سرکوب معترضان قزاق به دست صلح‌بانان روسی / واکنش ایران به اعتراضات قزاقستان چه بود؟
رویداد۲۴ اعتراضات مردم در قزاقستان به پنجمین روز خود رسیده و حالا آنقدر کار بالا گرفته که جومات توکایف دستور تیراندازی به قصد کشتار معترضان را هم صادر کرده است. از هفته گذشته و در پی افزایش قیمت سوخت، معترضان قزاقستانی به خیابان‌ها ریختند و علیه سیاست‌های اقتصادی دولت شعار دادند و با توجه به دستور صریح توکایف، با پاسخ سختی مواجه شدند؛ چنانچه دادستانی کل قزاقستان خبر داد بیش از ۳ هزار نفر دستگیر شدند. همچنین یورونیوز گزارش کرده که تعداد زیادی از مردم نیز در کشته شده‌اند.
مواجهه دولت‌های سرکوبگر با معترضان همواره به یک شکل بوده است، کما آنکه توکایف همه معترضان را تروریست خوانده بود و وزارت کشور قزاقستان نیز به افرادی که با تیراندازی مستقیم کشته شدند، لقب «جنایتکاران مسلح» داده است.
مواجهه کشورهای مختلف با اعتراضات قزاقستان هم در نوع خود جالب بود؛ مهمترین واکنش، اقدام روسیه بود که نیروی ضد شوروش را خود را در قالب «نیروهای پیمان امنیت جمعی» به قزاقستان فرستاد تا با معترضان با سرعت بیشتری برخورد شود. ظاهرا نظر روسیه این بوده که ادامه یافتن اعتراضات برای قزاقستان و حاکمیت کنونی آن خطرناک است بنابراین باید زودتر جلوی آن را گرفت.
سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی در حقیقت سازمانی نظامی در حوزهٔ آسیای میانه و قفقاز است که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و کاهش توان سیاسی، اقتصادی و نظامی روسیه با هدف افزایش توان کشورهای استقلال یافته از شوروی تشکیل شده است. در اساسنامه این پیمان دخالت در کشور دیگر نیست و قرار است در حیطه نظامی در مقابل دشمن خارجی ایستادگی کند، با این حال روسیه به استناد همین پیمان، نیروهای خود را به قزاقستان فرستاد.
پاشینیان رئیس جمهوری ارمنستان که ریاست دوره‌ای پیمان امنیت جمعی را برعهده داشت، اعتراضات قزاقستان را دخالت کشور خارجی خواند و در بیانیه‌ای اعلام کرد: «با توجه به در نظر گرفتن تهدید برای امنیت ملی و حاکمیت قزاقستان که به دلیل مداخله خارجی شکل گرفته است، شورای سران سازمان پیمان امنیت جمعی مطابق با ماده ۴ معاهده امنیت جمعی، تصمیم به اعزام نیروی حافظ صلح جمعی به قزاقستان گرفت. نیروی حافظ صلح جهت کمک به تثبیت و عادی سازی اوضاع قزاقستان برای مدت زمان محدودی به این کشور اعزام خواهند شد.»
روسیه هم در بیانیه‌ای اعلام کرد منشا اعتراضات قزاقستان خارجی است: «ما این رویدادهای اخیر در یک کشور دوست را به عنوان تلاشی، الهام‌گرفته از خارج، به منظور تضعیف امنیت و یکپارچگی دولت با توسل به زور و استفاده از تشکیلات مسلح آموزش‌دیده و سازمان‌یافته در نظر می‌گیریم.»
از آن سوی دنیا هم آناتولی آنتانوف سفیر روسیه در آمریکا، وقایع و ناآرامی های قزاقستان را حاصل تحریک عوامل خارجی دانست و گفت که این تحریک‌ها، یکپارچگی قزاقستان را هدف قرار داده است.
