میزان ارز صادرات غیرنفتی ایران شامل محصولات پتروشیمی، فولاد، فلزات رنگی و سایر کالاها حدود ۴۰ تا ۴۵ میلیارد دلار است و میزان واردات ایران نیز باید حدود همین ارقام باشد.

عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی می گوید علت اصلی نوسانات نرخ ارز در ماه های گذشته و به وجود آمدن نرخ های بالا این بود که ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما تزریق نشد. از سوی دیگر فاصله بالا بین نرخ ارز در سامانه نیما و بازار آزاد هیچ توجیهی نداشت.

با این حال محمد لاهوتی نکته دیگری را مورد توجه قرار داده و خاطرنشان می کند با وجودی که ارز مورد نیاز مردم در صرافی ها و بازار آزاد تنها ۳ درصد نیاز بازار است اما تاثیر روانی آن بسیار بیشتر از این درصد ناچیز است.

به نظر می رسد با اجرای سیاست های جدید ارزی بانک مرکزی و اختیاراتی که شورایعالی هماهنگی های اقتصادی به بانک مرکزی داده است، بتدریج نرخ دلار و سایر ارزهای خارجی در بازار به نقطه تعادل رسیده و بازار به ثبات برسد.