زهیر بن قین کیست؟
رویداد۲۴ الهام عندلیب‌مقدم: «زهیر بن قین بجلی» یکی از بزرگان قبیله «بجیله» در کوفه و از طرفداران خلیفه سوم «عثمان بن عفان» بود. او در کوفه و قبیله بجیله، به مردی بزرگوار و شجاع مشهور و به دلیل حضور در خیلی از جنگ‌ها و فتوحات بسیار، مورد احترام بود. در برخی منابع از «قین» پدر زهیر به عنوان یکی از یاران پیامبر (ص) یاد شده است. زهیر از فرماندهان سپاه امام حسین (ع) در کربلا بود که در روز عاشورا به شهادت رسید.
پیوستن زهیر بن قین به سپاه امام حسین (ع)
در سال ۶۰ هجری قمری هنگامی که زهیر و همسرش به همراه عده‌ای از خویشاوندان و یاران خود از حج به کوفه باز می‌گشتند، در استراحت‌گاهی به نام «زرود»، امام حسین (ع) و یارانش را ملاقات کردند. امام فردی را نزد زهیر فرستاد و خواستار ملاقات با او شد. او ابتدا درخواست امام را نپذیرفت، اما بعد به توصیه همسرش، خدمت امام رسید. این دیدار مسیر زندگی زهیر را تغییر داد. او پس از این ملاقات، با همسرش وداع کرد و گفت: «من عازم شهادت همراه حسین بن علی هستم. تو با برادرت نزد خانواده‌ات برگرد.» سپس به یارانش گفت: «هر یک از شما که دوست دارد همراهم باشد، چه بهتر؛ وگرنه این آخرین دیدار ماست.»
بر اساس برخی منابع، پسر عموی زهیر «سلمان بن مضارب» با او همراه شد و به لشکر امام حسین پیوست.
نقش زهیر بن قین در واقعه کربلا
اطاعت زهیر از امام حسین در ذوحسام
پس از مواجهه امام حسین با لشکر حر در محلى به نام «ذو حسم»، امام طی خطابه‌ای از تحولات رخ داده در جهان، فساد‌های حاکم بر جامعه و بی‌اهمیتی زندگی دنیوی صحبت کرد. وقتی سخنرانی امام (ع) تمام شد، زهیر اولین کسی بود که حمایت خود را از امام حسین اعلام کرد. امام ضمن دعا برای او از وی قدردانی کرد.
پیشنهاد جنگ در بین راه
روز دوم محرم امام حسین و یارانش به موازات سپاهیان حر در حرکت بود که ناگهان از دور سوارى به سوی آنان آمد. او پیک «ابن زیاد» بود و پیغامی از او برای حر داشت. ابن زیاد خطاب به حر نوشته بود: «بر حسین بن على فشار بیاور و او را در بیابانى بى آب و علف فرود آر.» حر امام را در جریان دستور ابن زیاد و ماموریت خود قرار داد. امام از حر خواست تا در نینوا، غدیریه یا شفیه فرود آیند؛ اما حر گفت که این امکان وجود ندارد، زیرا جاسوسان ابن زیاد برای او خبر می‌بردند. در این هنگام، زهیر بن قین به امام گفت: «براى ما جنگیدن با این گروه اندک از نبرد با افراد بسیارى که پشت سر آن‌ها هستند آسان‌تر است. به خدا سوگند، طولى نخواهد کشید که لشکریان بسیارى براى حمایت از اینان مى‌رسد و دیگر ما در برابر آنان توان مقاومت نخواهیم داشت.» امام (ع) در پاسخ فرمود: «من هرگز شروع کننده جنگ نخواهم بود.»
موعظه عمر بن سعد در عصر تاسوعا
در عصر تاسوعا هنگامى که «عمر بن سعد» به یارانش دستور داد تا به اردوگاه حسین بن على نزدیک شوند، امام به برادرش عباس فرمود: «آن‌ها را ملاقات کن و بپرس براى چه آمده اند؟»
عباس به همراه بیست سوار، که زهیر بن قین و حبیب بن مظاهر نیز در میان آن‌ها بودند، به دیدار یزیدیان رفت و به آن‌ها گفت: «چه مى خواهید؟» آن‌ها گفتند: «از امیر فرمان رسیده یا تسلیم شوید یا بجنگیم.»
بیشتر بخوانید:
شب‌های محرم به چه نام‌هایی است؟
نگاهی به زندگی پسر مرجانه، سردار مشهور امویان
در این میان حبیب بن مظاهر و زهیر بن قین شروع به نصیحت «عمر بن سعد» کردند. «عزره بن قیس احمسی» فرمانده سپاه عمر بن سعد گفت: «ای زهیر، تو از شیعیان این اهل بیت نبودی و از پیروان عثمان بودی!» زهیر پاسخ داد: «من نه نامه‌اى به حسین بن علی نوشتم، نه پیکى در پى‌اش فرستادم و نه وعده یارى‌اش دادم؛ در راه با او برخوردم و فهمیدم که به سوى دشمن مى‌آید؛ بنابراین تصمیم گرفتم تا یارى‌اش کنم، چون شما حق خدا و رسولش را ضایع کردید.»
