فوبیا چیست و چگونه آن را تشخیص دهیم؟

رویداد۲۴ | سیما صابری: همه ما سعی می‌کنیم از چیز‌هایی که باعث ناراحتی ما می‌شود اجتناب کنیم، اما افراد مبتلا به فوبیا سخت تلاش می‌کنند تا از چیزی که آن‌ها را می‌ترساند دوری کنند، به طوری که فعالیت‌های روزانه آن‌ها را مختل می‌کند. علائم می‌تواند از خفیف، اما ناخوشایند (مانند عرق کردن) تا ناتوان کننده (مانند رفتار‌های اجتنابی که باعث می‌شود فرد فرصت‌های مهم را از دست بدهد) متغیر باشد.

فوبیا چیست؟

فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که تهدیدات را بزرگ می‌کند و پاسخ‌های استرسی اغراق آمیزی را ایجاد می‌کند. سه دسته اصلی از فوبیا‌ها وجود دارد:

فوبیای اجتماعی که امروزه اختلال اضطراب اجتماعی نامیده می‌شود، چیزی است که افراد به طور غیرمنطقی از تحقیر، شرمساری یا قضاوت دیگران در موقعیت‌های اجتماعی می‌ترسند. به ویژه افراد و گروه‌های ناآشنا می‌توانند بسیار ناراحت کننده باشند. آگورافوبیا به ترس شدید و ناتوان کننده از مکان‌های عمومی و موقعیت‌های خاص اشاره دارد که فرار از آن دشوار است یا خروج از آن برای فرد شرم‌آور است. این ترس ممکن است شامل ترس اط فضا‌های بسته و یا باز باشد. بسیاری از افراد مبتلا به آگورافوبیا علائم هراس یا اختلال هراس را نیز دارند که شامل ترس شدید به همراه علائم جسمی ناراحت کننده مانند لرزش، تپش قلب و تعریق است.

فوبیا‌های خاص که به عنوان فوبیای ساده شناخته می‌شوند، رایج‌ترین نوع فوبیا هستند. این فوبیا‌ها می‌توانند شامل ترس از حیوانات (مانند سگ و گربه)، ترس از افراد، محیط‌ها (مانند مکان‌های تاریک یا مرتفع) و موقعیت‌ها (مانند پرواز یا سوار شدن به قطار) باشد. برخی از فوبیا‌های خاص و نام دقیق آن‌ها به شرح زیر است:

آکروفوبیا: ترس از ارتفاع

آمکسوفوبیا: ترس از رانندگی

آندروفوبیا: ترس از مردان

آراکنوفوبیا: ترس از عنکبوت

اتوماتونوفوبیا: ترس از انیماترونیک

کرونوفوبیا: ترس از زمان

کینوفوبیا: ترس از سگ

میسوفوبیا: ترس از میکروب

مگالوفوبیا: ترس از اجسام بزرگ

پدوفوبیا: ترس از کودکان

فاسموفوبیا: ترس از ارواح

اسپکتروفوبیا: ترس از آینه

تالاسوفوبیا: ترس از آب‌های عمیق

توکوفوبیا: ترس از زایمان

تریپوفوبیا: ترس از الگو‌های تکراری سوراخ‌ها

زوفوبیا: ترس از حیوانات

علائم فوبیا چیست؟

علائم اغلب در انواع مختلف فوبیا همپوشانی دارند. واکنش‌های روانی-اجتماعی و فیزیکی مرتبط با فوبیا‌ها عبارتند از:

احساسات غیر قابل کنترل و شدید وحشت و اضطراب: اثرات فیزیکی مرتبط با اضطراب، مانند حالت تهوع، عرق کردن، سرخ شدن، تپش قلب و لرزش. سایر علائم فیزیکی فوبیا عبارتند از افزایش ضربان قلب، تنگی نفس، احساس خفگی، درد یا احساس ناراحتی قفسه سینه، ناراحتی معده، احساس سرگیجه یا ضعف، احساس از دست دادن کنترل یا بی حسی، و لرز یا گرگرفتگی.

بیشتر بخوانید:  علت بیماری مالیخولیا و علائم و نشانه‌ها

اجتناب عمدی: افراد مبتلا به فوبیا احتمالاً سعی کنند از چیز‌هایی که باعث ترس و اضطراب شدید آن‌ها می‌شود، اجتناب کنند. بسته به فوبیای دقیق، این می‌توانند مانند اجتناب از همه چیز از ملاقات با افراد جدید گرفته تا رفتن به آسانسور تا اجتناب از پرواز با هواپیما یا حتی ترس از خروج از خانه باشد.

ترس فرد دارای فوبیا غیرمنطقی است، اما فرد قادر به کنترل پاسخ مواجهه با آن نیست: وقتی فردی فوبیا دارد، آگاه است که واکنش او اغراق آمیز است، اما قادر به رفع آن بدون کمک نیست. فوبیای درمان نشده زندگی را محدود می‌کند، زیرا باعث تداخل قابل توجهی در فعالیت‌های روزانه و روابط بین فردی می‌شود.

