چگونه مقاومت به انسولین را از بین ببریم؟

رویداد۲۴ الهام عندلیب‌مقدم: قند یا گلوکز یک منبع انرژی بسیار مهم برای بدن انسان است. بسیاری از سلول‌های بدن مانند عضلات و بافت چربی به تنهایی قادر به جذب گلوکز نیستند و این کار توسط هورمون انسولین انجام می‌شود.

هورمون انسولین از پانکراس (لوزالمعده) ترشح شده و به جذب قند توسط بدن و حفظ قند خون به میزان طبیعی کمک می‌کند.

مقاومت به انسولین

در بعضی افراد، سلول‌ها نسبت به انسولین مقاومت نشان می‌دهند؛ به این صورت که حساسیت سلول‌ها نسبت به انسولین کاهش یافته و در جذب قند اختلال ایجاد می‌شود. در این حالت برای نگه داشتن قند خون به میزان طبیعی، بدن باید انسولین بیشتری تولید کند. این امر منجر به افزایش سطح انسولین در خون شده که به آن "هیپرانسولینمی" گفته می‌شود. با گذشت زمان مقاومت سلول‌ها به انسولین بیشتر و در نتیجه سطح انسولین و قند خون افزایش می‌یابد. در نهایت، ممکن است پانکراس آسیب دیده و منجر به کاهش تولید انسولین شود. در این وضعیت بیمار به دلیل کاهش انسولین و افزایش قند خون در معرض خطر ابتلا به "پیش دیابت" و سپس دیابت نوع دو قرار می‌گیرد، که حدود 9 درصد از مردم جهان به آن مبتلا هستند. افزایش قند خون اثرات مضری برای بدن دارد که در صورت عدم درمان منجر به مرگ می‌شود.

مقاومت به انسولین با ایجاد لخته خون، بیماری‌های قلبی ـ عروقی، بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های کبدی، سندروم پلی‌کیستیک تخمدان و آرتریت روماتوئید در ارتباط است.

حساسیت به انسولین

«حساسیت به انسولین» را نباید با «مقاومت به انسولین» اشتباه گرفت؛ در «مقاومت به انسولین»، حساسیت به انسولین کم بوده و این برای بدن مضر است. برعکس، در «حساسیت به انسولین»، مقاومت به انسولین کم است که این برای بدن مفید است.

بیشتر بخوانید: شام مناسب برای دیابتی ها

عوامل ایجاد مقاومت به انسولین

محققان نظرات مختلفی در مورد عوامل دخیل در مقاومت به انسولین دارند، اما هنوز نمی‌توان به صورت قطعی گفت چرا در برخی افراد سلول‌های بدن پاسخ درستی به انسولین نمی‌دهند. برخی ازعوامل موثر عبارتند از:

• قومیت آمریکایی- آفریقایی تبار، بومی آلاسکا، هندی- آمریکایی، آمریکایی- آسیایی، اسپانیایی تبار، لاتین، هاوایی بومی یا جزیره اقیانوس آرام
  
  
• سابقه‌ خانوادگی (اگر پدر و مادر یا خواهر و برادر مبتلا به دیابت نوع دو باشند، یا مادر هنگام بارداری مبتلا به دیابت بارداری باشد، احتمال مقاومت به انسولین بیشتر خواهد بود)
• عدم تحرک
• افزایش وزن
• استعمال دخانیات
• اختلال خواب به خصوص آپنه خواب
• افزایش سن 45 سال به بالا
• پایین بودن میزان کلسترول خوب ( HDL) و بالا بودن تری‌گلیسیرید
• سابقه بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، بیماری‌های عروقی در گردن و پاها، سکته مغزی
• بیماری‌های زمینه‌ای مثل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و سندروم متابولیک

(سندروم متابولیک حداقل با سه مورد از این ویژگی‌ها همراه است: دور شکم بزرگ، تری‌گلیسیرید بالا،HDL  پایین، فشار خون بالا و قند خون در محدوده پیش دیابت)

• اختلالات هورمونی مثل سندرم کوشینگ و آکرومگالی
• مصرف داروهای خاص مثل گلوکوکورتیکوئیدهای، برخی از داروهای ضد روان پریشی و برخی از داروهای مربوط به HIV

به گزارش رویداد۲۴  بنابراین می‌توان گفت علاوه بر عوامل ژنتیکی و برخی بیماری‌های زمینه‌ای، سبک زندگی نیز در بروز مقاومت به انسولین نقش دارد.