حمایت از امام حسین شب قبل از عاشورا
شب قبل از عاشورا که امام حسین (ع) به یاران خود اجازه برگشت و حفظ جانشان را داد، بار دیگر عده‌ای از یاران با امام بیعت کردند. پس از بیعت اهل بیت، «مسلم بن عوسجه اسدی» وفاداری خود را اعلام کرد. سپس زهیر بن قین برخاست و گفت: «به خدا سوگند می‌خواهم هزاران بار کشته شوم تا خداوند تو و اهل بیتت را از کشته شدن حفظ کند.»
فرماندهی جناح راست سپاه امام حسین
صبح روز عاشورا، امام حسین پس از اقامه نماز صبح، یاران خود را سازماندهی نمود و زهیر بن قین را به فرماندهی جناح راست سپاه برگزید، که نشان از لیاقت و شایستگی نظامی وی داشت.
موعظه لشکر عمر بن سعد در روز عاشورا
در روز عاشورا قبل از شروع جنگ امام بار دیگر لشکر دشمن را نصیحت کرد. پس از سخنان امام، زهیر بن قین از امام خواست که اجازه دهد او نیز سخنرانی کند. پس از اجازه امام خطاب به مردم کوفه، آنان را از جنگ با حسین بن علی برحذر داشت. اما لشکر عمر بن سعد در پاسخ زهیر او را لعن کردند و همچنان بر جنگ اصرار داشتند.
جلوگیری از حمله به خیمه گاه امام حسین
از صحنه‌های یادکردنی پیکار زهیر در روز عاشورا، زمانی است که وقتی شمر و تعدادی از دشمنان به خیمه‌های امام (ع) حمله کردند و قصد آتش زدن آن را داشتند، زهیر به کمک ده نفر دیگر از یاران امام به مقابله با آن‌ها رفته و آن‌ها را از خیمه‌ها دور کردند.
پیکار همزمان زهیر بن قین و حر بن یزید ریاحی در روز عاشورا
پس از شهادت «حبیب بن مظاهر» پیش از ظهر عاشورا، «زهیر بن قین» و «حر بن یزید ریاحی» با هم به میدان نبرد رفتند. آن‌ها از یکدیگر حمایت می‌کردند. هرگاه یکی در محاصره دشمن قرار می‌گرفت، دیگری به یاری او می‌شتافت تا اینکه حر به شهادت رسید و زهیر به اردوگاه برگشت.
محافظت از نمازگزاران در ظهر عاشورا
هنگام اقامه نماز ظهر در روز عاشورا، «زهیر بن قین» و «سعید بن عبدالله حنفی» در مقابل امام و یارانش ایستادند و خود را در برابر تیر‌ها سپر کردند تا امام و یارانش نماز را به‌جا آورند.
شهادت زهیر بن قین
زهیر بن قین در نبرد آخر، پس از پیکار‌های کم‌نظیر و کشتن تعدادی از سپاه دشمن، سرانجام به وسیله «کثیربن‌عبدالله شعبی» و «مهاجربن‌اوس» به شهادت رسید.
حضور امام حسین بر پیکر بیجان زهیر بن قین
آمده است که وقتی زهیر به شهادت رسید امام حسین (ع) بر بالین وى آمد و فرمود: «اى زهیر، خداوند تو را از رحمتش دور نگرداند و قاتلانت را لعنت کند.»
نامگذاری شب پنجم محرم به نام زهیر بن قین
نامگذاری شب‌های دهه محرم به صورت تعینی و به مرور زمان انجام گرفته است. این کار به پاس‌داشت حماسه‌سازان واقعه کربلا و از سوی ذاکران اهل بیت (ع)، صورت گرفته است.
شب پنجم محرم میان چند شهید کربلا مشترک است و به نام «زهیر بن قین» و «عبدالله بن حسن»، نامگذاری شده است.
نام زهیر بن قین بجلی در زیارت الشهداء
درباره زهیر بن قین در زیارت الشهداء چنین آمده است: «سلام بر زهیر بن قین بجلی، هنگامی که فرزند رسول خدا (ص) به او اجازه برگشت داد، پاسخ داد: «به خدا سوگند هرگز فرزند پیامبر را رها نخواهم کرد. درود خدا بر او و خاندانش باد. آیا فرزند پیامبر را در حالی که در محاصره دشمنان است رها می‌کنم و جانم را نجات می‌دهم؟ مبادا چنین روزی فرا رسد.»