تفاوت بین ترس و فوبیا

همه ترس را تجربه می‌کنند، اما همه افراد فوبیا ندارند. تفاوت در درجه اضطراب و مدت زمان ادامه سطح بالای اضطراب وجود دارد. برای مثال، طبیعی است که در کنار سگ همسایه خود احساس اضطراب کنید، اما اگر از ترس دیدن سگ همسایه خود اجتناب کنید، ممکن است فوبیا داشته باشید. چیزی که افراد مبتلا به فوبیا از آن می‌ترسند معمولاً خطر چندانی ندارد. همچنین، ترس‌های معمولی و روزمره نیازی به درمان ندارند، در حالی که فوبیا بدون درمان زندگی فرد را مختل می‌کند.

تشخیص فوبیا چگونه است؟

تشخیص فوبیا بر اساس معیار‌های راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی است و مستلزم آن است که پاسخ به هر تهدید واقعی نامتناسب باشد. عناصر ضروری تشخیص فوبیا عبارتند از:

قرار گرفتن در معرض فوبیا تقریباً همیشه یک پاسخ استرسی اغراق آمیز را ایجاد می‌کند.

ترس، اضطراب یا بیزاری مداوم است و معمولاً شش ماه یا بیشتر طول می‌کشد.

منجر به اجتناب یا تحمل پریشانی شدید می‌شود.

عملکرد روزمره مختل می‌شود و بر روابط و فرصت‌ها تأثیر می‌گذارد.

فوبیای دوران کودکی معمولا بین سنین ۵ تا ۹ سالگی بروز می‌کند و بسیار فراتر از ترس‌های معمول دوران کودکی است و می‌تواند زندگی را مختل کند. با این حال، آن‌ها اغلب کوتاه مدت هستند و در عرض چند ماه ناپدید می‌شوند. هیچ کلید روشن و خاموشی برای ترس وجود ندارد. همیشه وجود دارد و آنقدر شدید است که در توانایی آن‌ها برای استراحت، تمرکز، و لذت بردن از فعالیت‌ها اختلال ایجاد می‌کند.

در بزرگسالان، حدود ۸۰ درصد از فوبیا‌های جدید به شرایط مزمن تبدیل می‌شوند که بدون درمان مناسب از بین نمی‌روند.

اختلال اضطراب اجتماعی

اختلال اضطراب اجتماعی فراتر از کمرویی یا درونگرایی است و با ترس و ناراحتی شدید در موقعیت‌های اجتماعی مشخص می‌شود. افراد مبتلا به فوبیای اجتماعی می‌توانند در فعالیت‌های اجتماعی، از قرار ملاقات و ملاقات با افراد جدید گرفته تا پاسخ دادن به سؤالات در مدرسه و مصاحبه برای شغل، مشکلات شدیدی را تجربه کنند. افراد مبتلا به فوبیای اجتماعی می‌توانند فرصت‌ها را در نتیجه بیزاری و اجتناب از دست بدهند.

افراد مبتلا به فوبیای اجتماعی در معرض خطر بالای مصرف الکل یا سایر مواد مخدر هستند، زیرا ممکن است برای آرامش در موقعیت‌های اجتماعی به این مواد تکیه کنند.

آگورافوبیا

ترس و بیزاری در حالت آگورافوبیا (فوبیای شدید) ناشی از احساس ناتوانی است. تشخیص آن نیاز به ترس یا اضطراب مشخص در دو مورد و یا بیشتر از پنج موقعیت زیر دارد: استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، قرار گرفتن در فضا‌های باز، قرار گرفتن در فضا‌های بسته (مانند مغازه ها، تئاترها، سینماها)، ایستادن در صف یا قرار گرفتن در میان جمعیت.

آگورافوبیا گاهی اوقات زمانی رخ می‌دهد که فرد دچار حمله پانیک شده است و شروع به ترس از موقعیت‌هایی می‌کند که ممکن است به حمله پانیک دیگری منجر شود.

فوبیای خاص

داشتن یک فوبیای خاص به معنای پاسخ نامطلوب به یک محرک خاص است که عموماً برای دیگران تهدیدکننده یا ناراحت کننده نیست. این امر می‌تواند یک محرک محیطی مانند رعد و برق یا طوفان باران، یک محرک حیوانی مانند مار‌ها یا عنکبوت ها، یا یک محرک موقعیتی مانند ورود به فرودگاه یا پرواز با هواپیما باشد. سایر فوبیا‌های خاص رایج عبارتند از ترس شدید از ارتفاع، آمپول زدن و دیدن خون. ترس از لمس شدن نمونه‌ای از فوبیای خاص است.