تشخیص مقاومت به انسولین

در بیمارانی که مقاومت شدید به انسولین دارند، گاهی لکه‌های تیره‌ پوستی روی گردن، زیر بغل، آرنج، دست‌ و زانو‌ مشاهده می‌شود؛ اما در اکثر مواقع بدون نشانه بوده و فرد مبتلا ممکن است مدت زیادی در این شرایط باشد اما متوجه آن نشود، تا زمانی‌که به دیابت نوع دو مبتلا شود.

اما می‌توان قبل از ابتلا به دیابت نوع دو، با اندازه‌گیری سطح هموگلوبین A1c نسبت به قند خون ناشتا، مقاومت به انسولین یا پیش‌دیابت را تشخیص داد. ( A1c نشان‌‌دهنده‌ میانگین قند خون طی سه ماه‌ گذشته است)

 اگر مقاومت به انسولین به موقع تشخیص داده شود، می‌توان با اصلاح سبک زندگی از ابتلا به دیابت و بروز عوارض جدی آن پیشگیری کرد.

درمان مقاومت به انسولین

برای غلبه بر مقاومت به انسولین روش‌های زیر توصیه می‌شود:

کاهش وزن

مقدار زیاد چربی در نواحی مرکزی بدن و شکم خطر ابتلا به مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهد. چربی تجمع یافته در بدن باعث اختلال در ترشح هورمون انسولین می‌شود. همچنین وجود چربی اضافی در اطراف شکم و کمر با بروز التهاب مزمن در ارتباط است. التهاب باعث مقاومت به انسولین می‌شود.

 فعالیت ورزشی

عدم تحرک کافی بر عملکرد انسولین اثر می‌گذارد. فعالیت بدنی در حفظ ثبات قند خون نقش اساسی دارد. فعالیت بدنی سبک بعد از صرف وعده غذایی باعث می‌شود، عضلات از قند خون استفاده کنند، درنتیجه سطح قند خون کاهش می‌یابد.

رژیم غذایی مناسب

مواد غذایی که باعث بهبود حساسیت به انسولین می‌شوند، عبارتند از:

• سبزیجات تازه غیرنشاسته‌ای مانند بروکلی، فلفل دلمه‌ای و سبزیجاتی با برگ سبز تیره مثل اسفناج
• غذاهایی با فیبر بالا مانند میوه‌ها، حبوبات و غلات سبوس‌دار
•  غذاهای غنی از پروتئین مانند ماهی، گوشت بدون چربی و آجیل
•  غذاهای غنی از امگا ۳ مانند سالمون
• غذاهای غنی از آنتی اکسیدان مانند انواع توت
• چربی‌های سالم مانند روغن‌های زیتون، آفتابگردان و کنجد
•  آب فراوان

مواد غذایی که به دلیل افزایش قند خون، باید محدود شده و یا از مصرف آن‌ها خودداری شود، عبارتند از:

• سبزیجات نشاسته‌ای مانند سیب زمینی، ذرت و کدو تنبل
• غلات تصفیه شده مانند نان‌های سفید
• فست فود و مواد غذایی فرآوری شده
• غذاهای سرخ شده
• مواد غذایی سرشار از چربی‌های اشباع مانند شکلات و کره
• شیرینی مثل کیک و بستنی
• نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه و آبمیوه‌ها
• الکل

به طور کلی توصیه می‌شود افراد مبتلا به مقاومت به انسولین از منابع غذایی حاوی منیزیم، کلسیم، پتاسیم و فیبر مانند سبزیجات، میوه‌ها و لبنیات کم چرب که در تنظیم قند خون نقش دارند، استفاده کنند و تا حد امکان از خوردن غذاها و نوشیدنی‌های شیرین و پرچرب بپرهیزند.

دارو درمانی

 ایجاد تغییر در سبک زندگی بهترین درمان برای مقاومت به انسولین است. اما اگر بیمار در شرایطی باشد که احتمال ابتلا به دیابت نوع دو زیاد است، ممکن است پزشک دارو نیز تجویز کند.

دو نوع کلاس دارویی برای درمان مقاومت به انسولین وجود دارد، که سلول‌های بدن بیمار را نسبت به انسولین حساس می‌کنند:

• بیگوانیدها شامل: متفورمین
• تیازولیدیندیون‌ها (TZD) شامل: پیوگلیتازون و روزیگلیتازون

توجه داشته باشید درمان دارویی به موازات سبک صحیح زندگی و رعایت یک برنامه غذایی مناسب، نتایج بسیار خوبی را به همراه خواهد داشت.