چاقی در کودکان ایرانی؛ دلایل و عوارض

رویداد۲۴ به تازگی معاون تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش از سنجش شاخص توده بدنی بیش از ۱۳ میلیون نفر از دانش آموزان خبر داد و گفت: نتایج به دست آمده در طرح کوچ و سنجش شاخص توده بدنی دانش آموزان نشان می‌دهد ۳۰.۱ درصد بچه‌های ما دارای اضافه وزن و چاقی هستند. به‌همین دلیل امروز قصد داریم به بحث چاقی در کودکان بپردازیم. با ما همراه باشید.

چاقی در کودکان ایرانی

شیوع کرونا و خانه نشینی و شرایط زندگی در دوران قرنطینه یکی از دلایل چاقی کوکان و دانش‌آموزان می‌باشد، اما نباید کرونا و خانه‌نشینی را تنها عامل چاقی در میان کودکان تلقی کرد و فاکتور‌های مهم و تعیین کننده دیگری در اضافه وزن کودکان را بی‌تاثیر دانست.

مهرازد حمیدی نتایج به دست آمده در طرح کوچ و سنجش شاخص توده بدنی دانش آموزان را اینگونه اعلام کرد: شاخص توده بدنی ۱۳ میلیون و ۲۹۰ و ۷۲۰ دانش آموز مورد سنجش قرار گرفت و مشخص شد ۳۰.۱ درصد بچه‌های ما دارای اضافه وزن و چاقی هستند که نسبت به پیمایش کاسپین در سال ۹۵ حدود هشت درصد افزایش یافته است و قرنطینگی خانگی، بی تحرکی، تعطیلی مدارس و ریزه خواری از جمله دلایل عمده آن است.

دکتر نقشبندی معتقد است در بحث چاقی کودکان به طور اختصاصی دو عامل در ایجاد و گستردگی این مسئله بسیار تعیین کننده هستند: اصلی‌ترین دلیل در ارتباط با چاقی کودکان به تغییر لایف استایل یا سبک زندگی در سالهای اخیر مربوط می شود. برای نمونه در گذشته کودکان فعالیت های بدنی و فیزیکی بسیار بیشتری در مقایسه با شرایط کنونی انجام می دادند خانواده ها نیز وقت بیشتری در اختیار داشتند و با بردن کودکان به پارک ها و مکان های تفریحی زمان زیادی را به انجام فعالیت های بدنی و ورزشی با فرزندان خود سپری می کردند و حال آنکه با پیچیده شدن شرایط زندگی از یک طرف زمان گذراندن وقت و به طور کلی باهم بودن در میان خانواده ها تا حد زیادی کاهش یافته است.

و مورد دوم، تغذیه نیز تغییرات نه چندان مطلوبی در راستای تغییر سبک زندگی افراد و در سالهای اخیر، سبب برهم خوردن توازن در سلامت افراد خانواده شده است. استفاده از غذاهای آماده یا فست فودی به یکی از عادت های غذایی خانوارها بدل شده است و از آنجایی که فست فود ها در مقایسه با غذاهای خانگی، کالری بسیار بالاتری دارند باعث چاقی و اضافه وزن در میان تمام اعضای خانواده و از جمله کودکان شده است.

با بروز و شیوع ویروس کرونا همان فعالیت‌های اندک و ناچیزی که کودکان با رفتن به مدرسه مهد کودک و پارک ها انجام می‌دادند، از میان رفته و بیشتر زمان افراد کم سن و سال در خانه ها و به تماشای تلویزیون و انجام بازی های کامپیوتری منجر شده است؛ این شرایط به طور قطع به وخیم تر شدن وضعیت کودکان آسیب زیادی خواهد زد.

دلایل چاقی در کودکان چیست؟

کودکان به دلایل مختلفی چاق می‌شوند. عوامل اصلی این اختلال عبارتند از:

• عوامل ژنتیکی
• بی تحرکی فیزیکی
• الگو‌های غذایی ناسالم و یا ترکیبی از این عوامل

چاقی در کودکان به دلیل شرایط پزشکی مانند مشکلات هورمونی جزء موارد نادر است. یک معاینه‌ی جسمی و فیزیکی و آزمایش خون این مسئله را تشخیص می‌دهد.

اگرچه در اغلب موارد، کل اعضای خانواده مشکلات وزنی را به ارث می‌برند، اما هر کودکی که خانواده‌ای چاق دارد لزوما اضافه وزن نخواهد داشت. کودکانی که والدین، برادر و یا خواهر چاق دارند به شدت در معرض خطر اضافه وزن هستند، اما ممکن است این چاقی از رفتار‌های خانوادگی مانند تغذیه و عادت‌های ورزشی نشات بگیرد.

در این روزهایی که کرونا دست‌وپای همه را بسته است، فعالیت دانش‌آموزان به دلیل مجازی شدن مدارس و محدودیت‌های رفت‌وآمد به حداقل رسیده است، همچنین در خانه ماندن و نداشتن سرگرمی افراد را به سمت ریزه‌خواری سوق می‌دهد. به‌همین دلیل کرونا هم یکی از دلایل چاقی این روزهای کودکان است.