بیشتر بخوانید: شورش قزاق‌ها/ معترضان قزاقستانی چگونه دولت را سرنگون کردند؟
معترضان قزاقستانی: «ما آدم‌های عادی هستیم. تروریست نیستیم»
به گزارش رویداد۲۴ اگرچه از نظر تحلیلگران و جامعه جهانی، این اقدام روسیه دخالت مستقیم نیروی نظامی در یک کشور خارجی بود اما برخی کشورهای دیگر این اقدام را ستایش کردند که مهمترین آن ایران بود. خبرگزاری رسمی دولت (ایرنا) در تیتری که برای ورود نظامیان روسی به قزاقستان انتخاب کرده بود، از عبارت «صلح‌بان» استفاده کرد و نوشت: «ورود نیروهای صلح‌بان روسی به قزاقستان»
این عبارت دست‌کم در ایران واکنش‌های زیادی را در پی داشت و منتقدان نگاه دولت به اقدام روسیه، این سوال را مطرح کردند که اگر اتفاقی در ایران رخ دهد، آیا حکومت می‌پذیرد که چنین رفتار مشابهی درباره ایران هم رخ دهد و نیروهای نظامی یک کشور دیگر در ایران مستقر شوند؟ استناد آنها به حوادث شهریور ۱۳۲۰ بود که انگلستان و روسیه چگونه به نام مقابله با آلمان، ایران را اشغال کردند یا در ماجرای فرقه دموکرات در آذربایجان، چگونه ارتش روسیه در ایران مستقر شد. آنها بر این اساس معتقد بودند اگر دولت با ورود نیروهای روسی به قزاقستان، آنهم برای سرکوب معترضان قزاقستانی موافق است، چگونه است که اشغال ایران را تقبیح می‌کند؟
پس از خبرگزاری ایرنا، روزنامه کیهان هم در یادداشتی نوشت که اعتراضات قزاقستان منشا خارجی داشته زیرا خیلی سریع اتفاق افتاده و مردم به سرعت مسلح شدند، بنابراین همین سرعت بالای گسترش اعتراضات دلیلی است که خارجی‌ها پشت ماجرا هستند. کیهان استدلال کرده که به این دلیل اعتراضات مردمی نیست که چون «روسیه و آمریکا دشمنی دیرینه دارند!» البته کیهان مشخص نکرده اگر مسئله دشمنی روسیه و آمریکاست چرا اعتراضات در قزاقستان رخ داده نه در روسیه!
البته آمریکا نقش خود در اعتراضات را انکار کرده و اعلام کرده اعتراضات ماهیت اقتصادی و سیاسی دارد و آمریکا فقط نظاره‌گر است. ند پرایس سخنگوی وزارت آمور خارجه آمریکا گفته «ما نظاره‌گر هرگونه اقدام زمینه‌ساز برای تصرف سازمان‌های دولتی قزاقستان خواهیم بود و عمیق‌ترین همدردی خود را با کسانی که تحت تأثیر خشونت قرار گرفته‌اند، ابراز می‌کنیم اما اقدامات خشونت آمیز و تخریب اموال را به شدیدترین وجه محکوم می‌کنیم.»
کیهان نوشته «هیچ کس وقوع انقلاب‌های رنگی در کشورهای کوچک و نزدیک به روسیه را فراموش نمی‌کند و هیچکس نیست که نقش آمریکا را در این کودتاها انکارکند با این تفاوت که این بار، بهانه این تحولات، نه انتخابات بلکه، معیشت و اقتصاد است...» و با همین زاویه دید، اعتراضات قزاقستان را به مذاکرات وین گره زده و نوشته آمریکا با مسلح کردن مردم معترض می‌خواهد در جریان مذاکرات هسته‌ای از روسیه امتیاز بگیرد!
اگرچه رسانه‌های نزدیک به دولت خیلی بی‌پرده رضایت و تحسین خود را از دخالت روسیه در قزاقستان اعلام کردند، اما در مواضع رسمی‌تر دولت سعی کرد اینگونه نباشد؛ چنانچه سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرد که قزاقستان بدون دخالت خارجی می‌تواند مشکل خود را حل کند: «جمهوری اسلامی ایران تحولات جاری در قزاقستان را به دقت زیر نظر دارد و ما بر این باور هستیم که دولت و مردم فهیم کشور دوست و برادر و همسایه ما می‌توانند بدون دخالت خارجی و بر اساس منافع ملی خود و از طریق گفتگو و به صورت مسالمت آمیز مشکلات و اختلافات خود را حل و فصل کنند.»
خطیب‌زاده گفته «تحولات جاری در قزاقستان یک موضوع داخلی است اما برخی طرف‌های خارجی با سوءاستفاده از شرایط، در صدد دامن زدن به ناآرامی‌ها و ایجاد بی‌ثباتی در این کشور هستند.» خطیب‌زاده البته نگفته مشخصا مقصود ایران کدام کشور است.
ایران یکبار در دیماه ۹۸ با شرایطی مشابه قزاقستان مواجه شد. اگر در قزاقستان قیمت سوخت دو برابر شده بود، در ایران یکشبه قیمت سوخت سه برابر شد و باعث بروز اعتراضات گسترده‌ای در کشور شد؛ اعتراضاتی که بنا به اعلام رسمی باعث جان باختن صدها نفر شد. ایران نیز در آن مقطع، بروز اعتراضات را کار دشمن خوانده بود و با همین منطق، شدیدترین برخورد را با معترضان داشت. در آن مقطع نیز هیچ کس این موضوع را در نظر نگرفت که فشار اقتصادی و معیشت که دهه‌ها روی مردم فشار می‌آورد، تا چه اندازه می‌تواند خطرناک باشد و به اعتراضات گسترده بینجامد. آنجا هم تنها منطق این بود که دشمن خارجی در حال سوءاستفاده است. حالا دو سال بعد در قزاقستان همان تجربه ایران رخ داده و اینجا هم معترضان وابسته و تروریست هستند!
اب بریز همون جا
گوش بفرمان اربابتون باشین ببینین کجا رو خواهد گفت
اما چیزی که روشن هست قربانیان مردمانی هستند که معیشتشان به سختی افتاده است.