محمدرضا شاه پهلوی و فوزیه در کاخ مرمر

رویداد۲۴ تصویر ثبت شده از محمدرضاشاه پهلوی و فوزیه احمد فواد شاهدخت مصر (نخستین همسر شاه) به همراه دخترشان شهناز پهلوی در کاخ مرمر در سال ۱۳۲۱

فوزیه در ۵ نوامبر ۱۹۲۱ در کاخ راس التین در اسکندریه مصر چشم به جهان گشود. او از دودمان پادشاهی محمدعلی پاشا، بنیانگذار مصر نوین بود. فوزیه تحصیلکرده سوئیس بود و به زبان‌های انگلیسی و فرانسه علاوه بر عربی مسلط بود.

پیشنهاد ازدواج را رضاشاه پهلوی مطرح کرده بود. ملک فاروق برادر فوزیه و شاه مصر، ابتدا تمایلی به ازدواج فوزیه با محمدرضا پهلوی نداشت. مشاور معتمد فاروق، علی ماهر پاشا، فاروق را متقاعد کرد این ازدواج جایگاه مصر را در جهان اسلام و در برابر بریتانیا تقویت می‌کند.

این ازدواج ابتدا ۲۴ اسفند ۱۳۱۷ (۱۵ مارس ۱۹۳۹) در قاهره انجام شد و بعد هم جشنی در ایران گرفتند. محمدرضا بیست ساله و فوزیه هفده ساله بود. فوزیه برای یادگیری فارسی معلم گرفته بود، اما هنوز چندان فارسی یاد نگرفته بود. محمدرضا هم ترکی و عربی (زبان رایج مصر) بلند نبود. این دو به فرانسه با هم صحبت می‌کردند.

بزرگترین مشکل سر راه این ازدواج متمم قانون اساسی بود که بر اساس آن مادر ولیعهد لزوما باید ایرانی می‌بود. مجلس نیز برای رفع این مشکل به فوزیه تابعیت ایرانی داد.

فوزیه و محمدرضا شاه پهلوی به مدت یک سال در کاخ مرمر اقامت داشتند و پس از به پادشاهی رسیدن محمدرضا پهلوی روابطشان تیره و سرد شد. فوزیه در ایران احساس تنهایی و افسردگی داشت و دوست و همنشینی هم نداشت. این دوران برای او بسیار تیره بود و هیچگاه تا پایان عمرش درباره دوران ملکه بودن خود سخن نگفت و مصاحبه نکرد. از طرفی هم درگیری‌های لفظی او و خواهران محمدرضا شاه، به ویژه اشرف پهلوی که با یکی از چهره‌های اپوزیسیون مصر رابطه برقرار کرده بود، ماندن در ایران را برای فوزیه سخت و طاقت‌فرسا می‌کرد.

بیشتر بخوانید: محمدرضا شاه پهلوی؛ مردی برای افسوس یا دیکتاتوری بی‌رحم؟

فوزیه همسر محمدرضا شاه پهلوی

به گزارش رویداد۲۴ شاه و فوزیه سر انجام پس از شش سال زندگی مشترک از هم جدا شدند و فوزیه به کشورش بازگشت و نامه‌ای به این شرح به شاه نوشت: «همسر عزیزم. از عالیجناب سفیر مصر در ایران شنیدم که شما مایل هستید مستقیماً از طرف من بشنوید که مایل به پایان دادن به زندگی زناشوئی خود هست در حقیقت من چنین تصمیمی را گرفته‌ام و به سفیر شما در مصر اطلاع داده‌ام و این یادداشت تأکیدی است بر این تصمیم نهایی من.»

در این نامه نوشته شده که «ازدواج ما، برای اعلیحضرت و من، آن سعادتی را که حق هر دوی ماست، به ارمغان نیاورد و بعد از تفکر زیاد به این نتیجه رسیدم که تنها طلاق است که می‌تواند سعادت ما را به صورت جداگانه تأمین کند. از شما درخواست می‌کنم موافقت کنید نقطه پایانی را به این وضع که ادامه بیشتر آن امکان ندارد، بگذاریم. من می‌دانم که طلاق برای هر دوی ما دردآور است، ولی ما باید در راه کشور‌های خود فداکاری کنیم. محمدرضا پهلوی می‌توانند همیشه در انتظار دوستی صادقانه اینجانب باشند. از درگاه خداوند خواهان سعادت آن شاه و رفاه کشورتان هستم./ امضاء: فوزیه احمد فواد»

حاصل ازدواج محمدرضا شاه پهلوی و فوزیه دختری به نام شهناز بود که بعد‌ها همسر اردشیر زاهدی و سپس همسر خسرو جهانبانی شد.