عوارض چاقی در کودکان

عوارض چاقی کودکان و نوجوانان تنها به اضافه وزن محدود نیست و تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که چاقی و اضافه وزن در کودکی و نوجوانی باعث بروز عوارض متعدد در سیستم‌های مختلف بدن می‌شود. به‌طور کلی می‌توان گفت چاقی احتمال دارد کودکان را مبتلا به عوارض زیر کند:

• افزایش فشارخون
• اختلال در سطح چربی‌های خون و دیواره رگ‌های خونی
• دیابت نوع دو
• عوارض کلیوی
• مشکلات تنفسی
• افزایش خطر کیست‌های تخمدان در دختران
• کاهش توان جنسی در پسران
• مشکلات استخوانی

چاقی و عوارض روحی در کودکان

چاقی علاوه بر مشکلات و بیماری‌هایی که برای فرد ایجاد میکند، می‌تواند باعث مشکلات روح و روان نیز شود. خبرآنلاین در گزارشی می‌گوید طبق تحقیقات انجام شده، با شروع ۷ سالگی، اغلب کودکانی که دچار چاقی مفرط شده‌اند، با مشکلات روان دست و پنجه نرم می‌کنند.

مطالعاتی که در این زمینه صورت گرفته نشان می‌دهد، کودکان چاق در سنین پایین‌تر اغلب دچار اضطراب مفرط و دمدمی مزاجی شده و با بالا رفتن سن، درگیری‌های احساسی نیز به مشکلاتشان اضافه می‌شوند. در سنین ۷ تا ۱۴ سال، دختران بیشتر از پسرها دچار چاقی و مشکلات احساسی می‌شوند.

اگرچه فقر نیز فاکتور مهمی در رابطه وزن و اختلال سلامت روان است، اما به طور کلی و با یکسان در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی، چاقی کودکان می‌تواند در مشکلاتی که برای سلامت روان‌ها به وجود می‌آید، مؤثر باشد. کودکانی که شاخص توده بدنی (BMI) بالاتری دارند، گاهی تحت قضاوت و تبعیض قرار گرفته و بیشترشان اعتماد به نفس پایینی دارند که در دراز مدت موجب افسردگی می‌شود. در ادامه نیز افسردگی می‌تواند منجر به پرخوری احساسی و در نتیجه تشدید چاقی مفرط شده و حتی الگوی خواب این کودکان را به هم بزند.

چاقی و مشکلاتی که برای سلامت روان کودکان به وجود می‌آید ممکن است ریشه در مسائل مختلفی داشته باشد. کودکانی که چاقی مفرط دارند اغلب رژیم غذایی سالمی نداشته و از نظر فیزیکی فعالیت کمتری دارند و از آنجا که این کودکان در سن رشد قرار دارند، از نظر عاطفی آسیب‌پذیر هستند و اگر بخاطر ظاهرشان مورد تمسخر قرار بگیرند، ممکن است دچار مشکلات روحی روانی زیادی بشوند. اما می‌توان با ایجاد تغییراتی هرچند کوچک در سبک زندگی و عادت‌های غذایی به کودکان کمک کرد.

راه‌های مبارزه با چاقی کودکان

شما به عنوان والدین یا مراقبان اولیه‌ی کودک، تاثیر زیادی بر او دارید. کودک رفتار‌های شما را دنبال خواهد کرد؛ پس الگوی خوبی برایش باشید. همه‌ی اعضای خانواده باید قانون تغذیه‌ی سالم و داشتن فعالیت بدنی را اجرا کنند و این قانون نباید تنها به کودکی که اضافه وزن دارد منحصر شود. به رژیم یا برنامه‌های موقت فکر نکنید. شما با این قانون عادت‌های مادام العمری را تثبیت می‌کنید که سلامت کل خانواده را افزایش می‌دهد.

۱. بهترین اقدام، افزودن ورزش به عنوان یک برنامه روزمره در زندگی کودکان است که می‌تواند علاوه بر حفظ سلامت، اعتماد به‌نفسشان را نیز ارتقا دهد.

۲. مقدار بیشتری سبزیجات در بشقاب روزانه خانواده جا بدهید.

۳. تنقلات سالم (مثلا میوه‌هایی مانند سیب و موز، و سبزیجات خام مانند هویج و کرفس) را حاضر و آماده داشته باشید. غذا‌های ناسالم را به خانه نیاورید.

۴. از فست‌فود‌ها دوری کنید. اگر فرزند شما علاقه شدید به فست‌فود داشت، خودتان در منزل تهیه کنید.

۵. مصرف شیرینی‌جات را کاهش دهید. مادران گرامی لطفا کمتر کیک بپزید!

۶. فرزندانتان را در کار‌های خانه مشارکت دهید.

۷. استفاده از وسایل الکترونیکی مانند موبایل و کامپیوتر را به حداقل برسانید. سعی کنید بازی‌های کامپیوتری کمتر انجام شود. زیرا همین بازی‌ها باعث افرازیش کم‌تحرکی می‌شود.

لطفا از همین سن کم فرزندانتان، به‌فکر چاقی و سلامت آن‌ها باشید.