ناکارآمدی سیاست‌های یارانه‌ای به کجا می‎رسد؟/ می‌خواهند مردم را آماده حذف یارانه کنند

رویداد۲۴ ناکارآمدی سیاست‌های یارانه‌ای هنوز هم ادامه دارد. زمانی صحبت از صادرات آب مجازی بود. حالا به نظر می‌رسد که کار به صادرات شکر مجازی رسیده است! اما ماجرا چیست؟ خبر صادرات ۱۲۰ میلیون دلار آب‌نبات تولیدی با شکر یارانه‌ای کمی قبل مطرح شد و سرپرست سازمان توسعه تجارت را هم به واکنش واداشت. موضوع صادرات ۱۲۰ میلیون دلار آب نبات از کشور که با استفاده از شکر تامین شده با ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی تولید شد و در حکم صادرات محصولات یارانه‌ای داخلی بود، باعث واکنش مودودی شد. وی گفته بود: «با توجه به اینکه برای صادرات برخی کالا‌ها که با مواد اولیه وارد شده با ارز ۴۲۰۰ تومانی تولید شده‌اند، عوارضی در نظر گرفته نشده، شاهد آن بودیم که برخی از افراد این کالا‌ها را تولید کرده و صادر می‌کنند.»

به گفته وی، این فرآیند که با ارز ارزان‌قیمت انجام می‌شود، حتی در صورت رسیدن به صادرات نیز نمی‌تواند یک آمار سالم باشد، زیرا بنا بوده هزینه‌ای که برای این ارز یارانه‌ای پرداخت شده، در اختیار اقشار مختلف مردم قرار گیرد (نه اینکه صادر شود).

به دنبال آمادگی دادن به مردم برای حذف یارانه هستند

اما سوال اینجاست که چرا اینقدر رانت یا سوء استفاده از یارانه صورت می‌گیرد؟ برخی کارشناسان معتقدند که سیاست‌های یارانه ای، فسادآور است و برخی دیگر ناکارآمدی آن را مطرح می‌کنند.

 

جمشید عدالتیان اقتصاددان و عضو اتاق ایران در این رابطه می‌گوید: «این مساله یک بحث قدیمی است. اوج این بحث از اواخر دولت اصلاحات بود و صاحب نظران همه در مورد آن صحبت کرده اند. در زمان دولت احمدی نژاد هم تصمیم گرفته شد که یارانه‌ها به صورت نقدی پرداخت و قیمت‌ها واقعی شود. اتفاقی که افتاد این بود که یارانه پراخت شد، اما قیمت‌ها واقعی نشد. این چرخه معیوب از همانجا با تحریم و چند نرخی کردن ارز و مسائل دیگر آغاز شد.»

وی تاکید می‌کند: «رفته رفته می‌خواهند این آمادگی را به مردم بدهند تا زمینه سازی برای حذف یارانه صورت گیرد، یعنی بگویند به دلیل سوء استفاده صورت گرفته، می‌خواهند یارانه را حذف کنند. به نظر من تمام این مطالب به یک باره اتفاق نیافتاده، یعنی اتفاق امروز و دیروز نیست. اما به نظر می‌رسد که به مردم بگویند به دلیل سوء استفاده، قصد برچیدن بساط یارانه را دارند. یا مثلا بگویند دلار ۴۲۰۰ هم جمع شود و مردم با قیمت‌های واقعی آشنا شوند. در نهایت هم بنزین را گران کنند، چون دولت بودجه‌ای ندارد.»

وی معتقد است که حذف یارانه‌ها باید انجام می‌شد، اما سوال اینجاست که در شرایط تحریم که مردم تحت فشار هستند آیا موقع مناسبی برای حذف یارانه است یا خیر. عدالتیان می‌گوید: «این سوال ۲۰ ساله است. اقتصاددان‌ها هم بار‌ها آن را مطرح کرده اند که قیمت‌ها باید واقعی شود. برای این کار هم باید حقوق و دستمزد‌ها را واقعی کرد. کاری که اروپای شرقی بعد از فروپاشی کرد و یا روس‌ها کردند هم همین بود.»

سیاست‌های یارانه‌ای فسادآور است؟

وی در پاسخ به این سوال که آیا سیاست یارانه فسادآور است؟، می‌گوید: «فسادآور کلمه غلطی است. باید به جای آن گفت که یارانه برحق نیست، یعنی دست کسی که باید، نمی‌رسد. به طور مثال درباره بنزین وضعیت اینطور است که هر کسی که وضع بهتری دارد، بنزین بیشتری هم استفاده می‌کند و کسی که خودرو ندارد از این یارانه بنزین بی بهره است. یا شکر را اگر به صورت یارانه‌ای بدهید، ممکن است فردی باشد که حتی نان هم برای خوردن نداشته باشد. همه این‌ها نشان می‌دهد که یارانه هدفمند نیست.»

این عضو اتاق ایران تاکید می‌کند: «بار‌ها این را مطرح کردند که یارانه باید هدفمند باشد، اما به هدفش نرسید. بالاخره فساد هم ریشه‌های گوناگونی دارد و فقط یارانه نیست. آنچه به مردم عادی و تولیدکننده واقعی مربوط می‌شود، این است که هیچ کدام شان فاسد نیستند. عده‌ای همیشه فاسد بودند و ریشه آن هم کنده نمی‌شود. حتی در روسیه هم هنوز عده‌ای در حال سوءاستفاده هستند. این قانون است که باید مراقبت و نظارت کند تا چنین اتفاقی نیافتد.»

به گفته عدالتیان، همیشه آدم‌هایی هستند که سوء استفاده کنند، اما نمی‌شود به خاطر یک عده، عده دیگری را محروم کرد. اگر موارد سوء استفاده وجود دارد، باید یقه همان فرد را بگیرند که مابه‌تفاوت ارز را بدهد. مردم عادی یا تولید کننده را نمی‌توان تنبیه کرد.